Eén troon en vijf kinderen: wie wordt de nieuwe luxepaus?

Posted on January 20, 2023 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Opvolging LVMH Eigenhandig bouwde Bernard Arnault vanuit bijna niets het grootste luxe-imperium ter wereld. Nu hij bijna 74 is, wordt het tijd om na te denken over opvolging.

Joost Pijpker

20 januari 2023 om 20:00

Leestijd 7 minuten

Oprichter en bestuursvoorzitter van LVMH Bernard Arnault (midden) met zijn vrouw Helene (midden links) en kinderen Antoine (derde van rechts), Delphine (vierde van rechts), Alexandre (links), Frederic (tweede van links) en Jean (derde van links).

Foto Denis Charlet/AFP

Vlak na zijn geboorte, in 1992, krijgt Alexandre Arnault een wenskaart van zijn oudere halfbroer Antoine. „Beste Alexandre”, schrijft de dan 14-jarige zoon van Franse luxetycoon Bernard Arnault. „Ik hoop dat de bevalling goed is verlopen en dat je gezond bent. Ik adviseer je zo snel mogelijk aan het werk te gaan, want anders…”

De kaart is bedoeld als geintje, maar met een serieuze ondertoon. Wie wordt geboren in de familie Arnault krijgt te maken met hoge verwachtingen. Geen van de vijf kinderen kan het zich veroorloven achterover te leunen en te teren op zijn achternaam. Stuk voor stuk moeten ze zich bewijzen, voor ze een plek krijgen in het familiebedrijf LVMH, de grootste maker van luxeproducten ter wereld.

Ruim dertig jaar later ontmoeten Arnault en zijn vijf kinderen elkaar elke maand in een van de riante vertrekken op het hoofdkantoor, een statig pand aan de Avenue Montaigne, een van de duurste winkelstraten van Parijs. Allemaal hebben ze inmiddels een functie binnen LVMH. Ze zien en spreken elkaar doorlopend: op kantoor, bij modeshows, bij winkelbezoeken.

Maar de maandelijkse ontmoetingen zijn van een andere aard. De Franse krant Le Monde beschreef ze in een profiel over de familie Arnault twee jaar geleden als een soort bestuursvergadering buiten het daadwerkelijke bestuur om. In hooguit anderhalf uur zet vader Bernard nieuwe plannen uiteen en krijgen alle kinderen de gelegenheid om hun mening te geven.

Arnault senior ziet die bijeenkomsten als een tussentijds rapport. Hij wil zien hoe zijn kinderen zich ontwikkelen, in aanloop naar misschien wel het moeilijkste besluit uit zijn loopbaan: wie wordt zijn opvolger? Want de 73-jarige Fransman mag dan de ambitie hebben om nog jaren aan te blijven, boven alles wil hij voorbereid zijn. Zo’n besluit uitstellen en verrast worden, kan een bedrijf fataal worden, beseft hij.

Wolf in kasjmier

De buitenwereld speculeert graag over wie van de kinderen straks wordt gekozen tot opvolger. Maakt een van de vijf promotie, dan ziet de Franse pers – en in toenemende mate ook de internationale – daar al snel een verborgen boodschap in. Totdat een broer of zus niet veel later óók een hogere functie krijgt. Dan is die plotseling de belangrijkste kandidaat.

Voor Arnault draait het besluit boven alles om de toekomst van zijn bedrijf, zei hij in 2013 al tegen Le Monde. Zelfs als een van de kinderen in conflict dreigt te raken met de rest, moet LVMH door kunnen. In zekere zin is het luxeconglomeraat óók een van zijn kinderen: hij bouwde het bedrijf eigenhandig op tot een wereldwijd imperium met meer dan zeventig merken, waaronder Louis Vuitton, Givenchy en Hennessy.

Arnault schrijft dat succes vaak toe aan een ontmoeting met een taxichauffeur in New York in de jaren zeventig. De Franse zakenman werkte destijds nog voor het bouwbedrijf van zijn vader en vroeg de chauffeur wat die van Frankrijk wist. „Hij kon de president niet noemen, maar Dior kende hij”, herinnerde Arnault zich in 2019 in gesprek met de Financial Times.

De taxichauffeur in New York kon de president niet noemen, maar Dior kende hij

Bernard Arnault in gesprek met de Financial Times

De ontmoeting liet hem naar eigen zeggen inzien hoe groot de invloed van de succesvolste luxemerken is. Dat komt volgens Arnault doordat producten van het hoogste niveau twee onverenigbare eigenschappen combineren, zei hij ooit tegen zakenblad Forbes. „Ze zijn tijdloos, maar óók het toppunt van moderniteit. Dat is als water en vuur.”

Dus toen hij medio jaren tachtig hoorde dat de Franse textielreus Boussac op omvallen stond, drong Arnault zich op als redder van het moederbedrijf van modehuis Christian Dior. Hij verliet het familiebedrijf, en nam het wankelende concern over van de Franse regering voor 1 franc. Met de belofte dat hij alle banen zou behouden.

Eenmaal aan de leiding was die toezegging snel gebroken. Arnault verkocht alle onderdelen behalve Dior en ontsloeg vele duizenden werknemers. Zakelijk hadden die ingrepen effect: binnen drie jaar groeide het modehuis weer en maakte het winst. Het leverde hem echter ook veelzeggende bijnamen op, zoals ‘The Terminator’ en ‘Le Loup en Cachemire’ – de wolf in kasjmier.

