Hoewel de ergste crisis op energiegebied voorbij is, zijn de energieprijzen nog altijd hoger dan vóór de Russische invasie in Oekraïne. Foto Jeffrey Groeneweg/ANP
Een nieuw prijsplafond in 2024 tegen de hoge energieprijzen zit er niet in. En ook voor een specifieke energietoeslag zijn nog geen concrete plannen. Volgens bronnen in de politiek en de energiebranche zijn er op dit moment geen gerichte voornemens van het kabinet om de energielasten voor minder draagkrachtige huishoudens in 2024 te beperken.
Het kabinet verklaarde in april compensatiemaatregelen voor te bereiden voor kwetsbare huishoudens die lijden onder hoge energielasten en de inflatie. Rond de eventuele energiesteun in 2024 kondigde het kabinet aan in overleg te gaan met energieleveranciers en gemeenten. Hun medewerking is cruciaal om met gerichte financiële steun te komen.
Die gesprekken hebben niet tot concrete voorstellen geleid die komende maandag bij het begin van de begrotingsbesprekingen in Den Haag op tafel liggen. Een van de oorzaken is dat sommige coalitiepartijen de financiële steun niet via de energierekening willen laten lopen. Een andere reden die wordt genoemd is dat het moeilijk uitvoerbaar is om de juiste mensen een energietoeslag te geven. Een prijsplafond instellen voor mensen met een lager inkomen wordt bijvoorbeeld onhaalbaar geacht omdat de gegevens daarvoor ontbreken.
Het inmiddels demissionaire kabinet had eerder dit jaar al laten weten geen verlenging te willen van maatregelen die de energielasten van alle huishoudens beperken. Een voorbeeld van zo’n generieke maatregel is de instelling van het genoemde prijsplafond, dat dit jaar afloopt. Door dit plafond wordt de consument beschermd tegen extreem hoge energieprijzen, zoals die van vorig jaar.
Het prijsplafond werd vorig jaar inderhaast vlak voor Prinsjesdag aangekondigd, om huishoudens te beschermen tegen recordprijzen. Nadeel van deze maatregel is dat de financiële risico’s voor de overheid hoog zijn en de maatregel niet specifiek gericht is op kwetsbare huishoudens. Inmiddels zijn de gas- en elektriciteitsprijzen onder dit plafond beland en is de financiële steun daarmee vervallen. Maar niemand kan uitsluiten dat de energietarieven komende winter weer gaan stijgen.
Tijdelijk Noodfonds Energie
Veel energiebedrijven vrezen dat de betalingsproblemen bij hun klanten blijven bestaan of erger worden wanneer er geen gerichte steun is. Daarom pleiten zij al langer voor de verlenging van het Tijdelijk Noodfonds Energie, dat eind vorig jaar werd opgericht. Zo’n 165.000 mensen deden een beroep op dit fonds. Het kabinet zegde in november maximaal 50 miljoen euro toe voor het steunloket voor de laagste inkomens. Sinds dit voorjaar is het fonds gesloten.
Hoewel de ergste crisis op energiegebied achter de rug is, zijn de energieprijzen nog altijd hoger dan vóór de Russische invasie in Oekraïne. Zo is de gasprijs op dit moment tweemaal zo hoog als twee jaar geleden. Eneco maakte onlangs bekend dat het aantal betalingsregelingen bijna 70 procent hoger ligt dan in 2022. Vorige maand nog pleitte As Tempelman, bestuursvoorzitter van de energieleverancier, voor een verlenging van het noodfonds. „Het sentiment is nu dat we het ergste wel achter de rug hebben nu prijzen weer wat zijn gedaald”, zei hij in HetFinancieele Dagblad, maar „als alle steun wegvalt komen deze mensen in de schulden terecht. Dat moeten we niet willen.”
Voor een nieuwe energietoeslag zijn voor 2024 ook geen plannen. Dit jaar hadden kwetsbare huishoudens het recht op een energietoeslag van 1.300 euro, al is dat geld overigens nog niet uitgekeerd. Gemeenten moeten ervoor zorgen dat dit bedrag bij huishoudens terechtkomt die minder dan 120 procent van het sociaal minimum verdienen. Het definitieve wetsvoorstel is echter nog niet gereed en wordt na het zomerreces verwacht. Dan moeten beide Kamers het voorstel nog aannemen.
