De tentoonstelling Kemet in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. Foto Aad Hoogendoorn
Het Leidse Rijksmuseum van Oudheden (RMO) mag geen opgravingen meer doen in de beroemde Egyptische necropolis Sakkara, als gevolg van de tentoonstelling Kemet. Egypte in hiphop, jazz, soul & funk. In een e-mail schrijft het hoofd Buitenlandse missies van de Egyptische Oudheidkundige Dienst dat het museum zich schuldig heeft gemaakt aan „geschiedvervalsing” vanwege de „Afrocentrische” insteek van de expositie.
In de tentoonstelling gaat het museum op zoek naar „de betekenis van het oude Egypte en Nubië in het werk van artiesten uit de Afrikaanse diaspora”. Kort na de opening eind april kwam er via sociale media een stroom negatieve en soms racistische reacties uit Egypte binnen. Het RMO kreeg het verwijt mee te werken aan de toe-eigening van de Egyptische cultuur door zwarte artiesten uit de Verenigde Staten. Die ophef krijgt nu gevoelige consequenties, want het RMO is al sinds 1975 jaarlijks actief in Sakkara en leidt daar met partners een opgraving.
Directeur Wim Weijland is geraakt door het besluit van de Egyptische instanties, maar ook erg boos over de beschuldiging van geschiedvervalsing. „Dat is onbetamelijk. Deze tentoonstelling is met veel zorg gemaakt. Zo’n verwijt maak je elkaar als wetenschappers niet. Ik wil dan ook dat die kwalificatie wordt teruggenomen.”
Het museum gaat formeel bezwaar maken tegen het besluit, zegt Weijland. „En we hebben aan onze partner, het Egyptisch museum in Turijn, gevraagd onze concessie over te nemen. Hopelijk lukt dat, dan kan het werk in ieder geval doorgaan.”
‘De reden hiervoor deugt niet’
Conservator Daniel Soliman werkte aan de tentoonstelling en is de afgelopen jaren regelmatig in Sakkara geweest. „Egypte mag met die opgraving omgaan zoals ze willen, want het is hun land. Maar de reden waarom ze dit doen, deugt niet. Er is niemand naar de tentoonstelling wezen kijken en nog niemand van de Oudheidkundige Dienst heeft contact met ons opgenomen over de inhoud. Alle ophef komt door beelden die zijn losgezongen uit hun context.”
Soliman, die zelf half-Egyptisch is, denkt dat de Egyptische reactie op Kemet zo heftig is vanwege opspelend nationalisme en anti-zwart racisme in dat land. „En natuurlijk speelt het feit mee dat er over het oude Egypte vaak gesproken is zonder hedendaagse Egyptenaren daarbij te betrekken, met name vanuit het Westen. Dat ligt nog steeds heel gevoelig.”
Het RMO wil graag in gesprek met de Egyptische oudheidkundige autoriteiten, zegt Weijland. „Toen de ophef uitbrak, hebben we een brief geschreven met uitleg over onze tentoonstelling. We weten dat ze die gelezen hebben, maar ze kiezen ervoor om niet te reageren.”
Het museum wil graag terug naar Sakkara, maar zal daarvoor niet élke prijs betalen, aldus de directeur. „We gaan geen excuses maken en we passen de tentoonstelling ook niet aan. Ik ben bereid er een bordje met Egyptisch commentaar aan toe te voegen, maar dan moet er wel eerst iemand komen kijken.”
Het belangrijkste wetgevende project van de regering-Trump heeft dinsdag een belangrijke horde genomen. Het kostte het nodige politieke drama, intern Republikeins armpje drukken, tientallen stemmingen over amendementen en drie dagen van onafgebroken debat, maar uiteindelijk stemde de Senaat nipt in met de zogeheten One big, beautiful bill.
Het voorstel gaat nu terug naar het Huis van Afgevaardigden, dat het vorige maand met één stem verschil aannam. Ook deze laatste, definitieve stemming dreigt weer spannend te worden, omdat Trumps partij er slechts een flinterdunne meerderheid heeft. Republikeinse senatoren deden bovendien aanpassingen die het al hoge Amerikaanse overheidstekort (ruim 6 procent) nog verder laten oplopen. Voor voorstanders van een strakke begroting in het Huis kan dit een reden zijn zich er alsnog tegen te keren.
