Als collega Friso en zijn man binnenkomen met hun hulphond-in-opleiding, veert Mark van Baal op. Hij begroet zijn medewerker en diens partner hartelijk, stelt ze voor aan de journalist, en grijpt meteen de gelegenheid aan om een punt te maken.
„Kijk, dit is Follow This dus. Een handjevol medewerkers plus een hulphond. Aan het werk in twee kleine kantoortjes met systeemplafonds.” Hij grinnikt. „En dan doen ze bij Exxon net alsof wij het soort tegenstander zijn dat hun bedrijf kan vernietigen.”
De 55-jarige oprichter van de inmiddels internationaal bekende activistische ‘groene’ aandeelhoudersclub weet de verhoudingen van het hoogst ongebruikelijke conflict waarin hij eerder dit jaar belandde, handig te schetsen. In januari kregen hij en zijn kleine organisatie – in totaal zeven man – het aan de stok met het machtige Amerikaanse oliebedrijf ExxonMobil – omzet in 2023: 345 miljard dollar. Dit vanwege een klimaatresolutie die Follow This voor de aandeelhoudersvergadering van het oliebedrijf, komende woensdag, had ingediend.
Met die resolutie hoopte Van Baal Exxon te bewegen sneller te vergroenen. Maar Exxon zag er een frontale aanval op zijn bestaansrecht in en sleepte Follow This voor de rechter in zijn thuisstaat Texas. Een tamelijk unieke en opzienbarende stap in het internationale bedrijfsleven. Volgens het oliebedrijf streeft Van Baal met de resolutie een „extreme agenda” na, die, eenmaal uitgevoerd door Exxon, onverbiddelijk zal leiden tot de ondergang van het concern. Met groene energie valt volgens Exxon nu eenmaal nog niet genoeg te verdienen.
Klein Duimpje tegen de reus dus. Of beter nog eigenlijk: de reus tegen Klein Duimpje. Want voor het eerst waren de rollen nu ook eens omgedraaid in olieland. Een fossiele-energiebedrijf sleepte een klimaatgroep voor de rechter in plaats van andersom, zoals de afgelopen jaren vaak gebeurde. Bij milieubewegingen leidde de stap tot grote onrust en verontwaardiging. Zij zagen er het bewijs in dat Exxon winst maken belangrijker zou vinden dan het klimaat.
Ook bij een andere groep ontstond commotie: de aandeelhouders van Exxon. Een aantal van hen zag er een poging van het concern in om kritische beleggers te muilkorven – iets wat in beleggersland de Verenigde Staten extra gevoelig ligt. Onder anderen de baas van het Noorse staatsinvesteringsfonds Norges Bank Investment Bank, een van de toptienbeleggers in Exxon, sprak zich openlijk kritisch uit. Hij had het over een „agressieve” stap.
Afgelopen week was er opnieuw een opmerkelijke wending in de zaak: een rechtbank in Texas oordeelde dat Exxon de zaak in ieder geval niet tegen Follow This mag voeren, omdat zij geen jurisdictie zou hebben over een Nederlandse partij. Maar Exxon mag wél de partner van Follow This en mede-indiener van de gewraakte resolutie dagen: het Amerikaanse Arjuna Capital. En dus gaat het gevecht tussen Exxon en Follow This wat Van Baal betreft voorlopig gewoon door. Exxon kan bovendien ook nog in beroep tegen de uitspraak, waardoor Follow This alsnog procespartij kan worden.
De komende aandeelhoudersvergadering van Exxon, op 29 mei, is daarom de eerstvolgende inzet van deze onorthodoxe strijd. Van Baal hoopt dat meerdere beleggers er een proteststem laten klinken door tegen herbenoeming van Exxon-topman Darren Woods te stemmen. Een aantal beleggers heeft Follow This al aan zijn zijde, waaronder de Nederlandse vermogensbeheerders Robeco en Achmea. De Amerikaanse pensioengigant Calpers gaat ook tegenstemmen
Bij Exxon daarentegen hopen ze juist dat zo veel mogelijk beleggers het bestuur steunen. Een showdown is ophanden. De kritische aandeelhouders die zich nu hebben uitgesproken, hebben bij lange na niet voldoende stemmen om Woods echt pijn te doen. Maar elke stem is er één en betekent hoe dan ook gezichtsverlies voor Woods. Nog meer zelfs als dat een stem is van een vooraanstaande, grote belegger.