Maakt Google misbruik van zijn dominante positie bij de verkoop van advertentieruimte op het internet? En kunnen traditionele concurrentiewetten daar een einde aan maken? Dat moet duidelijk worden in twee omvangrijke antitrustzaken tegen het Amerikaanse internetbedrijf, in Europa en Amerika.
De Amerikaanse zaak begon vorige maand voor een federale rechtbank in Alexandria (Virginia). Daar staat Google terecht wegens illegale praktijken op de markt voor online advertenties – nota bene een maand nadat het concern in de VS werd veroordeeld wegens een illegaal monopolie op de zoekmachinemarkt. In essentie draait het om de controle van Google op de technologie die adverteerders en uitgevers gebruiken bij het kopen en verkopen van online advertentieruimte. Want waar de internetgebruiker Google vooral kent als zoekmachine, verdient het bedrijf zijn geld vooral met de verkoop van advertenties. Die worden niet alleen weergegeven bij de zoekresultaten van Google, maar ook op het zogeheten Google Display Network.
Dit is een omvangrijk online advertentienetwerk dat adverteerders de mogelijkheid biedt om hun merk via display-advertenties (banners en andere grafische reclames) te tonen op zo’n 2 miljoen andere websites en apps, en bij Google-diensten zoals YouTube en Gmail. Dat stelt website-eigenaren in staat om hun online content te gelde te maken, terwijl adverteerders specifieke doelgroepen kunnen bereiken.
Google koppelt binnen een eigen advertentienetwerk die twee partijen aan elkaar in een veiling en rekent een commissie voor die bemiddeling. In het nieuwe proces luidt de aanklacht dat Google in deze markt tegelijkertijd handelt als „koper, verkoper en veilingmeester van digitale display-advertenties”. De zaak is aangespannen door het ministerie van Justitie en acht Amerikaanse staten.
Volgens advocaat Julia Tarver Wood heeft Google de digitale advertentiemarkt zo ingericht „dat alle wegen terugleiden naar Google”
Het techbedrijf zou te dominant zijn geworden door het opkopen van concurrenten, en misbruik maken van die dominantie door het manipuleren van advertentieveilingen, waarbij het bedrijf zichzelf zou verrijken ten koste van klanten. Volgens advocaat Julia Tarver Wood van het ministerie van Justitie heeft Google de digitale advertentiemarkt zo ingericht „dat alle wegen terugleiden naar Google”.
Ook de Europese Commissie verdenkt Google van machtsmisbruik op de online advertentiemarkt. Het bedrijf trekt achter de schermen zijn eigen diensten voor, drijft prijzen op in advertentieveilingen, en sluit rivaliserende diensten uit, blijkt uit het voorlopige onderzoek dat de Commissie vorig jaar juni naar buiten bracht. Google heeft de gelegenheid om te reageren op de formele aanklacht en heeft dat inmiddels eind vorig jaar gedaan, zo laat een woordvoerder van de Commissie weten aan NRC. Die reactie is nog niet openbaar gemaakt en wordt volgens de Commissie momenteel „zorgvuldig” meegewogen in het mededingingsonderzoek, dat vanwege de complexiteit van de zaak nog wel even kan duren.
De aanklacht kan leiden tot een nieuwe miljardenboete en in het uiterste geval moet Google een deel van zijn lucratieve advertentienetwerk afsplitsen.
‘Beperkte blik’
Google weerspreekt de beschuldigingen. Het wil in deze rechtszaak aantonen dat adverteerders online voldoende alternatieven hebben, en schetst een „bloeiende markt” met honderden concurrenten die adverteren op internet mogelijk maken. Volgens het concern kijkt Justitie met een „te beperkte blik” naar de markt, en houdt het geen rekening met concurrerende advertentieverkopers als Meta, Amazon en Microsoft, streamingdiensten als Disney, en specialisten in advertentietechnologie zoals Trade Desk.