Geen enkele Democraat steunde dinsdag het voorstel in de Senaat, en ook drie Republikeinse senatoren stemden tegen. Rand Paul uit Kentucky vond het gebrek aan begrotingsdiscipline een probleem, Susan Collins uit Maine en Thom Tillis uit North Carolina laakten de bezuinigingen op sociale voorzieningen. Daarmee staakten de stemmen, met 50 tegen 50, waarna vicepresident JD Vance in zijn dubbelrol als Senaatsvoorzitter de beslissende stem mocht uitbrengen.
Het begrotings- en belastingplan wordt door critici de „omgekeerde Robin Hood”-wet genoemd, omdat die leidt tot een enorme welvaartsoverdracht van het armste deel van de bevolking naar het rijkste. Ze verlengt onder meer de belastingenverlagingen die Trump in zijn eerste termijn doorvoerde, waar vooral de allerrijksten en grote bedrijven van profiteren. Deze worden permanent.
De rekening van die gigantische lastenverlichting (4.500 miljard dollar in de komende tien jaar) wordt vooral afgewenteld op de armste Amerikanen, van wie miljoenen hun zorgverzekering verliezen, en bijstand via het voedselbonnenprogramma. Door het snijden in Medicaid dreigt daarnaast een kaalslag in de zorg op het platteland – juist ook in staten die Republikeins stemmen.
De fractievoorzitter van de Republikeinen in de Senaat wordt omringd door journalisten. Foto Andrew Harnik/AFP
Kiezer kan volgend jaar afrekenen
Trump en vooral zijn partij nemen zo een grote gok. De wet is volgens peilingen impopulair bij een meerderheid van de Amerikaanse bevolking, die de Republikeinen hier al op zou kunnen afrekenen bij de Congresverkiezingen van november 2026, als het hele Huis en een derde van de Senaat opnieuw gekozen worden. Democraten hopen dan in ieder geval het Huis te heroveren. De tweede helft van zijn presidentschap zou Trump dan als aangeschoten wild in het Witte Huis zitten.
De Republikeinen pogen de onvrede vooral weg te nemen met rechts-populistische stokpaardjes (extra miljarden voor grensbewaking en migrantendetentie) en een belastingkorting op fooien en overwerk. De vraag in 2026 wordt of dit kiezers genoeg behaagt zodra ze de pijn beginnen te voelen.
Tegen dit Republikeinse plan stemmen vergde voor Republikeinen grote politieke moed, bleek de afgelopen weken. Afgevaardigden en senatoren die een nee-stem uitbrachten of daarmee dreigden, konden rekenen op de toorn van de president. Hij zou in de voorverkiezingen in 2026 hun uitdagers kunnen steunen. Door Trumps grote populariteit onder het fanatiekste deel van zijn electoraat kan een tegenstem voor een Republikeins politicus neerkomen op politieke zelfmoord.
Dat plaatst Republikeinen die electoraal spannende districten of staten vertegenwoordigen voor dilemma’s. Dit bewees senator Thom Tillis van North Carolina, nadat hij vorige week aankondigde „nee” te stemmen wegens de bezuinigingen op Medicaid. Hij werd meteen aangevallen door Trump en maakte een dag later bekend volgend jaar niet op te gaan voor herverkiezing.
Zijn vertrek kan de partij volgend jaar een mogelijk cruciale zetel kosten in de Senaat. Maar waarschijnlijk schatte Tillis in dat hij door steun aan deze impopulaire wet weggestemd zou worden. In het zuidelijke North Carolina maken zowel Democraten als Republikeinen kans te winnen. Voor de Republikeinen zal Trumps schoondochter en Fox News-presentator Lara Trump zich hier mogelijk kandidaat stellen.
Staatsschuld explodeert
Ondanks de forse bezuinigingen op zorg en sociale zekerheid zullen de belastingverlagingen circa 3.000 miljard dollar toevoegen aan de staatsschuld. Deze bedraagt nu al bijna 37.000 miljard (120 procent van het bbp, een verdubbeling ten opzichte van begin deze eeuw). De wet voorziet daarom ook in een ophoging van het wettelijke schuldenplafond met 5.000 miljard dollar.