Enige echte wapen
In de aanloop naar de beladen aandeelhoudersvergadering spreekt Van Baal met NRC over de zaak. Eerder deed hij er het zwijgen toe, op nadrukkelijk advies van zijn ‘sister in arms’, Arjuna Capital. Van Baal had van het juridische team van Arjuna te verstaan gekregen dat hij niets mocht zeggen. Met een rechtszaak op komst kan alles wat je zegt tegen je gebruikt worden, weten ze in de VS.
Maar Van Baal wil nu toch ingaan op het conflict, ook al is Arjuna daar nog steeds geen groot voorstander van. Omdat, zegt hij, er zoveel op het spel staat – ook als Follow This zelf buiten schot blijft.
En omdat praten met de pers in feite ook zijn enige echte wapen is. „De rechtszaal is nooit ons podium geweest, wij moeten het meer hebben van publieke druk. En als we onze mond houden, doen we natuurlijk precies wat Exxon wil. Dan hoor je alleen nog maar het verhaal van Exxon. Dat gaan we niet doen.”
Gevraagd naar hoe het is om middenin zo’n storm terecht te komen, antwoordt Van Baal allereerst dat het hem „nog best goed lukte om rustig te blijven” de afgelopen tijd. Dat Exxon, vriendelijk gezegd, niet zo blij was met zijn jaarlijkse klimaatresoluties, wist hij wel. En dat een van de grote westerse oliebedrijven waar hij achteraan zit – Follow This heeft de afgelopen jaren soortgelijke resoluties ingediend bij onder andere Shell, Total, BP en Chevron – hem een keer zou aanklagen, had hij ook ergens wel verwacht. „Wij stellen hun business model natuurlijk ter discussie. En daar houden bestuurders niet van.”
Maar dat hij nog altijd tegenover een formidabele tegenstander staat, beseft Van Baal ook, en dat laat hem zeker niet koud. Exxon, zegt Van Baal, beschikt om te beginnen over „onbeperkte financiële middelen en de beste advocaten”. Terwijl zijn eigen organisatie het moet doen met donaties van particulieren en een enkele rijke, sympathiserende filantroop. De Laudes Foundation, van de bekende ondernemersfamilie Brenninkmeijer (C&A), is een van zijn belangrijkste sponsors.
Met de buidel rondgaan
De afgelopen tijd moest hij zelfs met de buidel rondgaan om geld op te halen om de eventuele rechtszaak met Exxon te bekostigen, zegt Van Baal. En dat was nog best spannend. „Ja, sinds Exxon aankondigde naar de rechter te stappen, komen er veel meer kleine particuliere donaties binnen. Maar met die kleine donaties ga je de oorlog niet winnen. Daarvoor zijn een paar financiële zwaargewichten nodig. Je hebt tonnen, misschien wel miljoenen nodig voor zo’n zaak.”
Die vinden lukte nog niet zo aardig, erkent hij. „Bij sommige grote geldschieters ligt ons verhaal helaas lastig. Zij vinden ons een soort witteboordenactivisten, die het spel van Shell te veel meespelen. Omdat we het over de boeg van de aandeelhoudersvergadering proberen in plaats van via andere, radicalere manieren.”
Wie die weigerachtige sponsors zijn, wil hij niet zeggen. Ook is niet geheel duidelijk in hoeverre hij zijn zoektocht naar geld kan staken, nu Follow This geen procespartij meer is. Dat hangt er vooral van af of Exxon in beroep gaat tegen de uitspraak.
Anders dan Follow This straalt die opponent almacht uit en dominantie. Exxon is een van de grootste oliebedrijven ter wereld, gemeten in beurswaarde – een van de grootste bedrijven op aarde überhaupt. De decennia oude onderneming, met hoofdkantoor in Houston, Texas, staat erom bekend altijd te willen winnen en nauwelijks ergens voor terug te deinzen om dat te bereiken.
Van Baal haalt het moment terug waarop hij op de hoogte werd gebracht van Exxons gang naar de rechter en noemt dat een voorbeeld van de „powerplay” van het oliebedrijf. Het was zondagavond, precies middernacht, toen de officiële aankondigingen van de advocaten van Exxon op zijn iPad binnendruppelden. Hij lag al op bed met zijn vrouw, bijna klaar om te gaan slapen. En toen kreeg hij ook al snel een eerste sms’je van een Amerikaanse journalist, die een reactie wilde. „Over die werkwijze is natuurlijk goed nagedacht, die is bedoeld om schrik aan te jagen.”
Zijn vrouw zei uiteindelijk dat hij eerst maar eens een nachtje moest gaan slapen. De volgende ochtend raakte alles direct in een stroomversnelling. Van Baal werd platgebeld door journalisten die allemaal een reactie van hem wilde hebben: hoe het was om nu eens zelf onder vuur genomen te worden door een van zijn doelwitten? Die reacties gaf hij ruimschoots – Van Baal heeft goede contacten met journalisten wereldwijd. Maar zijn partner, Arjuna, was daar weer niet heel blij mee. Die gaven hem op zijn kop omdat hij beter radiostilte in acht had kunnen nemen totdat de juridische strategie duidelijk was.