Toch heeft Google de schijn tegen. En niet alleen door het vonnis van vorige maand. Een advertentietopman gaf vorig jaar toe dat Google in het verleden onder zijn leiding het veilingproces achter de schermen „regelmatig” heeft aangepast, zonder adverteerders hierover te informeren. Zo verhoogde Google stilletjes de minimumprijs (ook wel reserveringsprijs genoemd) die een adverteerder moest betalen om mee te mogen bieden op advertentieruimte, zelfs als die adverteerder tijdens zo’n veiling geen concurrentie had. Het gevolg was dat de prijs voor adverteerders tot wel 5 procent steeg, verklaarde hij. Met die hogere inkomsten kon Google de aandeelhouders van moederbedrijf Alphabet weer tevreden houden. Deze bekentenis zorgde ook in Nederland voor ophef in de advertentiebranche en sloeg een fikse deuk in het vertrouwen in Googles veilingmechanisme.
Adverteerders en mediabedrijven klagen al langer over een gebrek aan transparantie bij Google. Ze hekelen de manier waarop het bedrijf bepaalt welke reclames worden weergegeven. Dat gebeurt via een ondoorzichtige veiling op advertentieplatform Google Ads. Als iemand iets opzoekt op Google of een partnersite, vindt binnen milliseconden een veiling van advertentieruimte plaats op dat platform. Daarmee wordt bepaald welke adverteerder de beste plek krijgt bij de zoekopdracht van de internetgebruiker.
Zo’n Google Ads-veiling vindt plaats buiten het zicht van de internetgebruiker. Welke advertentie ‘wint’, bepaalt een reeks factoren, zoals het bod van de adverteerder, de kwaliteit van de advertentie, en specifieke kenmerken van een surfer, zoals diens locatie, apparaat en tijdstip van zoeken.
Wanneer iemand op zo’n advertentie klikt, voert dat naar een website of webshop. De adverteerder betaalt Google op basis van het aantal klikken. Dit heet in de advertentiewereld het pay-per-click-model.
Adverteerders en hun marketing- en mediabureaus houden nauwgezet bij hoe hun reclamecampagnes presteren. Zij willen precies weten waar hun klanten online naar zoeken, wanneer hun advertentie wordt geplaatst of die van een concurrent, en vooral welk percentage na het zien van zo’n advertentie een aankoop doet of zich bijvoorbeeld registreert als gebruiker van een dienst, de zogenoemde conversie.
De algoritmes achter de advertentieveiling van Google zijn door vergaande automatisering en kunstmatige intelligentie (AI) complex geworden. Zelfs de meest doorgewinterde digitale marketeers kunnen de precieze werking niet doorgronden. Zij klagen over minimale inzichten bij hun advertentiecampagnes en willen meer controle over waar hun campagnes verschijnen. Daarom staan zulke algoritmes binnen de sector bekend als een black box. Google laat NRC weten dat het al ruim tien jaar AI gebruikt voor zijn advertentieplatform. „Ons AI-model richt zich op het optimaliseren van conversies. Te veel beperkingen op waar campagnes verschijnen, kan dat doel in de weg zitten.”
Ander punt van kritiek uit de advertentiewereld is dat Google gebundelde campagnes voorrang geeft bij advertentieveilingen. Een bekend voorbeeld daarvan is Performance Max (‘PMax’ in jargon), een type campagne die Google sinds november 2021 aanbiedt, en dat vanaf dat moment eerdere campagnetypes heeft vervangen. PMax geeft advertenties niet enkel weer in de zoekmachine, maar automatisch ook bij andere Google-diensten, zoals YouTube, Shopping, Maps en Gmail. Dat steekt sommige adverteerders, die graag zelf aan de knoppen willen zitten door zelf te kiezen op welke platforms ze wel of niet te zien zijn. .
„Een gebrek aan controle en aanpassingsmogelijkheden is vooral een punt van zorg voor ervaren marketeers en grote bedrijven”, zegt Joris Demmers, universitair hoofddocent marketing aan de Universiteit van Amsterdam. „Google zet, net als vele andere technologiebedrijven, steeds meer in op AI en deep learning om diensten als Google Ads te verbeteren. Dat zijn geavanceerde technologieën die steeds betere oplossingen kunnen bieden voor complexe problemen, maar waarvan de precieze werking vaak ondoorzichtig is.”
Demmers begrijpt wel dat adverteerders zich zorgen maken. „Vooral omdat veel van hen sterk afhankelijk zijn van Google voor hun online zichtbaarheid en verkeer. Ze kunnen vaak moeilijk om Google heen, gezien de dominante positie van Google in de zoekmachine- en online advertentiemarkt.”
