Een perverse prikkel: ‘de forensisch arts wordt bijna per lijk betaald’

Posted on by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Analyse

Geneeskunde Er is al jaren een groot tekort aan forensisch artsen en de oplossing is niet in zicht. Zelfs een noodmaatregel mislukte. Ook helpt het niet dat het beroep gepaard gaat met onregelmatige tijden en een mager loon. „Deze geneeskunde is heel slecht planbaar.”


De sectiekamer van het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) in Den Haag.
De sectiekamer van het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) in Den Haag. Foto ANP / XTRA NIELS WENSTEDT

Het meest schrijnende, vertelt forensisch arts Guido Reijnen, is een euthanasie die op het laatste moment wordt uitgesteld. „Dan heb je het over iemand die ondraaglijk lijdt, een datum in zijn agenda heeft gezet, zich mentaal op zijn sterfdatum heeft voorbereid en dan vlak van tevoren een telefoontje krijgt: ‘Er is woensdagmiddag om vijf uur geen forensisch arts beschikbaar, dus het wordt vrijdag.’ Daar heb ik hele grote moeite mee.”

Hij kent meerdere van dergelijke gevallen, zegt Reijnen. „Dat is heel erg pijnlijk. Maar het gebeurt wel.”

Een forensisch arts controleert of een euthanasie volgens protocol is uitgevoerd, onderzoekt slachtoffers van zedenmisdrijven, verzorgt de lijkschouw bij een onnatuurlijke dood. Maar met het huidige tekort aan forensisch artsen moeten slachtoffers wachten en wordt de lijkschouw soms uitgesteld. Code zwart heet dat – er is dan geen forensisch arts beschikbaar. Het uitstellen van deze onderzoeken is „erg zorgelijk”, schreven 25 GGD-directeuren publieke gezondheid vorig jaar in een brandbrief aan de ministers van VWS, Justitie en Veiligheid en Binnenlandse Zaken. Het aantal onderzoeken dat landelijk wordt uitgesteld, wordt niet bijgehouden.

Guido Reijnen is 2,5 dag per week longarts in het Bravis Ziekenhuis in West-Brabant en 2,5 dag forensisch arts – plus voorzitter van beroepsvereniging FMG, het Forensisch Medisch Genootschap. De tweehonderd forensisch artsen in Nederland zijn veelgevraagd en komen zo’n 68.000 keer per jaar in actie. Naast lijkschouwingen bij een mogelijke niet-natuurlijke dood zijn ze er voor arrestanten (die kunnen niet snel langs hun eigen huisarts) en voor zedenmisdrijven. Bij die laatste gaat het om het onderzoeken van slachtoffers van verkrachting en aanranding. Verder schrijven forensisch artsen letselrapporten voor de politie (beschrijving van het letsel) of het OM (is het zware mishandeling of poging tot doodslag?). Daarnaast doen ze zo’n 20.000 tot 30.000 bloedproeven, vooral bij mensen die achter het stuur worden aangehouden.

Al jaren is er een groot tekort aan forensisch artsen. De uitstroom is hoog; een derde is over vijf jaar gestopt, vooral door pensionering. Er worden ook weinig nieuwe forensisch artsen opgeleid; zo’n 10 per jaar, terwijl dat er minimaal 27 moeten zijn, schreef het Capaciteitsorgaan dat het kabinet adviseert over de benodigde opleidingsplekken voor de komende jaren, eerder dit jaar. Ook werken forensisch artsen vaak in deeltijd, met een andere medische functie ernaast, en worden er steeds strengere eisen aan hun onderzoeken gesteld, zodat die meer tijd kosten. Inmiddels is „de kritische ondergrens bereikt”, aldus het Capaciteitsorgaan. Woensdag debatteert de Tweede Kamer hierover.

„De forensisch artsen proberen alle gaten op te vullen en moeten steeds harder lopen, in 24uurs- of 36uurs-diensten. Dat is niet vol te houden”, zegt forensisch arts en bijzonder hoogleraar forensische geneeskunde en gezondheidsstrafrecht aan de Universiteit Maastricht, Wilma Duijst-Heesters.

VR-bril

Na de jarenlange waarschuwingen, onder meer van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd, stelde demissionair minister Ernst Kuipers (Zorg, D66) in 2022 een noodmaatregel in, een experiment van een jaar. Basisartsen (die de studie geneeskunde hebben afgerond) mochten toen een deel van het werk overnemen: euthanasie en mensen in verpleeghuizen die aan een val waren overleden. De basisartsen deden met een VR-bril op de lijkschouw, een forensisch arts keek op afstand mee en was eindverantwoordelijk. Dat zou tot minder werk voor de forensisch arts moeten leiden.

Maar dit voorjaar concludeerde Kuipers dat de noodmaatregel is mislukt. Er deden nauwelijks basisartsen mee, de werkdruk van de forensisch artsen werd nauwelijks verlaagd, het gebruik van de VR-bril werd door de artsen als „bezwaarlijk en ongemakkelijk” ervaren en bovendien werkte de VR-bril niet altijd goed. Reijnen: „De beeldverbinding werd op gegeven moment vervangen door WhatsApp-bellen. Dan gaan we echt over de grens.”