LVMH ontstond een paar jaar later, na een fusie van Dior met drankenmaker Moët Hennessy en modehuis Louis Vuitton. In de jaren die volgden vergrootte Arnault zijn grip op dat concern steeds verder, door telkens aandelen bij te kopen. Tegelijkertijd groeide LVMH snel door andere merken op te kopen. Een van de meest recente aanwinsten is de wereldberoemde Amerikaanse juwelier Tiffany’s, die in 2020 werd overgenomen voor bijna 14 miljard euro.

Bijna veertig jaar nadat Arnault de bouwsector verliet staat hij aan het hoofd van de grootste verzameling luxemerken op aarde. Zijn bedrijf is ruim 400 miljard euro waard, en zette in 2021 meer dan 64 miljard euro om. Het eigen vermogen van Arnault wordt geschat op 211 miljard. Volgens de jaarlijkse ranglijst van zakenblad Forbes is hij in 2023 de rijkste man op aarde.

Huiswerkbegeleiding

Volgens de mensen die hem kennen, beseft Arnault maar al te goed waar zijn grenzeloze ambitie vandaan komt. In profielen in onder meer Le Monde en het Franse tijdschrift Capital gaat het vaak over hoeveel waarde de zakenman hecht aan een goede opvoeding. Die kreeg hij zelf ook: zijn ouders en grootouders leerden hem al vroeg het belang van hard werken.

In Le Monde vertelt de Fransman hoe hij als zevenjarige al meeging met zijn grootvader van vaderskant, om bouwlocaties te bezoeken. Toen zijn andere grootvader overleed, legde een tienjarige Arnault zijn schoolrapporten in de doodskist. Hij ging naar de beste Franse scholen, waaronder de befaamde grand école Polytechnique in Parijs.

Diezelfde intensieve opvoeding koos de multimiljardair voor zijn kinderen. Zij kregen van jongs af aan goede manieren aangeleerd, gingen naar goede scholen en volgden tennis- en pianoles. Ondanks zijn drukke bestaan was Arnault daar nauw bij betrokken: hij eindigde jarenlang zijn werkdag om 6 uur zodat hij erop kon toezien dat zijn kinderen hun huiswerk deden.

Arnault was nauw betrokken bij de opvoeding: hij eindigde zijn werkdag om 6 uur zodat hij erop kon toezien dat zijn kinderen hun huiswerk deden

In hun jeugd was LVMH nooit ver weg, zo tekende het zakentijdschrift Capital drie jaar geleden op. Arnault leerde zijn kinderen al vroeg hoe ze de kwaliteit van leer konden bepalen, en vroeg ze tijdens winkelbezoeken naar hun mening over de inrichting. Zijn derde kind Alexandre grapte in het tijdschrift dat hij 28 was en al 25 jaar in het familiebedrijf werkte.

Hoewel sommige van zijn kinderen na hun opleiding eerst korte uitstapjes maakten naar een groot advieskantoor of een investeringsmaatschappij, eindigden ze uiteindelijk allemaal onder de paraplu van het familiebedrijf. Dochter Delphine, de oudste, begon al in 2001 bij LMVH. De jongste, Jean, trad exact twintig jaar later toe, op 22-jarige leeftijd.

Jean moet zich van alle vijf nog het meest bewijzen: als enige zit hij voorlopig nog niet in de top van een van de grote merken. Zijn oudere broer Frédéric, kind nummer vier, is inmiddels topman van horlogemerk TAG Heuer. Alexandre is na een leidinggevende rol bij de Duitse koffermaker Rimowa in 2021 toegetreden tot de directie van het pas aangekochte Tiffany’s.

De hoogste plekken zijn voorlopig voor de twee oudste kinderen, uit het eerste huwelijk van Arnault. Vlak voor de jaarwisseling werd bekend dat Antoine topman wordt van Christian Dior SE, de familievennootschap waar zijn vader zijn belang in LVMH heeft ondergebracht. Vorige week kreeg ook dochter Delphine promotie: zij wordt topvrouw van modehuis Dior; niet het grootste onderdeel van LVMH, maar wel het merk waar haar vader het meeste gevoel voor heeft.

Schijnwerpers

Wat uit zulke verschuivingen valt op te maken? Vader Bernard Arnault laat er tot nu toe niks over los. Het onderwerp van bedrijfsopvolging is taboe, zelfs binnen de top van het bedrijf, zo zeiden hoge bestuurders enkele jaren geleden in de Financial Times. Arnault deelt zijn gedachten erover slechts met een handvol vertrouwelingen, die eerst hun discretie moeten zweren.

Naar de buitenwereld probeert de zakenman intussen zo min mogelijk signalen af te geven, schrijft het tijdschrift Capital. Als hij de ene week op zakenreis is met Alexandre, neemt hij een week later Frédéric mee, zodat al zijn kinderen ongeveer evenveel tijd in de schijnwerpers krijgen. Volgens een bron in de top van het bedrijf is een besluit dan ook nog niet gevallen, zei hij anoniem tegen Le Monde. „Maar de race is in volle gang. De winnaar moet zich de komende jaren onderscheiden.”

De kinderen zelf houden zich tot dat moment net zo goed op de vlakte. Geen van allen heeft ooit nadrukkelijk de ambitie uitgesproken de troon te willen bestijgen. „Ik weet het niet – het staat niet op de planning”, zei Delphine er ooit over in modeblad W Magazine. „Mijn vader is nog jong, en ik denk niet dat hij ooit stopt met werken.”

Delphine Arnault (47)

Als oudste kind en enige dochter heeft Delphine Arnault een speciale band met haar vader. Ze studeerde aan de London School of Economics, en later de prestigieuze Edhec Business School. Na twee jaar bij advieskantoor McKinsey ging ze in 2001 aan de slag bij Dior en haalde ze enkele grote ontwerpers naar LVMH. In 2013 werd ze de vice-topvrouw bij Louis Vuitton, het grootste merk van het bedrijf. Sinds dit voorjaar is Delphine de hoogste baas bij Dior. Ook zit ze in het bestuur van LVMH.

