Filmfestival in Venetië opent dit jaar zonder Hollywood-glamour

De tachtigste editie van het filmfestival van Venetië opende maandag zonder Hollywoodglamour. Het festival, dat als belangrijke springplank naar Oscargoud wordt gezien, tackelde wel meteen een bitter actueel thema. Openingsfilm Comandante is een Italiaans historisch drama dat het Europese asielbeleid een spiegel wil voorhouden via de keuzes van een fascistische commandant.

Comandante is eigenlijk de tweede keus van festivaldirecteur Alberto Barbera en werd pas afgelopen juli als opening geselecteerd. Reden: Amerikaanse filmsterren mogen van hun vakbond SAG-AFTRA niet meer meewerken aan de publiciteit voor films van grote studio’s; ze staken tegen de wijze waarop de studio’s acteurs betalen en met hun auteursrechten omgaan. Uit angst dat hun films niet zonder promotie kunnen, stellen studio’s nu releases uit. Zo verdween het oorspronkelijke geplande sensuele en speelse Challengers met wereldster Zendaya in de hoofdrol van Venetië’s planning als openingsfilm.

In de persconferentie eerder op de maandag onderstreepte juryvoorzitter Damien Chazelle (La La Land) nogmaals zijn steun aan de stakingen, ook via de leus ‘Writers go on Strike’ op het T-shirt dat hij droeg. Chazelle zal samen met juryleden als Jane Campion beslissen wie er aan het einde van het festival met de prestigieuze Gouden Leeuw naar huis gaat.

Beruchte makers

De stakingen lijken slechts een beperkte invloed te hebben op de films die te zien zijn de komende dagen. Festivaldirecteur Barbera had sowieso een programma samengesteld met makers die vaak even beroemd, populair of berucht zijn als de acteurs in hun werk. Zo zullen Hollywoodgrootheden als David Fincher (Fight Club en Se7en) en Richard Linklater (Boyhood) thrillers in Italië presenteren, staat Wes Anderson er de pers te woord over zijn Roald Dahl-verfilming en gaat de Frankensteinachtige absurde comedy Poor Things van Yorgos Lanthimos (The Lobster) met Emma Stone er in première. Van enkele andere Amerikaanse films in de hoofdcompetitie werd deze week bovendien bekend dat er afspraken zijn gemaakt om hun sterren ‘waivers’ of vrijstellingen van de staking te verlenen. Zo was al bekend dat Hollywoodster Adam Driver waarschijnlijk over de rode loper zou banjeren bij Michael Manns Ferrari-biopic, maar ook de Amerikaanse sterren die Priscilla en Elvis spelen in Sofia Coppola’s relatiedrama over het iconische koppel zullen present zijn. Buiten de hoofdcompetitie programmeerde Barbera, die nooit vies is van controverse, de nieuwe films van makers die elders persona non grata zijn, zoals Roman Polanski en Woody Allen. Polanski komt niet naar het Lido, Allen wel.

Toch is de staking wel degelijk voelbaar. Zo is Bradley Cooper niet aanwezig bij de première van Maestro, de film over Leonard Bernstein die hij niet alleen regisseerde, maar waarin hij ook de hoofdrol speelt.

Veronesi-verfillming

Het festival opent zoals gezegd met het Italiaanse Comandante. De oorlogsfilm van Edoardo De Angelis, die mede werd geschreven door de Italiaanse succesauteur Sandro Veronesi, vertelt het waargebeurde verhaal van de Italiaanse duikbootcommandant Salvatore Todaro aan het begin van de Tweede Wereldoorlog.

Lees ook dit interview met Sandro Veronesi over boek en film ‘Commendant’

Het eerste deel van het drama, dat afwisselend baadt in blauw-, sepia- en roodtinten en enkele opmerkelijke onderwaterscènes bevat, voelt vooral als een duister en noodlottig sprookje dat de crew en hun band tot leven wekt. Het zorgt ervoor dat de fascistische bemanning menselijk wordt, dat je meeleeft met hoofdpersonen die vochten aan de Italiaanse kant. Halverwege beslist de zenmeesterachtige Todaro (Pierfrancesco Favino) om een Belgisch schip dat hen aanvalt in de Atlantische Oceaan tot zinken te brengen. Maar als een deel van de Belgische bemanning de aanval overleeft, besluit de Italiaan dat de morele wetten van de zee belangrijker zijn dan de instructies van de Duitsers, en haalt de schipbreukelingen aan boord. Volgens Todaro laat je materiaal zinken, maar red je mensen. Zijn keuze leidt in de zweterig claustrofobische duikboot tot enorme conflicten, ook omdat de verstekelingen immers risico’s meebrengen voor de eigen bemanning.

Barbera, nooit vies van controverse, nodigde ook makers uit die elders persona non grata zijn: Roman Polanski en Woody Allen

De soms wat geromantiseerde film hamert er jammer genoeg wel erg nadrukkelijk op dat Todaro verstekelingen helpt „omdat hij Italiaans is”, al is dit mogelijk vooral bedoeld als spiegel voor het huidige stringente Italiaanse migratiebeleid. De film roept die vraag ook duidelijk op: ‘Als zelfs fascisten mensen niet lieten verdrinken, waarom wij dan wel?’

Positief effect

Dat ook elders de menselijkheid in de omgang met migranten ver te zoeken is en dezelfde vraag gesteld kan worden, zal waarschijnlijk ook nog duidelijk worden in twee andere films die dit jaar in competitie gaan. Agnieszka Hollands Green Border gaat over de grens tussen Belarus en Polen, waar vluchtelingen uit het Midden-Oosten en Afrika proberen Europa binnen te komen. In Io Capitano reconstrueert Matteo Garrone (Gomorra, Pinocchio) de reis van enkele Afrikaanse migranten naar Europa. Zou door het wegblijven van sommige Hollywoodfilms en -sterren meer aandacht zijn voor de gruwelijke actualiteit die wordt getoond in deze films, nu in Venetië én later bij de Oscars? Dan zou er toch een positieve kant zitten aan de Amerikaanse stakingen, die voorlopig nog niet afgelopen lijken.