Afhankelijkheid blijft groot
Want Google is na ruim een kwart eeuw wereldwijd nog altijd de dominante zoekmachine. Die is ook voor het gros van de Nederlandse surfers het startpunt van hun online zoektocht: ruim 90 procent van alle zoekopdrachten gaat via Google. Ter vergelijking: Googles grootste concurrent is zoekmachine Bing van Microsoft, dat in Nederland een marktaandeel heeft van 4 procent.
Bedrijven willen daarom maar al te graag hun advertenties naast zoekresultaten laten weergeven. Zij gaven hier vorig jaar in Nederland 1,7 miljoen euro aan uit, bijna de helft van alle uitgaven aan digitale reclame in 2023 (3,7 miljard euro).
Andersom zijn advertenties ook veruit de belangrijkste bron van inkomsten voor Google. De jaaromzet van moederbedrijf Alphabet bedroeg vorig jaar 307 miljard dollar (omgerekend zo’n 275 miljard euro). Daarvan werd ruim 77 procent (238 miljard dollar) gehaald uit advertenties. Daarmee is het de grootste advertentieverkoper ter wereld. Wat voor Google een buitengewoon winstgevend model is: onder de streep hield het bedrijf vorig jaar een nettowinst van bijna 74 miljard dollar over.
De groeimotor daarachter is Googles advertentietechnologie, die nu ter discussie staat in de twee antitrustzaken. „Uit verschillende onderzoeken is gebleken dat die niet altijd transparant is”, zegt Remon Buter van mediabureau GroupM, dat bemiddelt tussen adverteerders en mediaconcerns. „Hoe die veiling werkt, het biedingsproces, de algoritmes die bepalen waar een advertentie wordt vertoond, daar is gewoon te weinig transparantie over.”
Dat terwijl tegenwoordig vrijwel alle online advertentieruimte automatisch wordt geveild. Buter: „Het is namelijk wel hele goede technologie. Het is niet voor niets dat Google het grootste bestedingsaandeel heeft. Wij zien die waarde ook, maar adviseren adverteerders om niet vast te houden aan adverteren op één platform.”
Cruciale overname
Een cruciaal moment in Googles verovering van de online advertentiemarkt was de overname van DoubleClick, op dat moment een grote speler in de bemiddeling van internetadvertenties met een marktaandeel van ruim 60 procent. Google kocht dat bedrijf in 2007 voor 3,1 miljard dollar, tot dan Googles grootste overname. Ook Microsoft wilde DoubleClick dolgraag kopen, maar het werd ruimschoots overboden door zijn grote concurrent. Ten tijde van de DoubleClick-overname waren er al zorgen bij de Amerikaanse mededingingsautoriteit FTC over de concurrentiepositie van de ‘supermacht’ die zou ontstaan. Toch gaf de toezichthouder groen licht voor de overname: de diensten van Google (zoekadvertenties) en DoubleClick (display-advertenties op webpagina’s) zouden elkaar aanvullen, niet beconcurreren. Google verstevigde zijn positie vervolgens verder met gerichte overnames, zoals die van advertentienetwerk AdMob (2009) en aanbieder van advertentietechnologie AdMeld (2011).
Het Amerikaanse ministerie van Justitie noemt de overname van DoubleClick het startpunt van „al het concurrentieverstorende gedrag dat volgde”. Volgens advocaat Tarver Wood heeft Google nu een marktaandeel van 87 procent in die advertentieverkooptechnologie, waardoor het hogere prijzen kan rekenen. Die dominantie zou Google in staat stellen om tot 36 cent per dollar te verdienen voor zijn bemiddeling tussen adverteerders en uitgevers, zo stelt Justitie in gerechtelijke documenten. Bij meer concurrentie zouden die bemiddelingskosten maximaal tussen de 10 tot 20 procent uitkomen, zegt een bron binnen de Nederlandse advertentiemarkt. Omdat adverteerders die kosten vervolgens doorberekenen in de prijzen voor hun producten, zijn consumenten uiteindelijk de dupe.
