Hij zit nog geen acht maanden in de Tweede Kamer, en nu al is Jimmy Dijk partijleider van de SP. Hij wil doen wat geen van zijn voorgangers sinds Jan Marijnissen is gelukt: de socialisten weer groot maken.
Voor het grote publiek is Dijk (38), die woensdag werd gepresenteerd als fractievoorzitter, nog onbekend. SP’ers zagen de Groninger al langer als de meest kansrijke kandidaat voor de opvolging van Lilian Marijnissen, die zaterdag haar vertrek aankondigde.
Dijk zit sinds vier jaar in het landelijk partijbestuur, was bij de laatste verkiezingen campagneleider en voerde in de Tweede Kamer het woord over de zorg, een van de belangrijkste thema’s voor de SP.
En belangrijker: in de partij wordt Dijk breed gewaardeerd. Hij is volks, fel en activistisch. Hij schuwt de persoonlijke aanval niet. Hij reist veel het land door om mensen te spreken. De SP hoopt met Dijk als voorman de proteststem terug te winnen, na acht verkiezingsnederlagen op een rij, waarvan de laatste zeven onder Lilian Marijnissen.
Bij de Tweede Kamerverkiezingen van vorige maand verloor de partij vooral veel kiezers aan PVV, NSC en GroenLinks-PvdA, bleek uit onderzoek van Ipsos. De SP raakte vier van de negen zetels kwijt. „Ik wil al die mensen terug”, zei Dijk woensdag bij zijn presentatie voor de pers. „De SP moet de grootste partij van Nederland worden.”
In deze eerste toespraak als partijleider wilde Dijk uitstralen dat hij de werkende klasse begrijpt. Zoals partijprominent Jan Marijnissen regelmatig de Brabantse worstfabriek noemde waar hij had gewerkt, zo vertelde Dijk dat hij als student in een Groningse kartonfabriek werkte, samen met zijn broers. Hij zei dat zijn ouders het vroeger „niet heel breed hadden”. Zijn vader moest steeds twee banen combineren (onder meer als timmerman, vrachtwagenchauffeur en in de ouderenzorg) om rond te komen. Het gebied waar hij opgroeide, Noord-Groningen, is jarenlang achtergesteld, zei hij. En toen kwamen de aardbevingen. „Dat heeft mij zo hard gepolitiseerd dat er woede in me zit.”
Lees ook
Hoe ‘rood’ verdween uit Oost-Groningen: SP kreeg de sympathie, PVV de stem
‘Stompzinnige opmerking’
In het gezin waar Jimmy Dijk opgroeide, werd „hard tegen hard” gediscussieerd, vertelde hij eerder tegen lokale omroep OOG. Ook over politiek. Zijn stijl van discussiëren („recht voor zijn raap”) heeft Dijk van zijn vader, zei hij, zijn „temperament en de bevlogenheid” van zijn Franse moeder uit Bordeaux.
Dijk groeide aanvankelijk op in het kleine Oldenzijl (zestig inwoners), later in Winsum. Na de middelbare school verhuisde hij naar de stad Groningen, waar hij aan een studie sociaal pedagogische hulpverlening begon, maar overstapte naar sociologie.
Als negentienjarige student mailde hij de lokale SP-afdeling dat hij actief wilde worden. Vijf jaar later kwam hij in de gemeenteraad, weer tweeënhalf jaar later, in 2013, werd hij fractievoorzitter.
Toen al viel op: in debatten is Dijk fel en hard. Maar toen met „een kwinkslag”, zegt D66’er Wieke Paulusma, die toen ook in de Groningse raad zat. In de Tweede Kamer, waar de twee elkaar afgelopen maanden als Kamerleden opnieuw troffen in de vele debatten over de zorg, zag zij meer „heftigheid” bij Dijk. Hij heeft „lak aan de normen hoe je iemand bejegent”, zegt Paulusma. „Maar dat vind ik ook wel mooi.”
In een debat over zorgsalarissen viel Dijk onlangs minister Conny Helder (Langdurige Zorg, VVD) aan. Die salarissen moeten omhoog, vindt de SP. Helder noemde de zorg nú al „een prachtige sector” om in te werken. Een „stompzinnige” opmerking, zei Dijk. „Sorry hoor, maar moeten we dan met vlaggetjes gaan wapperen om te laten zien hoe goed de zorg is, of zo?”
De komende jaren wil Dijk „snoeihard” oppositie voeren, zei hij woensdag tegen journalisten. Als er een rechts kabinet komt, „moeten wij de beuk erin gooien”.
SP’ers zien in Dijk een socialist die mensen kan mobiliseren. Zo bracht hij schoonmakers van gemeentelijke gebouwen samen die bij de gemeente in dienst wilden komen. Dat lukte.
Met huurders in twintig buurten voerde Dijk actie om woningcorporaties te dwingen de schimmel en het achterstallig onderhoud in hun woningen aan te pakken. Ook dat kreeg hij voor elkaar. Daan Brandenbarg, Dijks opvolger als fractievoorzitter in Groningen, herinnert zich hoe dat ging: „Hij heeft zoveel energie dat we weleens zeiden: ‘Doe effe rustig aan Jimmy, we kunnen het niet meer bijbenen’.”
Lees ook
Te bescheiden? Te negatief? Waarom kiezers overstappen naar Omtzigt? De SP krijgt veel lastige vragen deze campagne
Groeiende onrust
De leiderschapswissel volgde op groeiende onrust in de partij over het aanblijven van Lilian Marijnissen. Zaterdag maakte zij haar aftreden bekend. Zij wilde graag door, maar voelde bij SP’ers de „behoefte aan een nieuw gezicht”.
Maar er moet meer gebeuren, denken SP’ers. De verkiezingscampagne ging over klassieke SP-thema’s als bestaanszekerheid en zorg. De „hamvraag” volgens Dijk: „Waarom krijgen wij zoveel sympathie, maar niet de stemmen?” Zelf heeft hij het antwoord nog niet. De partij onderzoekt nu de campagne en bespreekt de resultaten in februari met het partijkader.
Wat de SP niet helpt, is dat de ‘proteststem’ in toenemende mate naar rechtse partijen gaat. Gelooft Dijk dat hij die kiezers kan terughalen? Zijn zij nog warm te krijgen voor de boodschap dat niet het inperken van migratie, maar de herverdeling van rijk naar arm, hun problemen oplost? „Je kunt lullen wat je wilt”, maar Wilders schetst „een valse tegenstelling”, zegt Dijk. De SP zal kiezers daarvan moeten overtuigen.
Dijk gunt zichzelf de tijd om van de SP de grootste partij te maken. Hij gaat voor „gestage groei”, zegt hij. Wat helpt: bij de eerstvolgende verkiezingen, voor het Europees Parlement in juni, kan de SP geen zetels meer kwijtraken. In 2019 verloor de SP daar haar laatste twee zetels.
Leeslijst
