Fantastisch pianoconcert van Jo Sporck is een hoogtepunt van November Music

Shane van Neerden (24) maakte het zichzelf niet gemakkelijk in de finale van Dutch Classical Talent: de Amerikaans-Nederlandse pianist presenteerde zondagmiddag een uitdagend programma met muziek van Ives, Debussy en Rick van Veldhuizen. Het leverde hem de juryprijs op. Klarinettist Gerbrich Meijer ging ervandoor met de publieksprijs, die ze kreeg voor haar muziekoverstijgende One Woman Show.

De finale van Dutch Classical Talent is het slotstuk van een langlopend traject, waarin jonge talentvolle musici anderhalf jaar worden gecoacht in het samenstellen en uitvoeren van hun eigen avondvullende concertprogramma. In veertien concertzalen door het hele land brengen ze hun voorstellingen op de planken, voordat ze het in de finale tegen elkaar opnemen. Daar strijden ze met een gecondenseerde versie van hun programma, elk een kwartiertje, om de vakjuryprijs van tienduizend euro, en om de publieksprijs. De winnaar daarvan mag in het nieuwe seizoen een concert komen geven in de Hertz-zaal van TivoliVredenburg.

Gedurfde keuzes

„Ik ben ontroerd dat zo’n moeilijk programma gewaardeerd wordt”, aldus winnaar Shane van Neerden bij de uitreiking op het podium. Zijn muzikale keuzes waren gedurfd: de Étude pour les octaves behoort niet echt tot Claude Debussy’s meest behapbare en dromerige werk, en wie (een deel uit) de krankzinnige Concord Sonata van Charles Ives durft te spelen, vraagt een sterk staaltje concentratie van zijn luisteraars. „Misschien ligt het aan mij”, duidde Van Neerden voorzichtig, „en heb ik het goed gespeeld.”

Waarvan akte: op technisch vlak was hij de sterkste finalist, maar ook zijn fluwelen toucher, gevoelige frasering en warme kleurenpalet maakten hem een terechte winnaar. „Bloedserieus maar met gevoel voor theater”, roemde juryvoorzitter Peter Tra. Dat kwam onder andere tot uiting in het speciaal voor Van Neerden gecomponeerde stuk Lantaarns van Rick van Veldhuizen, maar ook in het werk van Ives, waarin verstilde koralen steeds worden afgehouwen door rammende kakofonieën. Chaos met eilandjes van rust, verklaarde Van Neerden zijn rode draad.

Het programma van de tweede pianist van de middag, Mattias Spee, was een stuk behoudender van aard. Rondom het thema slapeloosheid speelde hij nocturnes van Chopin en Poulenc, aangevuld met twee eigen composities.

Buiten de lijntjes

Publieksprijswinnaar Gerbrich Meijer durfde wat verder buiten de lijntjes te kleuren, in een voorstelling die meer show was dan concert. De geboren Groningse, die klarinet studeert in Kopenhagen, reflecteerde in een gestroomlijnde presentatie op klassieke muziek („uitdagend, actueel”) en de betekenis van talent. Alsof je leert vliegen, beschreef ze haar eigen artistieke podiumreis. Gesproken intermezzo’s wisselde ze af met Francis Poulencs levendige Klarinetsonate, waarin Meijer indruk maakte met prachtig sonore pianissimo’s. Als bewijs van haar muzikale durf kroop ze tot slot achter de vleugel en nodigde het publiek uit om het lied Kom terug van Spinvis met haar mee te zingen.

Het meest verrassende programma van de middag kwam van de Canadese mezzosopraan Georgia Burashko. Vier barokmusici begeleidden haar in een slim opgezet recital met vier eeuwen muziek, van de 16de-eeuwse zanger en componist John Dowland tot Dolly Parton. Verdraaid: wie had gedacht dat Partons hit ‘Love is like a butterfly’ zo catchy kon klinken met vallende toonladers op viola da gamba en sopranino-blokfluit? Burashko wist vooral te boeien door haar sterke tekstvoordracht, die ze mooi intiem afsloot met John Dowlands ‘Come heavy sleep’.

