Ze zaten er een beetje voor spek en bonen bij, de ambassadeurs uit de 27 EU-landen die zondag bijeenkwamen. Op de agenda stond de handelsruzie met de Verenigde Staten. Maar al voordat ze aan tafel gingen, had Ursula von der Leyen het grootste wapen voorlopig in de ijskast gezet.
De Europese Unie schuift haar invoerheffingen op goederen uit de VS voor zich uit, van deze week tot begin augustus. De tegenheffingen liggen al klaar sinds april, maar door de afwisseling van dreigende verhogingen en opschorting van de heffingen van Amerikaanse zijde koos de EU al eens voor uitstel. Nu deed Von der Leyen dat opnieuw. Als een signaal van goede wil: aan de EU zal het niet liggen als het mislukt.
Zo gaat het steeds. Vanuit het Witte Huis zet president Donald Trump het handelsconflict elke keer weer op scherp, waarna de Europeanen rustig doorpraten. Deze strategie wordt door Brusselse diplomaten geduldig uitgespeld. Een akkoord met president Trump bereik je niet door terug te slaan, luidt de logica, maar door de ruis te negeren en het belang van een deal te benoemen.
Als er heffingen van 30 procent komen, zal het bijna onmogelijk worden om door te gaan met de transatlantische handel zoals we die kennen
Maros Sefcovic, de Eurocommissaris voor Handel, deed het maandag precies zo. Sefcovic is de hoofdonderhandelaar namens de EU, hij pendelt tussen Brussel en Washington. Eerst de kalmte: „Het gevoel aan onze zijde was dat we dicht bij een overeenkomst zijn”, zei hij, net voor een vergadering met de handelsministers uit alle EU-landen in Brussel. En toen de urgentie: „Als er heffingen van 30 procent komen, zal het bijna onmogelijk worden om door te gaan met de transatlantische handel zoals we die kennen.”
Uitroeptekens
Vorige week kondigde Trump in een brief aan dat alle invoer vanuit de EU vanaf 1 augustus met zo’n heffing van 30 procent te maken zou krijgen. Sinds april is dat 10 procent, met hogere heffingen voor staal, aluminium en auto’s. Als verklaring voert Trump de handelsbalans aan. Zolang de Europeanen meer verkopen aan de Amerikanen dan andersom, is er een probleem.
Het was een brief met uitroeptekens en hoofdletters, vrijwel identiek aan de tientallen brieven die Trump de afgelopen dagen naar andere handelspartners stuurde. Sterker nog: zelfs de afsluitende mededeling dat Trump openstond voor hogere of lagere heffingen „afhankelijk van onze relatie met uw land”, gericht aan een blok van 27 lidstaten, was hetzelfde.
Europese diplomaten zwakken de ernst van die brief af. Zij zeggen: dit is onderhandelingstactiek, er is feitelijk niets veranderd sinds vorige week. En bovendien: had Trump het eerder niet over hogere heffingen, van wel 50 procent? Dat is waar, maar een week zonder verandering betekent ook dat Trumps bestaande invoerheffingen weer een week langer overeind blijven.
Vooral de verhoogde heffingen doen pijn, bij de Europese automakers, aluminiumfabrikanten en in de staalsector. Niet voor niets begon Duitsland – als land met een grote maakindustrie – begin deze maand druk te zetten op een snel akkoord, dan maar met 10 procent, als een aantal industriële sectoren maar een uitzondering kreeg. Even leek de eenheid van de EU te kraken.
Aan het oppervlak is de eenheid nu hersteld. Maandag schaarden de handelsministers zich in Brussel achter de koers van Sefcovic en Von der Leyen. Ze werden het ook eens over een extra pakket aan tegenmaatregelen dat het tweetal achter de hand kan houden, boven op het pakket dat al sinds april klaarligt. Het eerste pakket bevatte heffingen die circa 21 miljard euro aan Amerikaanse export naar de EU zouden raken, het tweede pakket is nog groter: 72 miljard euro.
Patstelling
„Alle lidstaten staan achter de koers van de Commissie”, zo zei de Nederlandse demissionaire handelsminister Hanneke Boerma (NSC) na afloop van de bijeenkomst in Brussel.
En inderdaad, uit de 27 landen klinkt hardop amper kritiek. Handel is toch al een van de weinige gebieden waarop de Commissie veel ruimte heeft om op eigen houtje te handelen, zoals Von der Leyen met haar keuze voor uitstel, en iedereen weet dat de EU sterker staat als de landen zich gezamenlijk opstellen achter de Commissie. Openlijke verdeeldheid verzwakt de onderhandelingspositie van de Europeanen alleen maar.
Toch begint de patstelling inmiddels te wringen. Het Witte Huis lijkt amper geïnteresseerd in toezeggingen over het verlagen van bestaande handelsheffingen, waar de Commissie haar hoop eerst op vestigde. En de wensen die wel op het verlanglijstje van de VS staan, zoals het schrappen van de btw, het verlagen van voedselstandaarden of het uitzonderen van Amerikaanse bedrijven van techbelastingen en digitale regels, gaan de EU een brug te ver.
Verknoopt met Oekraïne
Ditmaal is het niet Duitsland, maar Frankrijk dat de Commissie ongevraagd van advies voorziet. „Het is meer dan ooit aan de Commissie om de vastberadenheid van de Unie te laten zien om op te komen voor de Europese belangen”, zo zei president Emmanuel Macron in het weekend.
Hoe? Macron noemde naast eigen heffingen ook het antidwanginstrument. Dat mechanisme, pas een paar jaar oud, geeft de EU een instrumentarium om druk te zetten in handelsconflicten, bijvoorbeeld door één enkel land extra te belasten totdat het afziet van zijn invoerheffingen.
De frustratie van Frankrijk over de wispelturigheid vanuit het Witte Huis wordt breder gedeeld. Maar het is de vraag of andere landen zich daar snel over zullen uitspreken. Het handelsconflict met de EU kan immers ook niet los gezien worden van Europese pogingen om de Amerikaanse regering betrokken te houden bij de oorlog in Oekraïne, zo vertelt een diplomaat.
Terwijl de EU-ministers in Brussel een antwoord moesten geven op Trumps handelsdreigement, werd tegelijkertijd met een schuin oog naar Washington gekeken. Daar zou diezelfde Trump steunmaatregelen voor Oekraïne aankondigen, waar Europa maanden voor heeft gepleit.
De samenloop van agenda’s deze maandag was toeval, maar de impliciete samenhang van economische en militaire dossiers speelt al sinds het aantreden van Trump. Niet in de laatste plaats omdat de Amerikaanse president als geen ander graag uiteenlopende dossiers met elkaar verknoopt.
Met medewerking van Michel Kerres.
Lees ook
Lees ookIs het na 1 augustus dan wel voorbij? Trump zal verwarring blijven zaaien met steeds weer nieuwe heffingen