Antoine Arnault (45)

Op jongere leeftijd gold Antoine volgens Le Monde als de dwarse in de familie. In plaats van te studeren stak hij zijn tijd liever in poker. Tot tevredenheid van zijn vader rondde hij op zijn 28ste toch nog een managementopleiding af aan de Franse businessschool INSEAD. Antoine begon bij LVMH in de marketing en groeide uit tot hoofd van die afdeling. Na tien jaar als topman van schoenenmerk Berluti wordt hij nu de hoogste baas bij de overkoepelende holding waar zijn vader zijn belangen in heeft ondergebracht.

Alexandre Arnault (30)

Van de vijf kinderen is Alexandre de eerste die het toelatingsexamen heeft gehaald voor de prestigieuze grand école. Alleen lukte het hem niet binnen te komen bij Polytechnique, de hogeschool waar zijn vader studeerde en die volgens oudere broer Antoine eigenlijk de enige opleiding is die er voor Arnault senior toe doet. Na een bachelor op een andere hogeschool werd Alexandre voor zijn master alsnog toegelaten. Na vier jaar als topman van koffermaker Rimowa zit kind nummer drie nu in de directie van de recent aangekochte topjuwelier Tiffany’s.

Frédéric Arnault (28)

Wat Alexandre Arnault niet lukte, lukte zijn jongere broer Frédéric wel: toegelaten worden tot Polytechnique. Volgens tijdschrift Capital is hij de meest ingetogene, maar misschien ook wel de meest getalenteerde. Frédéric is een ster in wiskunde, geen onverdienstelijke tennisser en een uitstekende pianist. Na zijn studie richtte hij met twee vrienden een mobiele betaaldienst op, die hij voor miljoenen verkocht. In 2020 werd hij – amper 25 jaar oud – topman van het exclusieve horlogemerk TAG Heuer.

Jean Arnault (24)

Net als zijn oudere broer Frédéric zit ook Jean Arnault, de jongste van de vijf, in de horloges. Na een studie werktuigbouwkunde en financiële wiskunde aan de Amerikaanse topuniversiteit MIT begon hij in 2021 op amper 22-jarige leeftijd bij de horlogetak van Louis Vuitton. Hij is daar inmiddels verantwoordelijk voor de productontwikkeling en de marketing.

Kabinet wil aftrek hypotheekrente verhogen voor midden- en hoge inkomens

admin
November 25, 2024
0

Goedemorgen, welkom bij het economieblog van 25 november.

De aftrek van de hypotheekrente is een heikel punt. Toch is het kabinet van plan om de regels te veranderen: middeninkomens en hoge inkomens mogen straks meer aftrekken dan lage inkomens, meldt Het Financieele Dagblad. De Eerste Kamer kan er nog een stokje voor steken.

De verwachting is dat de regering-Biden nog deze week strengere exportmaatregelen voor Chinese chipbedrijven aankondigt. Het zou gaan om honderden chipmakers in China die geen geavanceerde apparatuur uit het Westen meer mogen importeren. Wat dat voor ASML en ASM International betekent is niet zeker. Nog voor Thanksgiving (donderdag) zouden de regels bekend moeten worden.

De Italiaanse bank UniCredit doet een bod van 10 miljard dollar op zijn Italiaanse concurrent, Banco BPM. De Financial Times ziet dit als het teken van een nieuwe consolidatietrend, om met grotere Europese banken beter te concurreren met banken uit de VS en Azië.

Bloomberg meldt dat beurzen positief reageren op de keuze van Scott Bessent als voorgestelde kandidaat-minister van Financiën in de regering-Trump. Geen verrassing: hij is van plan de belastingen te verlagen, vertelde hij de The Wall Street Journal.

Oliereuzen hebben zich op massaproductie van plastic gestort. Hoe Shell bij Pittsburgh de buurt vervuilt met een enorme plasticfabriek

admin
November 22, 2024
0

Zoet. Zo rook de lucht, de eerste keer dat hij de fabriek rook. „Geen vieze geur”, zegt Skyler Brimmeier (31). „Een beetje als ahornsiroop.” Maar soms rook de lucht „een paar dagen naar rotte eieren”. En meestal „naar verbrande benzine”.

Brimmeier, met een strakke donkergrijze jeans en een groene sweater, zit aan een houten picknicktafel voor de bibliotheek van de gemeente Beaver County, in de staat Pennsylvania. Hij zit er graag, vanwege het uitzicht over de rivier de Ohio. De bomen aan de overkant van de vallei steken in rode en gele herfsttinten tegen elkaar af.

Vanuit zijn achtertuin in het plaatsje Vanport zag hij tot twee jaar geleden de fabriek van Shell anderhalve kilometer verderop verrijzen; de aanblik van een kleine stad. De geuren vlogen hem aan als hij ’s ochtends de deur uit stapte om zijn hond uit te laten. Nog indrukwekkender waren de kleuren. „Soms waren de vlammen door het affakkelen van gassen zo hoog, dat het leek of er een gigantische oranje lichtbol over de horizon hing. Vrienden uit Ohio vroegen of Beaver in brand stond.”

Op een terrein van minstens 225 voetbalvelden groot bouwde Shell voor 13 miljard euro een nieuwe plasticfabriek. In de fabriek heeft de oliereus de capaciteit jaarlijks 1,6 miljoen ton plastic te maken. Het gaat om polyetheen-korrels, die worden gebruikt voor shampooflessen, speelgoed en flexibele plastics zoals verpakkingen en wegwerptasjes.