Het ongenoegen over de dominantie van Google leidde tot een claim van Europese nieuwsmediabedrijven
Ook sommige mediabureaus die adverteerders adviseren, merken dat de kosten die Google per klik rekent de afgelopen jaren stijgen. Of dat komt doordat adverteerders in veilingen meer zijn gaan bieden, of doordat Google stilletjes de prijzen opdrijft, zal uit de rechtszaak moeten blijken.
Het ongenoegen over de dominantie van Google leidde eind februari tot een gezamenlijke claim van 34 Europese nieuwsmediabedrijven, waaronder NRC-eigenaar Mediahuis en DPG Media, bij de rechtbank in Amsterdam. Zij stellen dat de tarieven die Google rekent voor digitale advertenties structureel te hoog zijn en eisen een schadevergoeding van 2,1 miljard euro van het Amerikaanse techbedrijf.
„De Amerikaanse zaak en die van de Europese Commissie gaan grotendeels over dezelfde gedragingen van Google als de zaak die namens onze cliënten is aangespannen”, laat advocaat Stijn Huijts namens de uitgevers weten. Google is nu aan zet om te reageren op de dagvaarding. Een mogelijke eerste zitting volgt dan op z’n vroegst volgend jaar. Google noemde de aanklacht „speculatief en opportunistisch”.
‘Eigen verantwoordelijkheid’
Youri Harmsen, strategisch directeur van digitalemarketingbureau Springbok, noemt het terecht dat momenteel kritisch wordt gekeken naar grote marktpartijen als Google en Meta. Al hebben merken wel een eigen verantwoordelijkheid hoe ze in zee gaan met advertentieplatforms, zegt hij. „Veel bedrijven worstelen met hun marketingbudget en zijn bang dat als ze stoppen met Google, ze uiteindelijk omzet zullen missen. Zij moeten zich ook realiseren dat zij zelf in hun merk moeten investeren om minder afhankelijk te zijn van de Googles en Meta’s van deze wereld.” Dat laatste kan volgens hem door niet alleen online te adverteren, maar weer „ouderwets” een breed bereik te bouwen op meerdere platformen, waaronder televisie, op basis van een langetermijnvisie. „Zodat mensen je merk weer herkennen.”
Schizofrenie en psychoses – die diagnose kreeg een patiënt van het AMC. De patiënt was het er niet mee eens en schakelde een letselschadeadvocaat in om hem te helpen die diagnose uit zijn medisch dossier verwijderd te krijgen. Hij had er schade van, zei hij. De advocaat vroeg bij het ziekenhuis en bij andere betrokkenen de medische informatie over de cliënt op, wat traag verliep. Toen het dossier na dik een jaar compleet was, belde de advocaat met de cliënt: hij zag onvoldoende argumenten om de instanties te vragen de diagnose uit de medische dossiers te verwijderen.
De cliënt stapte naar de advocatentuchtrechter. De raad van discipline Arnhem-Leeuwarden gaf de advocaat een waarschuwing (de lichtste maatregel), vanwege de traagheid en onvoldoende communicatie. De verwachtingen liepen uiteen doordat de advocaat geen opdrachtbevestiging had gestuurd. Ook had de advocaat zijn advies schriftelijk moeten vastleggen. Maar volgens de raad was er geen reden om aan te nemen dat het advies inhoudelijk tekortschoot.
De cliënt ging in beroep bij de hoogste tuchtrechter, het Hof van Discipline. Daar ging het vooral over het laatste punt: de kwaliteit van het advies. De advocaat legde op de zitting uit dat hij de ontvangen medische dossiers had doorgenomen, en ook strafrechtelijke aangiftes had gezien die de cliënt tegen derden had gedaan. Uit alle informatie had hij geconcludeerd dat het geen zin had de diagnose aan te vechten. Als ervaren letselschadeadvocaat kon hij die inschatting maken, zei hij.
De uitspraak Berisping
Het Hof van Discipline beoordeelt de kwaliteit van het advies aan de hand van het criterium wat je van ‘een redelijk bekwame en redelijk handelende advocaat’ mag verwachten als hij de vraag krijgt of een medische diagnose al dan niet klopt. Volgens het Hof moet een advocaat in zo’n geval een medisch deskundige inschakelen voordat hij de cliënt vertelt dat het geen zin heeft juridische actie te ondernemen. Dit geldt tenzij hij met de cliënt een andere afspraak heeft gemaakt. Door het medische oordeel zelf te geven heeft de advocaat niet aan de professionele standaard voldaan, oordeelt het Hof. De maatregel wordt verzwaard naar een berisping.