Volgend jaar geeft Dutch Classical Talent de beurt aan mezzosopraan Isabel Pronk, saxofoonkwartet Osimun Quartet en het Kāna Trio (percussie). Zij trekken het land in met hun eigen voorstellingen en staan op 1 juni 2025 in TivoliVredenburg in de finale.

https://www.youtube.com/watch?v=Ra5LQXlK_A8

Delen

Mail de redactie

Na maanden van onderhandelingen zullen de vier partijen PVV, NSC, VVD en BBB woensdag bekendmaken of de formatie verdergaat, en mogelijk ook een akkoord presenteren. In de cultuursector is de spanning over een toekomstig kabinetsbeleid inmiddels hoog opgelopen. En de angst, want men verwacht dat een akkoord tussen deze vier partijen de cultuursector niet veel goeds zal brengen. Het overheersende gevoel is brace for impact.

In het slechtste geval betekent impact: rechttoe-rechtaanbezuinigen, zonder veel nieuw beleid. Er zijn nog geen bedragen of zelfs maar plannen over cultuur uitgelekt, maar er wordt over de volle breedte gevreesd voor een korting op het cultuurbudget.

Dat was al zo vanaf het begin van de formatie. Geen van de onderhandelende partijen loopt over van liefde of zelfs maar waardering voor het huidige Nederlandse cultuurbeleid. PVV ging de verkiezingen in met de wens om naast de publieke omroep ook de gesubsidieerde cultuur helemaal af te schaffen, en ook de VVD geldt niet bepaald als hoeder van de cultuur sinds de partij in Rutte I vanaf 2010 verantwoordelijk was voor de grootste bezuiniging in de afgelopen twintig jaar: 200 miljoen. Bovendien bleek dit jaar dat de VVD het lage btw-tarief van 9 procent op cultuur wil verhogen naar 21 procent – dat moet 400 miljoen euro opleveren. Van de nieuwe partijen NSC en BBB blijkt uit de verkiezingsprogramma’s vooral dat ze meer aandacht willen voor volkscultuur en meer geld naar de regio.

Gesubsidieerde kunst

Daar is nu bij gekomen dat blijkt dat de formerende partijen de financiering van hun plannen niet goed rondkrijgen, en dan liggen bezuinigingen elders voor de hand. Het punt is alleen: bezuinigen op cultuur zet weinig zoden aan de dijk. Het totale rijksbudget voor cultuur is nu 1,3 miljard euro per jaar: 0,3 procent van de totale Nederlandse begroting. Dat geld wordt bovendien voor een groot deel besteed aan beheerstaken en zaken waar de formerende partijen gezien hun signatuur aan hechten: monumentenbeheer (155,8 miljoen euro), nationale archieven (90,2 miljoen euro), rijksmusea (260,7 miljoen euro) en bibliotheken (75,8 miljoen euro). Dat is opgeteld een krappe 600 miljoen euro, bijna de helft van het totale cultuurbudget.

Om dat geld gaat het dus waarschijnlijk niet. Om welk geld wel? Als de PVV zegt een eind te willen maken aan gesubsidieerde kunst, bedoelt de partij gezien zijn opstelling in de Tweede Kamer, het budget dat rechtstreeks van het Rijk naar de mákers van cultuur gaat: de meerjarige subsidies aan culturele gezelschappen en projecten zoals bijvoorbeeld het Nederlands Dans Theater, Oerol, het Noord Nederlands Orkest, jeugdtheater en tentoonstellingsruimtes. Deze subsidie is nu in totaal 520 miljoen euro en loopt op tot 557 miljoen euro in 2026.

Omdat die meerjarige subsidies voor de periode 2025-2028 al vastliggen in een regeling, kan een nieuw kabinet er inhoudelijk niet veel aan veranderen; het kan niet korten op specifieke subsidiebedragen. Maar er kan wel over de hele linie bezuinigd worden: alle subsidies met 10 of zelfs ruim 20 procent omlaag bijvoorbeeld, zoals vanaf 2011 gebeurde in het kabinet Rutte I onder staatssecretaris Halbe Zijlstra.

Zo’n bezuiniging zou slechts zo’n 50 tot 100 miljoen euro opleveren. Om met Peter van den Bunder van de Kunstenbond te spreken: „Geld is niet de motivatie om te bezuinigen op cultuur.” Wat die motivatie wel kan zijn? Weerzin tegen het cultuurbeleid, of handjeklap om de PVV zijn zin te geven, denkt hij. Terwijl de gevolgen voor de sector wel ingrijpend zouden zijn.