De bouw begon in 2017, eind 2022 startte de fabriek de eerste productie. Het kreeg vergunningen om bepaalde hoeveelheden chemische stoffen uit te stoten, maar na ruim één maand productie schoot Shell al door de maximale jaarlijkse uitstoot heen.

Grootste fossiele groeimarkt

Shell noemt zich in reclames graag een van de grootste aanjagers van de energietransitie. Tegelijk investeert het aan de andere kant van de wereld in de grootste fossiele groeimarkt van de toekomst: (wegwerp-)plastics.

Shell ziet net als andere oliebedrijven dat de vraag naar brandstof door elektrische auto’s kan gaan dalen. Oliereuzen hebben afgelopen jaren de ene na de andere plasticfabriek – zoals deze in Pennsylvania – gebouwd. Ze investeerden gezamenlijk honderden miljarden euro’s in plastic productie wereldwijd.

Omdat plastic een wereldmarkt is en in de praktijk fossiel plastic met gerecycled plastic concurreert, hebben Europese reyclingbedrijven last van de goedkope, fossiele plastics van oliereuzen en andere fabrieken die via de haven van Antwerpen en Rotterdam het continent binnenkomen. In Nederland vielen dit jaar al vijf plasticrecyclingbedrijven om.

Monitoren als fulltime baan

Ook op een donkere avond is Clifford Lau een opvallende verschijning. Zijn donkerbruine haar zit wild, zijn baard is grijs, en zijn rug iets gebogen. In zijn hand heeft hij een meetapparaat: een soort groot uitgevallen walkie-talkie met gele knoppen, rood flikkerend licht en een lange witte antenne.

Lau parkeert zijn grijze Honda Fit onderaan Cade Drive in Monaca en stapt uit. De struiken aan het einde van de kronkelende nieuwbouwstraat tekenen scherp af tegen de witte waas van de fabriek van Shell, die door duizenden lampen wordt verlicht. Lau duwt takken opzij en loopt de heuvel af voor beter uitzicht. „Dit is eigenlijk al Shell-terrein.”

Lau brengt veel tijd door in deze bosjes in de nachtelijke uren. Voor hem is het monitoren van Shell een bijna fulltime baan geworden. Een paar jaar geleden zag zijn leven er nog heel anders uit. Lau is gepromoveerd in synthetische organische scheikunde en werkte dertig jaar als chemicus in de industrie, zoals bij Bayer en Polaroid.

Hij raakte in 2021 betrokken bij Shell na het „ahornsiroop-incident”. De lokale toezichthouder, de Department of Environmental Protection, kwam na meldingen op de zoete lucht af. „Ze gingen alle restaurants af om te vragen of ergens in de keuken suiker was aangebrand. Hoewel de geur vijf dagen bleef hangen, stelden ze wel vast dat de geur van Shell kwam. Maar ze namen geen luchtmonsters om onderzoek te doen naar de oorsprong van de zoete lucht. We besloten: als zij de fabriek niet goed in de gaten houden, moeten wij het maar doen”, zegt Lau.

**Omwonende Clifford Lau monitort** met meetapparatuur de uitstoot van de Shell-fabriek. Inmiddels is dit voor hem bijna een fulltime baan geworden, hij is het aanspreekpunt voor Beaver County.

Inmiddels is Lau het aanspreekpunt voor Beaver County. Hij krijgt regelmatig sms’jes over alarmen, geuren, licht of lichamelijke klachten en probeert waar mogelijk bij de fabriek te achterhalen wat de oorzaak is. Overtredingen meldt hij met de milieuorganisatie waarvoor hij actief is, Beaver County Marcellus Awareness Community, aan de lokale toezichthouder. In eerste instantie verzette Shell zich tegen een monitoringssysteem, nu hangen aan de huizen of hekken van tientallen buurtbewoners camera’s en meetapparaten.

De witte gloed van de fabriek schijnt op het gezicht van Lau. De fabriek heeft de aanblik van een dystopisch landschap van tientallen meters hoge torens, grote vaten en hoge pijpen, waar nu witte stoom uit komt, maar waar ook regelmatig oranje vlammen te zien zijn als de fabriek overbodige gassen affakkelt. Uit de fabriek stijgt een continu ruisend geluid op, en af en toe een hoge fluittoon. Goederentreinen rijden af en aan.

Lau wijst naar zeven slanke, tientallen metershoge pijpen naast elkaar. „Wij noemen dat de zeven zussen. Dat zijn de ethyleenkrakers. En dat”, hij wijst naar een andere installatie, „is iets wat we het soepblik noemen. En soort verbrandingsoven. Daar hebben we nog het grote potlood, en daar het kleine potlood.” Waarom al die namen? „Mensen belden mij op en zeiden: ‘Ik zie vlammen’. Wáár dan, vroeg ik. Toen hebben we deze namen bedacht. Nu kunnen mensen zeggen: bij de zeven zussen, of het soepblik.”

Kankerverwekkende stoffen

Lau somt op hoog tempo stoffen op die de fabriek uitstoot. „Stikstofdioxide, zwaveldioxide, koolmonoxide, kooldioxe, formaldehyde, benzeen, hexaan, naftaleen, tolueen. Een aantal van deze stoffen veroorzaakt een toename van ozon in de lucht. Sommige stoffen, of een cocktail ervan, kunnen een verhoogd risico op kanker geven.” De tijd moet uitwijzen wat over tien of twintig jaar de gevolgen zijn voor de mensen uit Beaver County, zegt Lau.