Het chronisch gebrek aan begrotingsdiscipline in Washington leidt onder beleggers tot groeiend ongemak over de houdbaarheid van de Amerikaanse staatsschuld. Samen met Trumps zwalkende heffingenbeleid uitte dat zich de afgelopen weken in een hogere rente op obligaties met een lange looptijd. Dit kan op den duur ook leningen voor consumenten duurder maken.
De dollar blijft de hoeksteen van het mondiale financiële stelsel, en onder beleggers blijft vooralsnog brede vraag naar de munt en schuldpapier. Na aanvankelijke onrust tijdens de eerste behandeling door het Huis lijken de kapitaalmarkten er inmiddels rekening mee te houden dat dit voorstel er doorheen komt. Het ministerie van Financiën lost de dalende interesse op door meer korter lopende obligaties uit te geven.
Wat het zakenleven zal verheugen is dat de Senaat ‘sectie 899’ uit de Huis-versie heeft geschrapt. Deze bepaling had de Amerikaanse overheid de macht gegeven buitenlandse beleggers en bedrijven een extra belasting op te leggen over hun investeringen in de VS. In de versie van de wet die het Huis aannam stond ook dat Amerikaanse staten de komende tien jaar geen eigen wetgeving mogen doorvoeren om kunstmatige intelligentie aan banden te leggen. De Senaat heeft die bepaling, die de techlobby goed uitkwam, geschrapt.
Kritiek van Musk
Trumps voormalige bondgenoot Elon Musk sprak zich de afgelopen dagen opnieuw fel uit over het „potverteren” door „politieke zwijnen”. De Republikeinse topdonateur van de vorige verkiezingen dreigde volksvertegenwoordigers die voor het plan stemmen met politieke gevolgen. Met zijn miljardenvermogen zou hij volgend jaar rivalen kunnen steunen in de Republikeinse voorverkiezingen. Ook hint Musk op de oprichting van een derde partij om de macht van de „uniparty” van Democraten en Republikeinen te breken.
Lees ook
Trump: schrap subsidie aan bedrijven van Musk Nieuws
De president bleek niet gediend van deze kritiek. Hij opperde dat Musks bedrijven hun overheidsopdrachten konden verliezen, waarna hij terug zou moeten keren naar zijn geboorteland Zuid-Afrika. Trump zou de wet het liefst uiterlijk donderdag (Onafhankelijkheidsdag in de VS) op zijn bureau hebben liggen. Maar die door hem en zijn partij opgelegde deadline is niet keihard en dinsdag erkende Trump zelf dat het „erg lastig” kan worden.
Zeker twintigduizend Nederlandse mannen reizen jaarlijks naar het buitenland en maken zich daar schuldig aan seksueel kindermisbruik. Dat blijkt uit een dinsdag gepubliceerd onderzoek van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC). Daarmee is er voor het eerst inzicht in het aantal Nederlandse mannen dat in het buitenland seks heeft met minderjarigen.
Uit het onderzoek blijkt dat 2,3 procent van de Nederlandse mannen tussen de 18 en 80 jaar oud ooit in het buitenland seks heeft gehad met een minderjarige terwijl zij zelf volwassen waren. Over de hele bevolking gaat het daarmee om 131 duizend tot 171 duizend Nederlandse mannen.
Seksueel kindermisbruik is strafbaar, ook als dit door Nederlanders in het buitenland wordt gepleegd. Maar door de lage pakkans hebben Nederlandse autoriteiten weinig zicht op het aantal mannen dat zich schuldig maakt aan misbruik in het buitenland.
Twee derde van de mannen in het onderzoek pleegde het misbruik in de afgelopen vijf jaar. Daaruit concluderen de onderzoekers dat gemiddeld twintigduizend Nederlandse mannen per jaar deze vorm van misbruik pleegt. 1 procent van de mannen gaf toe onbetaalde seks te hebben gehad met een slachtoffer jonger dan 12 jaar.
