Franse neonazi droomde van aanslag die verwoestender moest worden dan het Bataclan

Vanaf vijftig doden zou de missie geslaagd zijn. Maar het liefst wilde hij ‘Bataclan’ overtreffen – de Parijse concertzaal waar eind 2015 negentig mensen vermoord werden door terroristen van Islamitische Staat. Pas dan zou hij de islamitisch geïnspireerde aanslagen in Frankrijk hebben gewroken.

Het waren de verontrustende dromen van Alexandre Gilet (27). Deze voormalige gendarme staat vanaf maandag met drie medeverdachten terecht in Parijs voor het voorbereiden van extreem-rechtse aanslagen in 2018. Een vijfde verdachte, de jongste van de groep, is eind vorig jaar al apart berecht in een jeugdrechtbank; hij kreeg twee jaar voorwaardelijke celstraf.

De vier verdachten, inmiddels 22, 25, 26 en 27 jaar oud, hebben erkend „racistisch gedachtegoed” te hebben (gehad), maar verklaarden allen dat ze nooit daadwerkelijk een aanslag wilden plegen. Maar het dossier staat bol van zaken die volgens justitie op het tegenovergestelde wijzen.

Lees ook: Fransen nemen regels voor lief na aanslagen

‘Trainingsweekend’

Zo schreef Gilet, die wordt beschouwd als leider van de groep, gewelddadige manifesten online, waar hij veel tijd doorbracht. Onder de naam FrenchCrusader publiceerde hij in 2017 een document waarin hij tips geeft voor het plegen van aanslagen – van mesaanvallen tot explosies en zelfmoordaanslagen. „Als u hier bent, is het waarschijnlijk omdat u besloten hebt om, net zoals ik en anderen, deel te nemen aan gewelddadige operaties”, schreef hij volgens het Franse blad Politis. En: „een geslaagde aanslag is minstens vijftig doden.”

Gilet vond gelijkgestemden in de neonazistische groep ‘project Waffenkraft’ op het chatplatform Discord. Hieruit destilleerde zich een ‘harde kern’ van vijf jongens en mannen die een stap verder ging. In juli 2018 sprak Gilet met twee scholieren, een jonge boer en een ingenieursstudent af in een bos in de buurt van Tours.

Gilet nam twee kalasjnikovs, een shotgun en een semi-automatisch geweer mee – die hij als gendarme legaal in bezit had – waarmee ze oefenden met schieten. Op foto’s en video’s was te zien hoe ze nazigroeten uitvoerden, bivakmutsen droegen en racistische liederen luisterden. Er zou hardop zijn gefantaseerd over aanslagen tegen Arabieren, antiracismeorganisaties en Joden.

Na het ‘trainingsweekend’ publiceerde Gilet nog een manifest, gedecoreerd met neonazistische symbolen, waarin een concrete aanslag wordt aangekondigd. „Er zal een speciale vergeldingsoperatie worden uitgevoerd om de slachtoffers van de islamitische aanslagen te wreken. [Wij] zullen aanvalsgeweren en explosieven gebruiken en hebben absoluut geen medelijden met deze honden die Europa vernietigen.” Gilet bepleit in dezelfde tekst „een nationalisme dat nog gewelddadiger is dan dat van Hitler”.

De groep zou een waaier aan doelwitten hebben: moskeeën, een concert van de islamitische rapper Médine in het Bataclan en bijeenkomsten van de joodse belangenorganisatie Crif en van de radicaal-linkse politicus Jean-Luc Mélenchon. „[Gilet] zag zich als concurrent van de jihadisten en hij wilde het beter doen dan zij”, verklaarde een van zijn medeverdachten. „Voor hem was de ratio terroristen-doden van het Bataclan niet groot genoeg. Hij wilde iets ergers aanrichten.”

Lees ook dit interview met rapper Médine over onder meer racisme in Frankrijk: ‘Ze maken rassenkwesties van problemen die in essentie klassenkwesties zijn’

Uiteindelijk kwam Gilet in de kijker van de autoriteiten omdat hij orders weigerde van zijn islamitische leidinggevende, waarna hij werd ontslagen. Ook kocht hij chemische producten die worden gebruikt voor het maken van bommen, wat de verkoper doorgaf aan de autoriteiten waarna een onderzoek werd geopend dat leidde tot zijn aanhouding eind 2018. Toen hij een jaar later in zijn cel hoorde over de aanslag van Brenton Tarrant op moskeeën in het Nieuw-Zeelandse Christchurch, zou hij hebben gezegd: „dat had ik kunnen zijn”.

Dreiging extreem-rechts

Het is voor het eerst in Frankrijk dat een Cour d’Assises, een rechtbank die misdrijven behandelt, zich buigt over een terrorismezaak met extreem-rechtse verdachten. Dit laat de ernst van de feiten zien. Eerdere vergelijkbare zaken, zoals die tegen leden van de extreem-rechtse groepering Barjols die president Emmanuel Macron wilde vermoorden, werden behandeld door tribunaux correctionnels die zich bezighouden met overtredingen.

Ook is het een signaal dat de dreiging vanuit extreem-rechtse hoek serieus wordt genomen. Net als op Europees niveau komt de veruit grootste terrorismedreiging in Frankrijk nog altijd uit radicaal-islamitische hoek, maar de kans op een extreem-rechtse aanslag is groeiende. Zo is het aantal arrestaties van radicaal-rechtse personen in Frankrijk tussen 2019 en 2021 toegenomen van 7 tot 29 en worden volgens de inlichtingendiensten ieder jaar extreem-rechtse aanslagen verijdeld. Eind vorig jaar maakte minister van Binnenlandse Zaken Gérald Darmanin bekend dat in vijf jaar tijd negen radicaal-rechtse aanslagen verijdeld zijn (tegenover 39 jihadistische aanslagen).

Lees ook: De rechts-extremisten van White Lives Matter willen racisme normaliseren

Ook op Europees niveau bestaan zorgen over de groeiende dreiging uit radicaal-rechtse hoek. Zo vonden 29 van de 32 (pogingen tot) aanslagen door extreem-rechtse daders tussen 2010 en 2022 plaats na 2015, blijkt uit het maandag gepubliceerde jaarverslag van Europol. Europol ziet een link met online propaganda door groepen die de zogenoemde accelerationisme-theorie aanhangen, waarbij „het creëren of versnellen van chaos wordt nagestreefd om zo een rassenoorlog en de vervanging van de democratie door een witte etnostaat te bespoedigen”. Ook in de groep Project Waffenkracht werd deze theorie besproken.

Het proces tegen Gilet en zijn medeverdachten zal twee weken duren; ze kunnen celstraffen tot dertig jaar krijgen. De hoofdverdachte heeft ontkend daadwerkelijk een aanslag te hebben willen plegen noch de groep te hebben geleid. Wel zei hij na de aanslagen van 2015 te zijn „geradicaliseerd” en erkent hij „een deel van de verantwoordelijkheid”. Inmiddels zou hij zijn gevaarlijke gedachtengoed achter zich hebben gelaten.