De Europese Unie speelde de afgelopen jaren in het Midden-Oosten politiek gezien nauwelijks een rol van betekenis. Met een maritieme missie in de Rode Zee, een pleidooi voor een Palestijnse staat en een vredesplan wil de EU nu bijdragen aan het bedwingen van de crises in de regio. Op een vergadering in Brussel bleek al meteen hoe moeilijk dat is.
Op tafel ligt een plan dat niet tot doel heeft de oorlog tussen Israël en Hamas te beëindigen maar dat een basis moet leggen voor de fase ná een staakt-het-vuren. Centraal staat de tweestatenoplossing, een concept dat de afgelopen dagen zowel door Israël als door Hamas is afgewezen.
Het plan stamt uit de koker van EU-buitenlandchef Josep Borrell. Gevraagd naar het verzet van de regering-Netanyahu tegen een Palestijnse staat zei hij: „De secretaris-generaal van de Verenigde Naties heeft duidelijk gezegd dat het niet acceptabel is om te zeggen ‘ik wil deze oplossing niet’, omdat deze oplossing is goedgekeurd door de VN en de hele internationale gemeenschap erachter staat”.
Israël is volgens Borrell op de verkeerde weg. „Welke andere oplossingen hebben ze voor ogen? Alle Palestijnen verjagen? Ze allemaal vermoorden? De manier waarop ze Hamas vernietigen is niet juist. Ze zaaien generaties lang haat.”
De Europese ministers van Buitenlandse Zaken vergaderden met collega’s uit het Midden-Oosten, onder andere over een Palestijnse staat. Egypte, Saoedi-Arabië en Jordanië hadden ministers gestuurd, ook de voorzitter van de Arabische Liga schoof aan. Er waren aparte gesprekken met de Israëlische minister van Buitenlandse Zaken en zijn collega van de Palestijnse Autoriteit.
Humanitaire gevechtspauze
Europa is traditioneel verdeeld als het gaat om Israël/Palestina. Zo is er geen overeenstemming over de oproep tot een staakt-het-vuren. Regeringsleiders kwamen niet verder dan een oproep tot humanitaire gevechtspauzes. Bij de VN stemden achttien landen voor een staakt-het-vuren en onthielden negen landen zich, waaronder Nederland. Voor een tweestatenoplossing bestaat in Europa brede steun.
Als er geen serieuze poging wordt ondernomen om een Palestijnse staat te verwezenlijken, stelt Borrell, is elk bestuur van Gaza straks gedoemd te mislukken omdat het gezien wordt als een voortzetting van de bezetting en een ontkenning van de rechten van Palestijnen. Bovendien hebben Arabische landen gezegd dat ze niet zullen bijdragen aan de wederopbouw van Gaza als er geen serieuze vredesbesprekingen tussen Israël en Gaza plaatsvinden.
Het is, schrijft Borrell, niet realistisch dat Israël en de Palestijnen er zonder internationale bemiddeling uit zullen komen. Buitenstaanders als de EU en landen in de regio hebben daarom de plicht te helpen.
Er moet zo snel mogelijk een Voorbereidende Vredesconferentie worden belegd, waaraan ook de Verenigde Staten en de VN deelnemen. Het is nog niet duidelijk of en wanneer zo’n conferentie kan plaatsvinden. Een aantal EU-landen, waaronder Luxemburg, vindt beraad zonder Israëlische deelname zinloos. En Israël is volgens de Luxemburgse minister Xavier Bettel pas bereid tot gesprek als er van Hamas geen dreiging meer uitgaat.
De Israëlische minister Israël Katz wilde bij aankomst in Brussel geen vragen beantwoorden. Hij vroeg wel aandacht voor het lot van de gijzelaars en zei dat hij was gekomen om steun te verwerven voor de Israëlische poging Hamas te ontmantelen. Tijdens de vergadering liet hij twee video’s zien. Eén over een treinverbinding tussen Israël en India en één over een kunstmatig eiland met een haven voor Gaza.
Lees ook
Europa speelt geen rol in het Midden-Oosten
Robuust mandaat
Op korte termijn wil de EU met een aantal schepen de koopvaardij in de Rode Zee beschermen tegen aanvallen van de militante Houthi’s uit Jemen. Het gaat om een missie met een vrij robuust mandaat: de schepen moeten in staat zijn om vijandige drones en raketten af te vangen. België, Griekenland, Italië en Duitsland hebben een fregat toegezegd. Nederland denkt na over een bijdrage.
Achter de schermen is in Brussel al een politiek principeakkoord over de voorbereiding van de missie bereikt. De militaire planners van de EU bekijken nu hoe de missie er in de praktijk uit moet zien. Naar verwachting volgt dan op 19 februari groen licht.
Lees ook
Houthi’s lijken niet van plan zich nu verder koest te houden