Deelnemers aan de protestactie No Culture No Future hebben een beeld van de expositie Den Haag Sculptuur 2011 in Den Haag in zwart plastic verpakt, als protest tegen de bezuinigingen op cultuur in Nederland.

410.000 banen

„De vorige keer heeft de bezuiniging onder Zijlstra geleid tot een grote armoedeval onder de makers. Als er al bezuinigd gaat worden, dan moet het principe van Fair Practice (red: eerlijke beloning voor werkers in de sector) fier overeind blijven.” Het huidige demissionaire kabinet heeft juist langverwachte maatregelen genomen om te zorgen dat de makers, veelal zzp-ers, eerlijk beloond worden – waaronder het hanteren van de zogeheten Fair Practice-code als subsidievoorwaarde. „De reflex bij bezuinigingen is om de instellingen overeind te houden en zo veel mogelijk van de ambitieuze programma’s uit te voeren. En dat mag, maar alleen als makers voldoende betaald krijgen. Daar gaan we vierkant voor staan.”

Wat ook tegen bezuinigingen pleit is dat de relatief bescheiden cultuursubsidie de samenleving economisch erg veel oplevert, zegt Jeroen Bartelse, directeur van TivoliVredenburg en voorzitter van belangenorganisatie Kunsten ’92. „Die 1,3 miljard legt de basis onder een creatieve sector die voor 23,9 miljard bijdraagt aan de Nederlandse economie en die bovendien goed is voor 4,3 procent van de werkgelegenheid. Dat zijn dus 410.000 banen.”

Nog los van alle economische aspecten en het beschermen van een sector: er is reden tot grote oplettendheid als cultuur onder druk staat. „Cultuur is de spreekwoordelijke kanarie in de kolenmijn voor de komst van meer gesloten, autocratische samenlevingen”, zegt Yoeri Albrecht. Hij is directeur van cultureel centrum De Balie, dat ook rijkssubsidie ontvangt. „Er is nu iets vreemds aan de hand. Rechts wil, dat zie je in heel Europa, allerlei cultuurvormen afschaffen. Maar ook ‘woke’ wil cultuur aan voorwaarden verbinden zoals dekolonisatie, geen fossiele sponsors – zij gooien soep over schilderijen. En je ziet dat in samenlevingen waar de ruimte voor cultuur, voor kunstenaars om zich te uiten kleiner wordt, ook de kwaliteit en gezondheid van het democratisch bestel afneemt.”

Gunstiger scenario

Er is ook een gunstiger scenario. Daarin ziet een nieuw kabinet dat er nu een goede kans ligt om inhoudelijke veranderingen door te voeren in het stelsel. „Dan zou het niet zozeer gaan over bezuinigen, maar bijvoorbeeld over het herverdelen van de cultuurgelden, of het vergroten van toegankelijkheid van cultuur”, zegt Bartelse.

Het meer toegankelijk maken van cultuur, ook voor mensen buiten de randstad, is een belangrijk onderwerp in het gezaghebbend advies van de Raad voor Cultuur van afgelopen januari over de herziening van het cultuurstelsel. Dat sluit ook aan bij de programma’s van de formerende partijen. „Er is best ambitieus cultuurbeleid te voeren waarbij deze partijen hun kiezers bedienen. Want ook deze mensen willen betaalbare en bereikbare concerten, tentoonstellingen en voorstellingen bezoeken.”

De vraag is dan welke van de formerende partijen de portefeuille ‘cultuur’ zou claimen, en daarbij wordt steeds naar NSC gewezen. Die partij lijkt het meest gedegen in de wens de regio’s als volwaardig te zien, en hecht aan de kwaliteit van openbaar bestuur. En iedereen begrijpt dat bijvoorbeeld het anders verdelen van subsidies over Randstad en regio en het meer toegankelijk maken van cultuur in ieder geval óók een bestuursvraagstuk is. Een cultuurminister of -staatssecretaris die het stelsel wil hervormen, zal zeker culturele affiniteit moeten hebben, maar vooral ook goed moeten kunnen samenwerken met provincies en gemeenten, vindt Peter van den Bunder. En Jeroen Bartelse hoopt vooral dat zij of hij nieuwsgierig is en oprechte interesse heeft in alle culturele vormen en stijlen, van aanstormend tot gevestigd.