Soms merkt hij zelf dat de lucht anders is, bijvoorbeeld toen hij in het voorjaar van 2023 zijn keel geïrriteerd voelde raken bij de bibliotheek van Beaver. Op zijn walkie-talkie-meetapparaat zag hij de waarde van vluchtige organische stoffen enorm hoog uitslaan. „Ik was kilometers verwijderd van de fabriek.”

Shell bleek binnen 24 uur honderd kilo benzeen te hebben uitgestoten, vele malen meer dan toegestaan. Benzeen kan (in grote hoeveelheid) kankerverwekkend zijn. Buurtbewoners klaagden over geïrriteerde ogen en een sterke geur in de lucht.

Benzeen is een van de bijproducten die ontstaan in de fabriek, legt Lau uit. „Voor het proces waarmee hier plastic wordt gemaakt heb je geen olie nodig. Het wordt van vloeibaar gas gemaakt, afkomstig uit schaliegas. In die ovens verwarmen ze dat op zeer hoge temperaturen, en dan scheurt de ethaan als het ware uit elkaar. En daarbij krijg je bijproducten als methaan, benzeen – allerlei stoffen.”

Hij bekijkt de fabriek met een mix van scheikundige bewondering, en minachting. „Als ze er nou een geneesmiddel voor kanker zouden ontwikkelen, dan zou het misschien wel oké zijn. Maar ze maken geen geneesmiddel voor kanker. Polyethyleen is een behoorlijk goedkoop plastic. Het opboren van schaliegas is een vervuilend proces. Het transporteren van gas geeft vervuiling. Wat deze fabriek doet is vervuilend. En dan is het product dat ze maken op zichzelf een vervuiler van het milieu. Dus het is slecht van begin tot eind.”

‘Ik woon in een nachtmerrie’

Vijftig kilometer ten zuiden van de Shell-fabriek woont Michelle Stonemark met haar man en drie kinderen. In een bosrijk heuvellandschap, in het district Washington County, leidt een grijze oprijlaan naar haar lichtblauwe woning. ‘Happy Halloween’, staat op haar deurmat. De omgeving lijkt sereen, maar is het niet. Stonemark: „Ik woon in een nachtmerrie.”

Met haar ouders, zus en een vriendin kocht ze in 2010 dit stuk land van 12 hectare groot. Terwijl ze er elk hun eigen huizen op lieten bouwen, bleek de buurman zijn terrein te hebben verhuurd aan een schaliegasbedrijf. Inmiddels zijn er vijf schaliegasputten aangelegd bij haar buurman, zo’n 160 meter van haar woning.

„Ik voel de trillingen in m’n borst. Onze vaat rammelt, onze schilderijen schudden aan de muren. Soms word ik wagenziek als ik door mijn huis loop.”

**Even Clark (l.) en Heather Hulton VanTassel** varen op de Ohio nabij het complex van Shell om onderzoek te doen naar vervuiling van de rivier.

Problematischer dan de trillingen vindt ze het affakkelen van overbodige gassen bij haar buurman. „De vlammen kunnen bijna 10 meter hoog de lucht in schieten. Het ziet eruit als een vlammenwerper.”

’s Nachts ligt ze wakker, bezorgd over de gezondheidseffecten. „Onze kinderen hebben bloedneuzen die ze eerder nooit hadden. We hebben heel veel hoofdpijn, zijn vaak misselijk.”

Het ethaan dat wordt opgepompt naast de tuin van Stonemark, gaat naar Shell. De oliereus maakt gebruik van de schaliegasboom die er sinds twee decennia is. Ethaan is daarvan een bijproduct en dat wordt naar de fabriek boven Pittsburgh getransporteerd met een pijpleiding. Shell moest 670.000 dollar boete betalen voor milieuovertredingen rond de pijpleiding waarmee het bedrijf dat doet en het niet op de hoogte brengen van de toezichthouder. In het heuvelachtige zuidwesten van Pennsylvania is schaliegas overdadig onder de grond aanwezig en dat maakt de fabriek Shell een dankbare bestemming voor ethaan.

Treinwagons vol plastic korrels

„Wat een prachtige dag”, zegt Evan Clark. „Met deze mooie herfstkleuren. En het water zo kalm.” Hij duwt zijn boot met zijn bruine laars van een kleine pier af.

Eens per maand gaat Clark hier vanaf Vanport op inspectie. Vandaag heeft hij Heather Hulton VanTassel meegenomen, die promoveerde op ecologisch onderzoek. Samen doen ze voor de non-profitorganisatie Three Rivers Waterkeeper onderzoek naar de vervuiling in de Ohio.

„Plastic blijft mij bezighouden”, zegt Clark. „Zeventien jaar geleden haalde ik al met vrijwilligers plastic afval uit de rivier. Nu kijk ik nog steeds naar plastic, maar dan naar de productie van plastic in onze regio.”

Zijn boot glijdt de Ohio over, langs de kade, in de richting van Shell. „Je kan hier al de grijze toppen van de treinwagons zien”, zegt hij op ruim een kilometer afstand van de fabriek. „Die laden ze vol met plastic korrels, iets kleiner dan een graankorrel. Die brengen ze naar andere fabrieken, waar ze er plastic spullen van maken.”

Rokende schoorsteenpijpen steken uit boven de bomen in herfsttinten.

Afvalwater van de Shell-fabriek dat in de rivier de Ohio wordt geloosd. De lucht ruikt er naar terpentine.

