Na de onstuimige editie van vorig jaar, met de diskwalificatie van Joost Klein en heftige politieke protesten, wil het Eurovisie Songfestival dit jaar vooral een vrolijk popcultureel festijn zijn en landen bij elkaar brengen met een groots muzikaal spektakel. Maar gaat dat dit jaar lukken?
De 69ste editie speelt zich af in het land waar het in 1956 begon: Zwitserland. Toen was het allemaal nog een stuk kleinschaliger, tegenwoordig is het een internationaal mega-evenement met twee halve finales en een grote finale, ditmaal in de St. Jakobshalle in Bazel. Vorig jaar keken er volgens organisator de European Broadcast Union (EBU) 163 miljoen mensen via de televisie. En ook op sociale media volgen miljoenen mensen het evenement.
Intieme performance
De 21-jarige Nederlandse deelnemer Claude (spreek uit als het Engelse ‘cloud’) staat deze dinsdag in de eerste halve finale met zijn Frans-Engelstalige liedje ‘C’est La Vie’. Maandagmiddag kon de aanwezige pers, waaronder NRC, in Bazel tijdens de generale repetitie zijn Songfestival-optreden voor het eerst in zijn geheel zien. Tussen de vele doldwaze en hyperactieve acts, kiest Claude zeker aan het begin voor een minimale aanpak, net zoals het lied ook rustig begint.
De zanger zit dicht op de camera, die uiteindelijk om hem heen begint te draaien. Daarna voegen twee dansers en drie violisten zich bij de act. Ze staan samen in een kring, terwijl de camera om hem heen draait. De uitsmijter van het optreden is het moment dat Claude een jonge versie van zichzelf in de spiegel ziet, gespeeld door de jongen die ook in de clip van het nummer te zien was. Dat deel is vooraf opgenomen, omdat er geen jonge kinderen op het podium van het Songfestival mogen. Opvallend aan de regie is dat er gekozen is voor een lang shot, vrijwel zonder knip. Vanuit de zaal was de impact van de performance nog lastig in te schatten, Claude richt zich voor een belangrijk deel op de kijkers thuis. Dat er nog enige nervositeit in zijn stem merkbaar was, is wel duidelijk.
Bij de concurrentie in de halve finale zit ook de favoriet: de Zweedse inzending Kaj. Dat komische trio brengt een aanstekelijke ode aan de sauna, inclusief dansers met handdoekjes om. Ook tijdens de repetitie blijkt dit de act to beat.
Opgewekt en energie
De weg naar het Songfestival is een aaneenschakeling van pr-momenten, ook voor Claude: eerst de bekendmaking van de artiest, later de presentatie van het liedje, gevolgd door een ‘outfit-reveal’ (de kleur: bordeauxrood) en veel meer. Met de Nederlandse deelnemer van dit jaar lijkt vrijwel alles volgens het plan van omroep AVROTROS te verlopen. Iets waar ongetwijfeld behoefte aan was na het chaotische jaar met Joost Klein, die in Malmö werd gediskwalificeerd omdat hij na een repetitie een dreigende beweging naar een cameravrouw zou hebben gemaakt. Zij filmde Klein tegen diens uitdrukkelijke verzoek, meldde AVROTROS. Met zijn opgewekte en energieke houding moet de 21-jarige Claude Kiambe de pijn van vorig jaar doen vergeten. Hij draagt tijdens zijn publieke optredens met zichtbaar plezier bij aan de opgewekte stemming die de Songfestival-organisatie graag ziet.
Toch was er ook ditmaal een kleine kink in de kabel. ‘C’est La Vie’ lekte een dag voor de geplande officiële lancering online al uit. Dat was „gewoon klote”, vertelde de zanger tijdens de presentatie van het nummer en de bijbehorende videoclip een dag later, op 27 februari. Hij was zichtbaar emotioneel toen het nummer gespeeld werd in een bioscoopzaal vol met journalisten, artiesten en familie. „Op een gegeven moment dacht ik ook: dit is ook precies waar ik over zing. C’est la vie, die dingen gebeurden nou eenmaal. Je moet er het positieve uit kunnen halen. Er zijn ergere dingen.”
Het nummer is een eerbetoon aan zijn moeder, die ook aanwezig is in Bazel. Claude kwam op negenjarige leeftijd uit Congo naar Nederland, samen met zijn moeder, broers en zussen. In februari vertelde hij over zijn eerste Songfestival-herinnering. „Het was het jaar van Conchita Wurst. We stonden te kijken voor de tv en we dachten: wat is dit? Wat gaaf en wat cool dat het gewoon allemaal zo anders is.”
Claude bewoog daarna met ogenschijnlijk gemak langs de aanwezige camera’s om te vertellen over zijn Songfestival-avontuur. De verdere aanloop verliep daarna verder zonder zichtbare problemen. Het nummer werd goed ontvangen en bij de gokkantoren staat hij momenteel op een zevende plaats. De halve finale, waar hij als dertiende aan de beurt is, komt hij dus vrijwel zeker door, ondanks enige wankeling die in de repetitie nog te merken was.
