Biologen hebben via genetische analyse een nieuwe soort reuzenslang ontdekt. De noordelijke groene anaconda, die op het oog niet te onderscheiden is van de reeds bekende zuidelijke variant, blijkt genetisch zo afwijkend, dat je kunt spreken van een aparte soort. Dat schrijven VU-hoogleraar Freek Vonk en collega’s in het wetenschappelijke tijdschrift Diversity. De publicatie werpt nieuw licht op de biodiversiteit van het regenwoud in Zuid-Amerika. „We moeten écht beter voor dit unieke gebied gaan zorgen”, onderstreept Vonk.
Als enige Nederlander maakte hij deel uit van een internationaal team van vijftien biologen. Samen bestudeerden ze anaconda’s, de grootste slangen ter wereld, in hun leefgebieden in Zuid-Amerika. Anaconda’s zijn wurgslangen van het geslacht Eunectes. Sommige kunnen wel zeven meter lang worden en 250 kilo wegen.
Tot voor kort dachten wetenschappers dat het geslacht Eunectes uit vier soorten bestond. Eén groene soort (E. murinus) en drie kleinere gele soorten (E. beniensis, E. deschauenseei en E. notaeus). Het nieuwe onderzoek brengt aan het licht dat ‘de’ groene anaconda uit twee aparte soorten bestaat. Die ontdekking werd gedaan in het laboratorium, toen de onderzoekers 78 dna-monsters van Eunectes-soorten analyseerden. Het team verzamelde monsters van zowel wilde anaconda’s uit negen Zuid-Amerikaanse landen als die van exemplaren in musea. Daarbij bleek Naturalis deze nieuwe soort zonder het te weten al vijftig jaar in de collectie te hebben.
De nieuw ontdekte noordelijke soort komt voor in het noorden van Zuid-Amerika, onder meer in Venezuela, Suriname en Guyana. Terwijl de reeds bekende soort in het zuiden van het Amazonegebied leeft. Vonk en zijn collega’s gaven de nieuwe noordelijke soort de naam Eunectes akayima. Het woord ‘akayima’ staat voor ‘grote slang’ in de lokale inheemse taal.
Uiterlijk is de nieuw ontdekte noordelijke groene anaconda niet te onderscheiden van de zuidelijke soort. Beide reuzenslangen zijn bruin tot groen gekleurd, met grote donkere vlekken. Maar genetisch blijkt de nieuwe soort 5,5 procent te verschillen van de zuidelijke soort. Ter vergelijking, mensen en chimpansees verschillen genetisch slechts 2 procent van elkaar.
Volgens Vonk komt het vaker voor dat twee soorten er voor mensen op het oog hetzelfde uitzien, maar toch tot verschillende soorten behoren. „Maar dat dit ook bij de grootste slang ter wereld het geval was, had ik nooit verwacht.”
De onderzoekers hebben geen strikte geografische scheidslijn kunnen ontdekken tussen de leefgebieden van de noordelijke en zuidelijke anaconda. Frans-Guyana en Suriname zouden contactzones kunnen zijn, waar beide soorten naast elkaar leven. Maar daarvoor moeten meer monsters worden verzameld. De groene anaconda stond tot nu toe niet bekend als een soort die ernstige bedreigd is, maar de nieuwe ontdekking kan dit veranderen. „Het is dubbel”, vertelt Vonk. „Het is heel opwindend dat we een nieuwe soort hebben gevonden, maar tegelijkertijd staat het Amazonegebied natuurlijk zwaar onder druk. Pas nu we weten dat er twee soorten groene anaconda’s zijn, kunnen we gericht kijken wat elke soort nodig heeft om te overleven. Je kunt immers niet iets beschermen wat je niet kent.”