Foto’s: Quinn Glabicki

Minutenlang stuurt Clark de boot langs het Shell-terrein. Dit stuk land heeft een „geschiedenis”, vertelt Hulton VanTassel. „Er heeft lange tijd een loodbedrijf gezeten. Daarna een zinkbedrijf. Dat sloot rond 2015.” Shell koos het stuk land voor de fabriek en kreeg een belastingvoordeel van 1,6 miljard dollar van de staat Pennsylvania. Shell gaf weliswaar naar eigen zeggen 80 miljoen dollar uit om het terrein op te schonen, maar de experts zijn niet overtuigd.

„De bodem is nog zwaar vervuild”, zegt Hulton VanTassel. „Waarschijnlijk is het gekocht voor een fractie van wat een ander, schoon stuk land langs de Ohio zou kosten. We zouden gezien het proces van plasticproductie geen aluminium moeten terugvinden in het water dat van het Shell-terrein komt, of zink, of lood, maar dat hebben we wel gedaan.”

Langs de fabriek – overdag niet witverlicht, maar verschillende tinten grijs – vaart Clark naar een van de plekken waar Shell z’n afvalwater loodst op de rivier. Uit een grote buis komt dampend water, dat als een kleine waterval over de rotsen neerklettert, de rivier in. De lucht ruikt er naar terpentine. Vlakbij is een meneer in een kleine bruine boot aan het vissen. Hij zwaait beleefd.

Het **fabrieksterrein van Shell in Monaca**, Pennsylvania wordt ’s nachts door duizenden lampen wit verlicht.

Toezichthouder Department of Environmental Protection stelde acht keer overtredingen vast van de milieuvergunning van Shell wat betreft het afvalwater van de fabriek, zoals te hoge concentraties tolueen en de weekmaker dibutylftalaat.

Clark loopt naar de punt van zijn boot en buigt voorover. Uit het water pakt hij een dikke tak die vastzit vlak bij de uitstroom van het afvalwater van Shell. Hij plukt er een kleine, doorzichtige korrel vanaf, die hij tussen zijn vingers omhooghoudt. Een plastic korrel, precies zoals het eindproduct van deze fabriek. „Ik kan niet garanderen dat deze van Shell komt, want een andere plasticfabriek in de buurt lekt veel plastic korrels in de rivier. Ik heb wel honderden korrels gevonden vlak bij waar het afvalwater geloosd wordt van Shell, in allerlei formaten. Deze regio heeft een groot plasticprobleem.”

Ondanks het plastic in het water, milieuzorgen en de overlast, is niet iedereen negatief over de fabriek. In West-Pennsylvania sloten veel staalfabrieken, ooit de motor van de economie. Shell beloofde met z’n plasticindustrie de regio „een nieuwe rol” te geven. De mensen uit de dorpen in Beaver County reageerden dan ook niet meteen afwijzend op een nieuw, groot, industrieel complex in hun midden.

Aan de bouw van de fabriek werkten 9.500 duizend mensen, maar die vertrokken weer. Uiteindelijk bleven er 600 de machines aansturen; veel ingenieurs, vaak mensen van buiten Beaver County die in het nabijgelegen Pittsburgh gingen wonen. Uit een rapport van de lokale universiteit bleek dat de beloofde werkgelegenheid uitbleef.

„Er zijn veel verschillende standpunten over de fabriek in de gemeenschap”, zegt Hulton VanTassel. „Ik heb mensen horen zeggen dat ze niet meer in hun eigen slaapkamer kunnen slapen, omdat ze daar te veel last hebben van de herrie van de fabriek. Sommige mensen zijn erg bezorgd over hun gezondheid. Maar er zijn ook veel mensen die vinden dat alle extra industrie in de regio goede industrie is – ook al vallen de banen wel tegen.”

Weg verhuisd

Jackie Shock-Stewart besloot niet af te wachten hoe het zou zijn deze fabriek als buurman te hebben. Ze vertelt het 150 kilometer bij de fabriek vandaan, op een bruin gestoffeerde bank in Ohio. Net als twee bevriende families is ze weg verhuisd. Ze vertrok in 2022, vlak voordat de productie begon.

Met haar ranke vingers slaat ze de bladzijden om van een fotoboek dat ze nog maakte van hun oude thuis en tuin. Hun oude huis in Beaver noemt ze een „paradijs”, met een tuin op een dichtbeboste steile heuvel. In de lente plukten ze hun eigen kersen. Stenen hakten ze zelf uit een groeve en bouwden er wandelpaden mee. Ze deelden hun tuin met herten, wasberen, slangen en soms zelfs een coyote.

Toen de fabriek werd gebouwd schenen de witte lampen door de bomen heen haar tuin in. „Alsof er stadionlichten aan stonden. De hele dag en nacht.” Ze raakte bezorgd over haar gezondheid, en die van haar kinderen, die naar een basisschool gingen vlak bij de fabriek. Toen het haar man lukte een baan te vinden in Ohio, verhuisden ze.

„Ik zie ook dat plastic een handig product is, maar voor het milieu is het niet goed. Ik denk niet dat we nog meer van zulke kolossen van fabrieken nodig hebben om zoveel plastic te maken. Zouden we niet al dat geld moeten inzetten voor alternatieven voor plastic?”

Op de bruine tegelvloer speelt haar jongste dochter, haar rode haar in twee staarten, met een kleiset die ze kreeg voor haar vijfde verjaardag. Met een grote rode speelgoedmixer ‘bakt’ ze taartjes en koekjes. De set is van plastic.

Uit huis gaan is voor jonge Spanjaarden onbetaalbaar: ‘Deze wooncrisis is een tikkende tijdbom’

admin
November 20, 2024
0

Isabel Almeida (34) werkt al tien jaar voltijds als verpleegkundige op een afdeling cardiologie in Madrid. Ze draait dagelijks twee diensten, van samen negen uur, vijf dagen in de week. „Maar met mijn salaris kan ik me geen eigen woning permitteren”, zegt ze gefrustreerd. Ze woont daarom bij haar ouders in de wijk Hortaleza, buiten de ring van Madrid. Haar zusje van 29 woont om dezelfde reden ook nog thuis.