Gemiddeld rond de 35
Enkele vaak genoemde landen waar de Nederlandse mannen naartoe gaan zijn België, Marokko, Spanje, Turkije en Thailand. Naar die landen reizen ook veel mannen om betaalde seks te hebben met meerderjarigen. Landen als Ethiopië, Jamaica en Myanmar daarentegen worden vaak genoemd als bestemmingsland voor seks met minderjarigen, en nauwelijks als bestemmingslanden voor betaalde seks met een persoon ouder dan 18 jaar.
De mannen die deze vorm van misbruik hebben gepleegd, zijn nu gemiddeld rond de 35 jaar. Dat strookt niet met het beeld dat politiemedewerkers en andere professionals over de groep hadden, schrijven de onderzoekers. Daarnaast blijkt dat het overgrote deel van de mannen in kwestie samenwoont met een partner, en dat bijna de helft hoogopgeleid is. Ongeveer een derde van hen zegt seksuele interesse in kinderen te hebben.
Dat mannen crimineel gedrag toegaven, verrast criminoloog Arjan Blokland niet, laat hij weten aan persbureau ANP. „Als criminologen vragen we mensen vaak naar dingen waarvan ze weten dat die niet mogen, maar die ze toch doen”, zegt hij. „We garanderen anonimiteit, dat helpt. Al blijft altijd de vraag: antwoorden mensen oprecht?” Blokland en zijn collega’s denken dan ook dat het werkelijke aantal Nederlandse kindermisbruikers in het buitenland hoger kan liggen.
Lees ook
Filmmaker Morgan Knibbe: ‘De seksindustrie in Zuidoost-Azië is het gevolg van het neokolonialisme’
De Turkse autoriteiten hebben dinsdag bij een operatie in de vroege ochtend zeker 120 mensen opgepakt in de havenstad Izmir. Dat melden lokale media en het Franse persbureau AFP. De arrestanten zijn veelal gemeenteambtenaren of leden van oppositiepartij CHP. Izmir geldt van oudsher als een bolwerk van de seculiere oppositiepartij. Volgens de Turkse nieuwssite The Independentzijn onder meer oud-burgemeester van Izmir Tunç Soyer en provinciaal partijvoorzitter van de CHP Şenol Aslanoglu gearresteerd.
In totaal vaardigde de openbaar aanklager voor 157 mensen arrestatiebevelen uit wegens fraude, corruptie en het sjoemelen met aanbestedingen. De arrestaties volgen een dag op de arrestatie van dertig mensen in Istanbul vanwege een vermeende poging om deel te nemen aan een Pride-mars.
Politieke operatie
CHP-bestuurder Murat Bakan schrijft in een eerste reactie dat het gaat om een politieke operatie van president Recep Tayyip Erdogan. Volgens Bakan vertoont de vervolging gelijkenissen met de arrestaties van CHP-burgemeester Ekrem Imamoglu in Istanbul in maart.
Imamoglu was een week voor zijn arrestatie voorgedragen als oppositiekandidaat voor de presidentsverkiezingen, die in principe gepland staan voor 2028. Volgens vroege peilingen maakt de CHP daarbij een goede kans om de AK-partij van zittend president Erdogan te verslaan.
Maar nu zit Imamoglu dus vast. De Turkse openbaar aanklager beschuldigt hem van corruptie; Imamoglu ontkent de aantijgingen. Zijn arrestatie zorgde voor een golf van protesten in Turkije, onder meer in Istanbul en Izmir.
Volgens Bakan gaat het bij deze laatste arrestatiegolf in Izmir om aantijgingen „die al lang bekend zijn”. „Er is geen vluchtrisico. Waren de arrestanten opgeroepen om te getuigen, dan hadden ze zeker ingestemd. Deze arrestatiegolf bij dageraad kent geen wettelijke noodzaak, maar is duidelijk een politieke keuze. […] We zien hier geen rechtsstaat, maar een gerechtelijke macht die handelt in opdracht.”
Lees ook
Maker van getekende gevangenis-handleiding: ‘De rechtspraak is een politiek speeltje in Turkije’
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data101449838-01536c.jpg)
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/05/data100365623-7b7c46.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134407053-aad582.jpg|https://images.nrc.nl/Opu3R8B3WToQSog4-aEfvHjj5y4=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134407053-aad582.jpg|https://images.nrc.nl/z3MiuYNF60KYIAYUU-sU2yorxNg=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134407053-aad582.jpg)