Het Commentaar
„Als vuistregel kun je uit deze uitspraak halen: een advocaat mag geen oordeel geven over medische kwesties”, zegt Rianne Herregodts, hoofddocent aan de rechtenfaculteit van de Rijksuniversiteit Groningen. „Maar”, voegt ze eraan toe, „ik had in de uitspraak wel meer willen lezen over de feiten. Want geldt dit echt onder alle omstandigheden? Ook als bijvoorbeeld uit het medisch dossier blijkt dat de diagnose eerder ook al is gesteld? Of als er al een gelijkluidende second opinion van een andere arts ligt? Maar ik begrijp wel dat het Hof van Discipline niet gedetailleerd wil bepalen hoe een advocaat zich bij deze hulpvraag precies moet gedragen, dat is aan de beroepsgroep zelf.”
Herregodts, die ook meewerkte aan het recente onderzoek naar het tuchtrechtsysteem voor bankiers, promoveerde in 2019 op een vergelijking van de normen die tuchtrechters in drie verschillende beroepsgroepen hanteren. Ze constateerde dat accountants en artsen wel, maar advocaten niet dergelijke professionele standaarden hebben vastgelegd. „Deze uitspraak bevestigt dat beeld, en de tuchtrechter benoemt in de uitspraak ook dat breed gedragen schriftelijke kwaliteitsstandaarden ontbreken. Het gevolg is dat een tuchtcollege tegen een bepaalde grens aan loopt. De tuchtrechter kan vaststellen wat absoluut fout is. Maar hoe meer je in een grijze zone komt, hoe minder het de rol van de tuchtrechter is om te bepalen wat nét wel of nét niet kan. Dat is echt aan de beroepsgroep zelf.”
Vanuit de advocatuur hoor je wel dat de werkelijkheid in de advocatuur te grillig is voor protocollen en dat die de creativiteit smoren. „Het hoeft niet one size fits all te zijn”, reageert Herregodts. „Maar als goede specialisten bij elkaar kun je best zeggen: als je niet bij de slechtsten wil behoren moet je in een bepaald soort zaken minimaal dit en dat doen, en dit en dat onderzoeken. Dáár ligt dan de tuchtrechtelijke ondergrens. Boven die grens is er alle vrijheid om als advocaat je creativiteit te laten zien en uit te blinken.”
In het onderhavige geval lag de kwestie voor de tuchtrechter dus duidelijk genoeg om de advocaat op de vingers te tikken. Maar wat heeft de klager uiteindelijk aan zo’n tuchtprocedure? „Het kan een gevoel van genoegdoening geven, je kunt de dienstverlener in de ogen kijken en vragen waarom hij heeft gedaan wat hij heeft gedaan. En als je schadevergoeding wil, kan een uitspraak van de tuchtrechter je positie in onderhandelingen of bij de civiele rechter misschien versterken. Maar formeel gezien is het belang voor individuele klagers best wel beperkt. Tuchtrecht is primair bedoeld om de kwaliteit van de beroepsgroep te waarborgen. Ik zou als benadeelde cliënt dan ook altijd eerst met de advocaat gaan praten en zo nodig kijken of er andere mogelijkheden zijn hem aan te spreken. De geschillencommissie waar sommige kantoren bij zijn aangesloten kan bijvoorbeeld een schadevergoeding toewijzen.”
Tienduizenden havenwerkers in de Verenigde Staten gaan hoogstwaarschijnlijk staken. De kans is groot dat 36 zeehavens aan de Amerikaanse oostkust en aan de Golf van Mexico vanaf maandag middernacht plaatselijke tijd geen vracht meer verwerken. De staking treft met name de overslag van containers.
De massale actie kan grote gevolgen hebben voor de Amerikaanse samenleving in de aanloop naar de feestdagen. Volgens zakenbank JPMorgan zal de economische schade van een havenstaking van deze omvang 5 miljard dollar (4,5 miljard euro) per dag bedragen.