Binnen de sector zingt alom de naam rond van de nummer twee van de NSC, Nicolien van Vroonhoven. Zij studeerde onder meer kunstgeschiedenis, hield zich als beginnende Kamerlid voor toen nog CDA bezig met cultuurbeleid, en als wethouder in Hilversum tussen 2014 en 2017 was ze onder meer verantwoordelijk voor monumentenzorg. Het zou kunnen, het is in ieder geval voor een deel wensdenken. Een keuze voor Van Vroonhoven zou immers betekenen dat cultuur serieus genomen wordt, en er werk wordt gemaakt van hervorming van het stelsel. En dat het scenario van lomp bezuinigen van de baan is.

Delen

Mail de redactie

Het podium van Multiple Bad Things bevat een curieuze mix van onderdelen: links een tafel met laptop en beeldscherm waarop een spel Solitaire openstaat. In het midden een buizenstelsel dat het binnenwerk van een grote tent zou kunnen worden. En rechts een opblaasbed in de vorm van een roze flamingo. Eerst komt er een man op die achter de tafel gaat zitten en verkondigt dat er altijd pijn en lijden is. „Dat begint al bij de geboorte.” Een andere man gaat innig tevreden op de flamingo liggen en een vrouw begint ijverig losse buizen aan het staketsel te bevestigen.

De acteurs behoren tot een bijzonder gezelschap: de vrouw loopt met gedraaide voeten, een man houdt zijn blik naar de grond, hun spreken wordt in dezelfde taal boventiteld. Het Australische Back to Back Theatre is een huis voor acteurs die zich identificeren als personen met een mentale of fysieke handicap of als neurodivers. De groep is een vaste gast op het dit weekend weer begonnen Brusselse Kunstenfestivaldesarts, de Belgische evenknie van het Amsterdamse Holland Festival, dat ijvert om de hele maand mei hedendaags theater, dans, performance en beeldende kunst uit 32 landen onder de aandacht van een breder publiek te brengen.

Twee jaar geleden speelde Back To Back Theatre in Brussel (en later op Noorderzon) het fantastische en wereldwijd met lof overladen The Shadow Whose Prey the Hunter Becomes, waarin ze op geestige en slimme wijze aan de orde stelden wie eigenlijk de ‘normale mensen’ zijn. „Normale mensen zijn niet normaal”, was hun prikkelende overtuiging.

Gewaagde poging

De vraag wat normaal en wat geaccepteerd is, ligt ten grondslag aan alles wat ze maken. Multiple Bad Things doet een gewaagde poging die vraag in eigen kring te stellen. Maar anders dan bij de voorganger is er maar één verhaallijn en is er minder focus, door periodes waarin er in stilte wordt gebouwd aan de constructie.

De vierde persoon op de vloer is een vrouw die zich identificeert als „divers”. Maar anders dan de andere drie vertoont ze geen zichtbare beperking in haar bewegingen en articuleren. Wat de man op de flamingo doet opmerken dat zij door haar uiterlijk en lichamelijke kracht de luxe heeft van keuzes in het leven. Zij werpt tegen dat je dat niet aan de buitenkant kan zien.

Vervolgens ontwikkelt zich een grimmig conflict, waarin zij met haar pesterijen de makkelijk te ontregelen man de zenuwen bezorgt. „Jullie klagen alleen maar”, zegt ze. Het is een ongemakkelijk schouwspel, deze ongelijke strijd, die eindigt als de man voor dood gaat liggen. Het is een rake methode om aan de orde te stellen dat ook leden van gemarginaliseerde groepen andere leden van gemarginaliseerde groepen kunnen aanvallen en beschadigen.

Gemarginaliseerd zijn maakt je nog geen heilige is de schurende boodschap. Wat ontbreekt is aandacht voor het waarom van het gedrag van de pester. Pijn is een gegeven, zoals de man die met koptelefoon op zijn spelletje kaart speelt, nog enkele malen verkondigt.

De ontreddering over deze vorm van beschadiging toont de tweede vrouw, als ze zegt: „Ik begrijp dit spel niet.” Zij zet haar bouwwerk voort, en richt de constructie, die ze samen zouden voltooien, uiteindelijk in haar eentje op.

Delen

Mail de redactie