In Europa lopen veel mensen ertegenaan dat er geen betaalbare woningen te krijgen zijn. In Spanje is de onvrede hierover in oktober al aan de oppervlakte gekomen. Spanjaarden gingen meermaals de straat op om te protesteren tegen onbetaalbare hypotheken en hoge huren, vooral in en rond de grote steden. Ook dit weekend staan weer demonstraties gepland.

Van de jonge Spanjaarden (achttien tot dertig jaar) woont meer dan 80 procent niet zelfstandig. In Nederland, dat toch ook een groot woningtekort en hoge prijzen kent, woont slechts 46 procent van de jongvolwassenen nog thuis.

„Ik schaam me er soms voor”, zegt Almeida. „Maar als ik alleen zou wonen, ben ik 70 procent van mijn salaris kwijt, voor één kamer!” Als verpleegkundige verdient ze 1.800 euro netto. Een eenkamerwoning kost in Hortaleza nu 900 tot 1.300 euro per maand. In de binnenstad van Madrid, in wijken als Lavapiés, Embajadores en Malasaña, betaal je voor zo’n woonruimte zelfs 1.400 tot 2.500 euro. „Ik ben allang gestopt met zoeken naar een huis. Hoe kan ik met wat ik overhoud een normaal leven leiden?”

Hetzelfde ervaart Jorge Rodriguez (26), personal trainer in een sportschool in de wijk Delicias. Hij werkt veertig uur per week en woont noodgedwongen bij zijn vader. „Ik moest een keuze maken: mijn complete salaris uitgeven aan vaste lasten en verder geen leven hebben, of bij mijn vader intrekken en geregeld kunnen reizen, uit eten gaan en andere leuke dingen ondernemen.” Hij koos voor het laatste en spaart, afgezien van een maandelijkse bijdrage aan zijn vader, een groot deel van zijn salaris van 1.700 euro bruto. „In de hoop dat ik voor mijn dertigste genoeg spaargeld heb om een huis te kopen.”

Steeds meer Spanjaarden met een voltijdbaan in bijvoorbeeld zorg, onderwijs of financiële sector hebben moeite een (huur)woning te vinden, vooral in grote steden als Madrid, Barcelona en Bilbao. Volgens huurplatform Idealista is een kamer huren nu gemiddeld 30 procent duurder dan vorig jaar. In Nederland is de huur in diezelfde periode met gemiddeld 5,4 procent gestegen. Gevolg van die rap stijgende huur in Spanje is dat ook meer dertigplussers bij hun ouders blijven wonen of een appartement delen met huisgenoten.

Veertig procent van Spaanse huurders geeft meer dan 40 procent van hun inkomen uit aan de huur. De centrale bank van Spanje, Banco de España, waarschuwde vorige maand dat zo’n 45 procent van de hurende Spanjaarden door de armoedegrens dreigt te zakken als gevolg van de hoge woonlasten. Ook lopen ze het risico op sociale uitsluiting. Binnen Europa ligt dat gemiddeld 15 procentpunt lager.

Tikkende tijdbom

De wooncrisis in Spanje heeft verschillende oorzaken, zegt Almudena Martínez del Olmo, hoogleraar huisvesting aan de Universidad Rey Juan Carlos in Madrid. Ze droeg bij aan een recent onderzoek over de wooncrisis, een diepgeworteld probleem dat volgens haar terugvoert op de economische crisis van 2008. „Sindsdien zijn de voorwaarden om een huis te kopen strenger geworden en is er meer onzekerheid op de arbeidsmarkt. Daardoor konden steeds minder mensen een huis kopen”, legt ze uit. „Het gevolg was krapte op de huurmarkt. En die ongekende vraag naar huurwoningen heeft geleid tot een enorme prijsstijging die niet in verhouding staat tot de financiële capaciteit van de Spanjaarden.”

Waar enkele jaren geleden de wooncrisis vooral kwetsbare groepen in de samenleving raakte, zoals migranten, is dat volgens Martínez del Olmo inmiddels verschoven naar de middenklasse.

Volgens berekeningen van Banco de España komt Spanje 1,2 miljoen woningen tekort. Jaarlijks worden er zo’n 90.000 gebouwd, maar daarmee valt de vraag niet bij te benen. Net als in Nederland kampen bouwbedrijven met personeelstekort, hoge materiaalkosten en gebrek aan ruimte in de steden.

Woningzoekenden lijden ook onder de groei van het toerisme in Spanje. Terwijl Airbnb-accommodaties en andere toeristenwoningen van de reguliere huurmarkt verdwenen, groeide het aantal woningzoekenden. Dat leidde afgelopen zomer tot massale protesten tegen toerisme.

Verschillende regio’s willen nu strengere regels voor verhuur aan toeristen. Zo stelde Barcelona in juni een verbod op toeristische verhuur van appartementen in: tegen 2028 moeten alle ruim tienduizend vergunningen daarvoor zijn ingetrokken. De lokale overheid in Malaga besloot zojuist om met ingang van deze maand de verhuur van appartementen aan toeristen te verbieden, om zo de huren in bedwang te houden.

Maar volgens hoogleraar Martínez del Olmo is tegengaan van verhuur aan toeristen en migranten – die van rechtse partijen vaak de schuld krijgen van het woningtekort – slechts symboolpolitiek. „De situatie in Spanje is problematischer dan in andere Europese landen, omdat we hier geen ‘diversiteit’ in de woningmarkt hebben. Zo zijn er nauwelijks sociale huurwoningen.”