De vakbond International Long-shoremen’s Association (ILA), die 45.000 arbeiders vertegenwoordigt in havens van de noordoostelijke staat Maine tot Texas, heeft de staking afgekondigd. Gesprekken met werkgeversorganisatie United States Maritime Alliance (USMX) over onder meer een hoger loon zijn vastgelopen. De huidige arbeidsovereenkomst liep op 30 september af.
Volgens de werkgevers bieden zij een salarisverhoging die in zes jaar oploopt tot 75 procent. De ILA noemt dat een bedrieglijke voorstelling van zaken, omdat de verhoging in werkelijkheid slechts een kleine 10 procent zou zijn. De vakbond wil ook dat er een verbod komt op vergaande automatisering van containerkranen en grondvervoer.
Les
Via de havens aan de oostkust en de Golf komt ongeveer de helft van alle goederen die de VS over zee importeren het land in. Elke haven heeft zijn specialisme: in Philadel-phia wordt veel fruit en groente ingevoerd, in Baltimore auto’s, in New Orleans koffie uit Latijns-Amerika en in Houston olie- en gas gerelateerde zaken. Aan de westkust, in de havens van Los Angeles en Long Beach bijvoorbeeld, wordt niet gestaakt. Daar is een andere vakbond actief.
Een staking zou de aanvoer van deze producten kunnen lamleggen, waarschuwt de Amerikaanse bedrijvenlobbyorganisatie Business Roundtable. Cruiseschepen mogen wel aanmeren, evenals militaire goederentransporten, heeft de ILA eerder bekendgemaakt. Als de actie doorgaat, is het de eerste grote havenstaking aan de gehele oostkust en Golfkust sinds 1977.
Een korte havenstaking heeft volgens Business Roundtable niet zoveel invloed. Veel grote bedrijven hebben in de aanloop naar een staking extra voorraden aangelegd. Dat was ook een les die grote supermarktketens en andere detailhandelconcerns hebben geleerd van de coronacrisis.
Destijds raakte de wereldhandel volledig verstoord door mondiale reisbeperkingen. De detailhandel heeft dit jaar ook al vroeger dan gebruikelijk zijn bestellingen gedaan voor de feestdagen, bij fabrieken in Azië. Zo hoopten ze minder last te hebben van de verstoringen op de scheepvaartroutes langs Jemen (en door het Suezkanaal). Daar pleegden Houthi-rebellen regelmatig aanslagen op vrachtschepen.
Wat de gevolgen zullen zijn van een staking in de VS voor de Rotterdamse haven en Nederlandse bedrijven is nog onduidelijk. Wel zijn de containertarieven van Noordwest-Europa naar de Amerikaanse oostkust de afgelopen weken gestegen. Volgens de analisten van het bureau Xeneta kost het nu bijna 2.400 dollar om een container te verschepen naar de VS, een derde meer dan in augustus.
Afkoelingsperiode
Grote Amerikaanse bedrijven hebben de afgelopen weken ook geprobeerd om meer gebruik te maken van de zeehavens aan de Westkust van de VS. De havens in Los Angeles en Long Beach verwerkten in augustus een recordaantal containers. In hoeverre beide havens en het achterlandvervoer (trein, trucks) nog meer vracht kunnen verwerken is onduidelijk. Vervoerders raden hun klanten aan zoveel trucks en treinen te reserveren als mogelijk.
Lees ook
Staking Amerikaanse autosector is uniek: Joe Biden én Donald Trump laten zich in Detroit zien
Als de actie van de ILA-leden langer duurt, kan de economische impact enorm zijn. De Amerikaanse president Joe Biden kan ingrijpen in de staking als die het land ernstig dreigt te ontregelen en kan bijvoorbeeld een afkoelingsperiode van tachtig dagen instellen. Het Witte Huis heeft echter gezegd zich niet te willen mengen in het arbeidsconflict tussen ILA en USMX, maar analisten vragen zich af hoe lang Biden afzijdig kan blijven.
De staking kan ook invloed hebben op de presidentsverkiezingen begin november, waarschuwt lobbyorganisatie Business Roundtable. Economie en inflatie zijn belangrijke thema’s in de strijd tussen Kamala Harris en Donald Trump.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data104103500-59d3aa.jpg)
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/08/data104042882-27055f.jpg)
