Waarschijnlijk valt de Franse regering deze week. De regering van premier Michel Barnier hangt aan een zijden draadje nadat hij maandagmiddag een deel van zijn staatsbegroting voor 2025 zonder parlementsstemming doorvoerde – wat kan in Frankrijk met een beroep op het beruchte grondwetsartikel 49.3. Het besluit leidt tot grote woede van de oppositie, van links tot radicaal-rechts. De oppositie was beloofd dat zij inhoudelijk mocht meebeslissen over de begrotingsplannen.
Meteen nadat Barnier aankondigde ‘49.3’ te activeren voor het wetsvoorstel over de sociale zekerheid, dienden links en radicaal-rechts moties van wantrouwen tegen zijn regering in, waarover woensdag wordt gestemd. Degene die bepaalt of Frankrijk donderdag ontwaakt met een regering is Marine Le Pen, de voorvrouw van het radicaal-rechtse Rassemblement National, de grootste oppositiepartij. Linkse partijen stemmen uit principe niet voor radicaal-rechtse moties.
Marine Le Pens antwoord liet niet lang op zich wachten: „Wij zullen alle moties van wantrouwen steunen”, zei ze maandagmiddag voor de camera’s. Behalve als Le Pen in de komende 48 uur van gedachten verandert, betekent dit het doodsvonnis voor de regering-Barnier.
Lees ook
De Franse premier Barnier moet aan de slag: hoe bezuinigt hij 60 miljard?
Altijd al wankel
Erg stevig zat Barnier van de rechtse partij Les Républicains nooit in het zadel. Hij leidt sinds september een minderheidsregering die werd gevormd nadat president Emmanuel Macron bij de parlementsverkiezingen van afgelopen juni zijn parlementaire meerderheid verloor. Op linkse steun kon de conservatieve Barnier nooit rekenen vanwege ideologische verschillen en omdat de linkse partijen de premier hadden willen leveren na de parlementsverkiezingen. Zij waren daarbij, verenigd onder de vlag Nouveau Front Populaire, immers de grootste geworden.
En dus is Barnier afhankelijk van de steun van het RN, dat ‘rode lijnen’ opstelde waarbinnen Barnier moest bewegen. Vanaf het begin poogde de premier zijn eigen beleid te maken zonder het RN al te erg op de kast te jagen. Dit deed hij door een milde toon aan te slaan naar de partij die vanwege discriminerende opvattingen van oudsher diep in een cordon sanitaire zit, door geregeld contact met Le Pen te zoeken en een deel van haar plannen en retoriek over te nemen.
Afgelopen dagen deed Barnier onverhuld handreikingen naar Le Pen. Zo schrapte hij een geplande belastingsverhoging op elektriciteit en beloofde hij te bezuinigen op een zorgregeling voor immigranten zonder papieren. Maandagochtend nog ging er na een belletje met Le Pen een streep door een plan om bepaalde medicijnen niet meer te vergoeden (wat tot hogere zorgpremies had kunnen leiden).
Toen Barnier maandagmiddag aankondigde het parlement te omzeilen, deed hij nog een laatste poging zijn regering te redden. Hij benadrukte dat Frankrijk, dat een enorme staatsschuld heeft en door de politieke chaos van de afgelopen maanden internationaal aan aanzien inboette, zonder regering nog minder stabiel zal zijn. Hij sprak van „een moment van waarheid waarop iedereen zijn verantwoordelijkheid moet nemen”.
Lees ook
Franse premier Barnier wil eigen pad bewandelen en radicaal-rechts tevreden houden
Verticale regeerstijl
Le Pen gaat er niet in mee. Volgens haar gaan Barniers handreikingen niet ver genoeg. Zo wil ze bijvoorbeeld dat er veel meer gesneden wordt in de zorgvergoeding voor immigranten zonder papieren, en hij heeft sommige van haar ‘rode lijnen’ overschreden. „Barnier heeft niet willen luisteren naar de wensen van de 11 miljoen kiezers van het RN”, concludeerde Le Pen.
Ook stelt ze dat Barnier de autoritair bevonden regeerstijl van Macron voortzet – het is de 24e keer dat een premier onder Macron naar ‘49.3’ grijpt. Deze kritiek is ook van links te horen. Zo wees Boris Vallaud van de Parti Socialiste er maandagmiddag op dat „ons een nieuwe cultuur was beloofd, een van dialoog en compromis” – Barniers woorden bij zijn aanstelling herhalend. Toch verdwenen linkse amendementen over zaken als het verhogen van inkomstenpremies voor bedrijven uit het wetsvoorstel.
En links Frankrijk vindt het onvergeeflijk dat Barnier zoveel handreikingen doet aan het RN. „Wij betreuren dat de voorkeur wordt gegeven een dialoog aan te gaan met Marine Le Pen (…) dan zelfs maar met links te spreken”, zei Vallaud duidelijk geïrriteerd.
Als de regering valt, gaat Frankrijk voor de zoveelste keer dit jaar een periode van politieke instabiliteit tegemoet. Macron mag voorlopig geen nieuwe parlementsverkiezingen uitschrijven, dus zal hij weer moeten zoeken naar een premier die zich staande kan houden in het diep verdeelde parlement. In theorie kan Macron zelf aftreden, maar dat zou Frankrijk helemaal in een ongewisse periode werpen. En het zou niet passen bij deze president.