Maar, zoals hij zelf zingt, het kan alle kanten op in het leven: „It goes up, it goes down.”
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data132003638-b5b18a.jpg|https://images.nrc.nl/cRrOV27et6LkgycJun2Hgt7MvhQ=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data132003638-b5b18a.jpg|https://images.nrc.nl/c0reGwsQSJY4KA-QMANe7tU_qbM=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data132003638-b5b18a.jpg)
Beeld EBU
Aanpassingen, veiligheid en Israël
Of Nederland überhaupt mee zou doen aan het Songfestival, was nog een aantal maanden de vraag. AVROTROS was boos over de in veler ogen onterechte diskwalificatie van Joost Klein door de EBU. Ook andere landen waren ontevreden: er kwamen dertien klachten van vier deelnemende landen over een onveilige werksfeer op het festival. De EBU heeft daarom maatregelen genomen. Zo komt er achter de schermen een zone waarin niet gefilmd mag worden. Daarnaast krijgen artiesten de mogelijkheid voor besloten repetities, zonder publiek of camera’s, en wordt er meer rust ingebouwd in de schema’s. Bij een veiligheidsmanager kunnen artiesten klagen over incidenten. Ook is een gedragscode en zorgplichtprotocol.
Toch zullen er ook dit jaar nog veel spanningen zijn, mede vanwege de zeer beladen deelname van Israël. Tegenstanders van de oorlog in Gaza vinden dat Israël niet mee zou mogen doen. De deelname van het land leverde vorig jaar al veel protest op, met betogingen in de stad, een verhoogd dreigingsniveau en boegeroep in de zaal, dat in de tv-uitzending niet te horen was.
De spanning is deze keer zo mogelijk nog hoger. Israël stuurt zangeres Yuval Raphael, een overlevende van de Hamas-aanval van 7 oktober 2023. Afgelopen week riepen meer dan zeventig ex-deelnemers op tot uitsluiting van Israël. Onder hen de Portugese Salvador Sobral, de winnaar van het Songfestival 2017. De brief, waar geen Nederlandse ondertekenaar bij stond, werd gepubliceerd door Artists for Palestine UK en stelt dat „door de vertegenwoordiging van de Israëlische staat een podium te blijven geven, de EBU haar misdaden normaliseert en witwast”. De brief beschuldigt de EBU van dubbele standaarden. Zo werd Rusland in 2022 uitgesloten na de Russische inval in Oekraïne.
Verschillende publieke omroepen willen op zijn minst een debat over de deelname van Israël. De publieke omroepen van Spanje, IJsland en Ierland eisen vooralsnog niet dat het land wordt uitgesloten, maar willen het gesprek over de deelname wel voeren.
De Britse Songfestivaldirecteur Martin Green reageerde met een verklaring. Hierin zegt hij „de bezorgdheid en diepgewortelde meningen over het huidige conflict in het Midden-Oosten te begrijpen”. En: „De EBU is niet immuun voor wereldwijde gebeurtenissen, maar samen met onze leden is het onze rol om ervoor te zorgen dat het festival – in de kern – een universeel evenement blijft dat verbindingen, diversiteit en inclusie bevordert door middel van muziek”.
Vlaggen
Kritiek is er ook op het nieuwe vlaggenbeleid van de EBU. De organisatie maakte onlangs bekend dat deelnemende artiesten op het podium en in de greenroom alleen met de vlag van hun eigen land mogen zwaaien. Andere vlaggen, zoals de pridevlag of Palestijnse vlaggen, worden gezien als ‘politiek statement’ en zijn daarom verboden.
Fans in de zaal mogen wel met allerlei vlaggen zwaaien, mits binnen de Zwitserse wet toegestaan. Het besluit kwam de organisatie op veel kritiek te staan. De Nederlandse lhbti-belangenorganisatie COC noemde het feit dat artiesten geen pridevlag mogen tonen „diep triest”. AVROTROS heeft een gesprek gevoerd met COC en daarna met de EBU over het verbod, maar zei zich in elk geval deze keer te schikken naar het beleid. „We betreuren dat ook symbolen die verbonden zijn aan inclusiviteit en vrijheid van expressie, zoals de regenboogvlag, nu onderdeel zijn geworden van deze maatregel. Tegelijkertijd begrijpen we de afweging om tijdens deze specifieke momenten de focus op de landenpresentatie te houden, in lijn met het karakter van dit muziekfestival.”
Het COC heeft bezoekers van het Songfestival opgeroepen om regenboogvlaggen mee te nemen.
Eurovisie Songfestival 2025. Eerste halve finale: dinsdag. Tweede halve finale: donderdag. Op tv: NPO1, 21.00 uur. Finale: zaterdag. Op tv: NPO1, 20.25 uur.