De eerste overwinningen had Exxon dankzij het ‘spierballen rollen’ al snel binnen: amper een week nadat het concern had aangekondigd naar de rechter te stappen, trokken Follow This en Arjuna hun gewraakte resolutie terug. Uit vrees voor een langlopende, geldverslindende rechtszaak. En om een mogelijk juridisch precedent te voorkomen, aldus Van Baal. Want met zo’n precedent kan Exxon ongestoord doorgaan op zijn destructieve pad. „Wij dachten: als wij onze resolutie terugtrekken, komt er geen rechtszaak en dus geen precedent. Waardoor andere beleggers wellicht door konden blijven gaan met resoluties indienen. Take one for the team, noemen ze dat in het Amerikaans.”
Follow This beloofde bij het terugtrekken van zijn resolutie zelfs dat het nooit weer een klimaatresolutie op de agenda van Exxon zou zetten. Dit om het oliebedrijf ervan te overtuigen dat Follow This echt geen trucjes zou uithalen – zoals de resolutie gewoon weer op de agenda zetten zodra Exxon inderdaad de zaak zou laten vallen. Dat kon Exxon dan met een rustig gemoed doen, aldus Van Baal. „Het was een moeilijke stap om zo’n effectief middel op te geven.”
Het bleek ijdele hoop. Exxon incasseerde de concessies en zette zijn zaak gewoon door, al is Follow This daarin dus voorlopig geen gedaagde meer. Zijn hoop is nu dat een andere belegger het resolutiestokje wil overnemen. Want Follow This is bij Exxon voorlopig hoe dan ook uitgespeeld, erkent hij.
Voor altijd smoren
Dat Exxon de zaak doorzette, laat volgens Van Baal de ware intenties van het bedrijf zien. Het mag claimen dat het alleen duidelijkheid wil over de precieze spelregels voor klimaatresoluties, maar volgens Van Baal is het oliebedrijf er in werkelijkheid op uit de vergroeningsdruk van kritische aandeelhouders voor eens en altijd te smoren.
„Exxon wil gewoon dat er nooit meer iemand een resolutie indient die het bedrijf oproept de emissies terug te dringen”, zegt Van Baal. „Dat het gesprek over dat soort doelen niet eens meer gevoerd wordt. Omdat ze beseffen dat zodra ze dat gesprek wél gaan voeren er geen weg meer terug is. Dat hebben ze bij Shell eerder ook zien gebeuren.” Mede onder druk van Follow This-resoluties heeft Shell inderdaad inmiddels verschillende reductiedoelen opgesteld.
Van Baal: „De boodschap van Exxon is: als je te kritisch bent als aandeelhouder, klagen we je aan. Dit is geen zaak tegen Follow This, of tegen Arjuna, maar een zaak tegen alle beleggers.”
Exxon zou daarbij kansen zien in het ogenschijnlijk gekantelde maatschappelijke sentiment rond de vergroening van oliebedrijven, zegt Van Baal. De energiecrisis van 2022 zou pijnlijk duidelijk hebben gemaakt dat de wereld voorlopig niet zonder fossiele energie kan, en dus moest het afbouwen daarvan ook maar niet al te voortvarend gebeuren, in de ogen van sommigen. In de Verenigde Staten stak daardoor een sterk antivergroeningssentiment de kop op.
Maar daarvóór was al van alles gebeurd wat Exxon „wakker heeft geschud”, stelt Van Baal. In 2021 oordeelde bijvoorbeeld een Nederlandse rechter in een internationaal spraakmakend vonnis dat Shell ook de emissies van zijn klanten fors moest terugdringen – dezelfde emissiereducties als waar Follow This op hamert. Dat jaar was er ook nog een ‘coup’ van een groene aandeelhouder bij Exxon, Engine No. 1, die via een speciale resolutie drie bestuursleden van het bedrijf wist te vervangen om de verduurzaming een nieuwe impuls te geven. Follow This’ resoluties bij concurrenten Chevron, Phillips66 en ConocoPhillips kregen dat jaar ook meerderheden.
„Toen realiseerde Exxon zich dat het moest gaan vechten”, zegt Van Baal. „In het begin konden ze ons nog negeren, of weglachen. Of even een uurtje met ons kletsen – en ons vervolgens negeren. Maar vanaf dat moment dachten ze kennelijk dat dit niet langer kon.”