Het land telt 300.000 sociale huurappartementen: 1 procent van de woningmarkt. In Nederland is dat 34 procent. Martínez del Olmo: „Als hier niet meer sociale huurwoningen worden gebouwd en de huurprijzen niet worden gereguleerd, wordt de noodsituatie alleen maar erger. Het is een tikkende tijdbom.”

Huurstaking

De demonstraties tegen de woningnood in oktober zijn een voorbode van een groot protest deze zaterdag, waarbij de organisatie ook oproept tot een nationale huurstaking. Valeria Racu, woordvoerder van huurdersbond Sindicato de inquilinas e inquilinos de Madrid: „Als de huren de komende jaren blijven stijgen en de regering en verhuurders ons niet tegemoetkomen, stoppen we met betalen.”

Als de huren de komende jaren blijven stijgen en de regering en verhuurders ons niet tegemoetkomen, stoppen we met betalen

Valeria Racu
woordvoerder huurdersbond Madrid

Bij de huurdersbond zijn enkele duizenden Madrilenen aangesloten. Tientallen vergelijkbare organisaties in het land steunen de huurstaking, volgens Racu. Je huur niet betalen is illegaal, maar zij vindt de actie legitiem. „Na betaling van je huur hou je nog maar 200 of 300 euro van je loon over. We werken niet meer alleen voor onze werkgevers, maar ook voor de verhuurders. En dat trekken we niet meer.”

Isabel Almeida vertelt dat de woningnood ook mentaal knelt. „Bij je ouders wonen heeft z’n voordelen; er wordt voor je gekookt, je kleren worden gewassen. Maar het beperkt mij in mijn onafhankelijkheid. Ik ben 34, maar heb het gevoel dat ik de volwassenheid nog niet heb bereikt.”

Dat sentiment deelt de 26-jarige Jorge Rodriguez. Beschaamd kijkt hij naar het plafond: „Het is misschien sneu om te zeggen, maar soms voel ik me niet mans genoeg omdat ik nog bij mijn vader woon. Die had op mijn leeftijd al een eigen woning, kinderen én financiële vrijheid. Het doet iets met je ego, ook al is deze wooncrisis niet onze schuld.”

Op haar achttiende had Almeida een baantje als serveerster, naast haar studie. Ze huurde een kamer voor 450 euro. „Ik had een weekcontract van dertig uur, en 50 procent van mijn salaris ging naar de huur. Het was veel, maar ik voelde me volwassener door de verantwoordelijkheden die ik had.” Nadat de huiseigenaar de huur voor de vijfde keer had verhoogd, moest ze terug naar haar ouderlijke woning. „En daar zit ik voorlopig nog wel.”

Wetgeving

Vorig jaar paste de Spaanse regering de woningwet aan om huurders beter te beschermen. Nu mag de huur hooguit met 3 procent per jaar stijgen, waar eerder een limiet ontbrak. Verder moet de verhuurder voortaan makelaars- en bemiddelingskosten betalen, en in overbevolkte regio’s zoals Madrid mogen particuliere verhuurders nog maar vijf woningen bezitten. Voorheen waren dat er tien. Huurders uit hun huis zetten is ook duurder geworden.

Maar regels veranderen is één ding, ze handhaven een tweede. Daar schieten de Spaanse autoriteiten tekort. Handhaving van de nieuwe huurregels is een verantwoordelijkheid van regionale overheden, en die hebben daar niet veel zin in. Uit protest tegen de landelijke overheid soms, of omdat ze veel inkomsten genieten uit toerisme.

Ook de regering maakt van handhaving geen groot punt. „Het probleem is dat de overheid huisvesting ziet als een verdienmodel”, zegt hoogleraar Martínez del Olmo. De verhuur van woningen aan toeristen is immers ook profijtelijk gebleken voor de staatskas. Vorig jaar verdiende Spanje 10,8 miljard euro aan toerisme.

Isabel Almeida merkte dat betere huurbescherming een wassen neus is toen ze een jaar geleden probeerde een kamer te huren. „De verhuurder wilde drie maanden borg en ook nog eens een extra maand huur”, vertelt ze. Dat loopt al gauw op tot 5.000 euro. „Die extra maand huur dekt dan zogenaamd kosten om het huurcontract te tekenen. Weiger je te betalen, dan zijn er genoeg andere huurders die het wel willen. Het is illegaal, maar wie controleert ze?”

Een demonstrant met een kartonnen huisje met de tekst „de enige woning die ik kan betalen” bij **een woonprotest in Madrid**.

Minder baby’s

De wooncrisis heeft verstrekkende gevolgen voor zowel individu als samenleving. Vooral gezinnen met een laag of middeninkomen worden getroffen, wat de sociale en economische ongelijkheid vergroot. Wie huur of hypotheek niet meer kan betalen en geen vangnet heeft, belandt op straat. Volgens de jongste cijfers van het Spaanse Nationale Instituut voor Statistiek is de dakloosheid sinds 2012 met ruim 24 procent toegenomen.

Voor Spanje als geheel vormt de demografische ontwikkeling een groot probleem. Doordat kinderen steeds langer bij hun ouders blijven wonen, worden minder baby’s geboren. Met de huidige vergrijzing kan het land over twintig jaar de pensioenen niet meer betalen, zei premier Sánchez onlangs. Zijn regering wil daarom op korte termijn migranten zonder geldige papieren legaliseren, zodat die kunnen helpen de economie draaiende te houden.

Luister naar