Van Baal ontkent zelf met klem dat hij erop uit is Exxon te gronde te richten – alsof hij daar überhaupt toe in staat zou zijn. Volgens hem is dit vooral een frame van Exxon, bedoeld om hem en zijn organisatie in een kwaad daglicht te stellen. Van Baal wil Exxon helemaal geen kopje kleiner maken, bezweert hij. Sterker, hij meent juist dat Exxon prima kan vergroenen, mét een gezond rendement.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data115943214-7da1f8.jpg|https://images.nrc.nl/dBxKARYmXSzY_skqzfd-xuOLtxk=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data115943214-7da1f8.jpg|https://images.nrc.nl/djyl8_7hvACrxejMHmmQnfUN_nE=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data115943214-7da1f8.jpg)
„Wij zijn niet uit op het faillissement van Exxon. Dat is echt onzin. Wij willen juist dat die oliebedrijven de leiding nemen. Omdat we alleen dan de klimaatdoelen van Parijs kunnen halen. Zonder hen is dat kansloos. Maar Exxon en zijn aandeelhouders willen zélf niet vergroenen omdat het te weinig zou opleveren. Als je het mij vraagt, is dat de echte bedreiging voor Exxon. Als ze niet veranderen, verliezen ze uiteindelijk de concurrentiestrijd en dan zijn ze daadwerkelijk ten dode opgeschreven. Ik ken nog een bedrijf dat zoiets overkwam: Kodak, de fotorolletjesproducent, toen de digitale fotografie opkwam. Kodak zag daar aanvankelijk ook geen toekomst in. Exxon is hard op weg het nieuwe Kodak te worden. Je brengt je bedrijf in gevaar door zo hard te vechten tegen het onvermijdelijke.”
Voortbestaan op het spel
Van Baal vindt ook dat Exxon wel degelijk verantwoordelijk gehouden mag worden voor het terugdringen van de uitstoot van zijn klanten. „Oliebedrijven doen net alsof ze geen invloed op de vraag van klanten naar fossiele energie hebben. Maar die hebben ze wel, heel veel zelfs. Bijvoorbeeld via marketing. Daar geven ze nu miljoenen aan uit. Ze verspreiden daarnaast veel desinformatie over het klimaat. Jarenlang hebben ze ontkend dat de uitstoot van CO2 door verbranding van fossiele energiebronnen tot opwarming van de aarde leidt. En toen dat niet meer kon, bagatelliseerden ze hun eigen rol en vergrootten ze die van hun klanten. Als ze die macht nu eens gebruiken om de vraag naar schone energie aan te wakkeren. De olie-industrie is er heel goed in geslaagd een vals dilemma de wereld in te helpen. Dat we moeten kiezen tussen de welvaart overeind houden en het klimaat redden. Maar dat is niet waar. De olie-industrie is de machtigste pr-machine ter wereld.”
Van Baal zegt terdege te beseffen dat het voortbestaan van zijn eigen organisatie, tot de uitspraak van de rechter afgelopen week in elk geval, misschien nog meer op het spel stond dan dat van Exxon. „Dat was natuurlijk onderdeel van het plan. Exxon wil ons failliet hebben.”
Een rechtszaak kan zijn organisatie in elk geval ruïneren, zegt hij. Dus wat betreft is hij ook nu nog niet helemaal gerust. „Dat is het ergste wat er kan gebeuren: dat we het niet overleven. Daar kan ik eigenlijk niet aan denken.”
Van Baal zegt dat hij nog steeds een „ongewisse toekomst” tegemoet gaat. Het oliebedrijf moet nu allereerst besluiten of het tegen de tussenuitspraak in beroep gaat. Van Baal vreest dat hij niet van Exxon af is. „Ze willen de critici nu eenmaal permanent monddood maken.”
En ja, dat vindt hij spannend, bevestigt hij nogmaals. Maar hij zegt ook dit: „Misschien moet je het als iets positiefs zien. Exxon lijkt in ieder geval te denken dat wij een zeer effectief stuk gereedschap in handen hebben. Dit is eigenlijk een validatie van ons werk. Klimaatresoluties zijn de enige manier om een groot oliebedrijf echt in beweging te krijgen.
„De beste reactie die ik kreeg, was van een andere ondernemer in dit pand, een van onze ‘buurmannen’. Die had het in de krant gelezen. Hij zei: ‘Ik begreep nooit zo goed wat je deed. Maar nu wel.’ En hij concludeerde vervolgens dat ik ‘wel goed bezig moest zijn’. Want anders kreeg ik Exxon niet achter me aan.”