Als laatste redmiddel bedacht Reijnen samen met een collega het ‘vooropleidingsregister’. Daarin kunnen basisartsen zich, sinds 1 juni, inschrijven om zich te oriënteren op het vak van forensisch arts, na een „juridische en praktische stoomcursus” van zes dagen. Ze mogen dan gelijk een aantal werkzaamheden van de forensisch arts overnemen en na een jaar beslissen of ze daadwerkelijk de driejarige opleiding tot forensisch arts gaan volgen. Juridisch mag het, zegt Reijnen, het is helemaal uitgezocht met diverse ministeries .

Maar net als bij de noodmaatregel blijkt ook nu de praktijk weerbarstig: voorlopig zijn er slechts vijf inschrijvingen, terwijl Reijnen hoopt op minstens twintig per jaar. „Het valt een beetje tegen. Het wordt spannend hoeveel er uiteindelijk komen.”

Onregelmatig werk, weinig geld

Hoe komt dat? Belangrijke reden is de grote concurrentie: basisartsen kunnen kiezen uit zo’n 25 vervolgopleidingen. Forensisch arts worden staat dan niet bovenaan, weet ook Reijnen.

Zo is het werk zeer onregelmatig – een forensisch arts werkt 24/7 in piketdiensten, maar weet niet of en wanneer hij wordt opgeroepen. „Huisartsen en ziekenhuizen kunnen bijna alles plannen. Forensische geneeskunde is heel slecht planbaar.” Omdat in de meeste regio’s – de artsen zijn vaak in dienst van een GGD – per verrichting wordt betaald, zijn ook de inkomsten onzeker. „Het kan best dat iemand een paar uur voor niks zit te wachten. Dan word je dus niet betaald.” Het omgekeerde geldt ook, zegt hij: „Hoe meer lijkschouwen je binnenhaalt, hoe meer je verdient. Dus bij elk twijfelgeval rijd je er heen. Een perverse prikkel. Als je dit systeem moet uitleggen aan iemand anders, moet je bijna zeggen: je wordt per lijk betaald.”

Lees ook: Advies: Kabinet moet ‘gezondheidscommissaris’ aanstellen en veel meer geld steken in ‘wankele’ publieke gezondheidszorg

Alleen voor kinderzedenzaken is er sinds 2022 een oplossing. Daar is geen tekort meer sinds tien gespecialiseerde forensisch artsen in dienst zijn getreden bij de nieuwe landelijke organisatie LOEF, die zich hierin heeft gespecialiseerd. Voor die tijd deed het Nederlands Forensisch Instituut die onderzoeken, maar dat kampte ook met een tekort aan artsen.

Voor alle andere zaken is alle hoop gevestigd op het vooropleidingsregister. Wat als ook dat niet werkt? Reijnen, hoopvol: „Dit is het meest creatieve dat ik kon bedenken. We hebben flink campagne gevoerd, dit móét gaan werken.”

Geen bloedproeven meer

Om de druk op de forensisch artsen te verminderen, zouden bloedproeven, euthanasie en overlijden na een val niet meer onder hun verantwoordelijkheid moeten vallen, zegt hoogleraar Duijst-Heesters. Het maakt het vak voor jonge artsen interessanter en het scheelt tijd: „Bij een bloedproef rij je een uur heen en een uur terug, voor een prik van drie minuten. Daar gaat heel veel tijd mee verloren, terwijl het ook door een verpleegkundige kan worden gedaan.” Daarnaast hebben forensisch artsen recht op „een fatsoenlijke baan. Neem ze gewoon in dienst.”

Voorlopig rest Guido Reijnen weinig anders dan de grenzen op te zoeken. Euthanasiegevallen bijvoorbeeld zou Reijnen – die zelf ook af en toe een euthanasie uitvoert – altijd door laten gaan. „Als hier een code zwart-scenario is en ik krijg te horen: ‘het kan niet’, dan doe ik die euthanasie gewoon en kom ik de volgende dag wel naar het mortuarium voor het onderzoek. De wet zegt dat we ten spoedigste moeten schouwen. Maar als er niemand is, betekent ten spoedigste ook gewoon de volgende dag.”

Een versie van dit artikel verscheen ook in de krant van 27 september 2023.

Related Posts

Halsema stoort zich aan polarisatie uit Den Haag: ‘Ga aan het werk en maak geen ruzie’

  • admin
  • November 17, 2024
  • 0

De Amsterdamse burgemeester Femke Halsema roept in Nieuwsuur politiek Den Haag op niet verder te polariseren rondom het geweld in Amsterdam na Ajax-Maccabi Tel Aviv. „Ga aan het werk en maak geen ruzie, want daar is niemand bij geholpen.” Ze stoort zich aan „het gemak waarmee gesproken wordt over een integratieprobleem. Het waren Amsterdamse, Nederlandse jongens die zich hebben misdragen. Waar is het ‘integratieprobleem’ op gebasseerd?”

De woorden van rechtse politici in Den Haag, Geert Wilders voorop, die willen ‘benoemen’ dat het om moslimjongeren zou gaan, helpen niet, zegt Halsema. „Deze politici spreken alsof ze weten wie de daders zijn. Ik mis de feiten in deze discussie.”

Zowel in de Joodse als in de Islamitische gemeenschap is er „heel veel pijn in de stad”, zegt Halsema. Die laatste heeft volgens haar nu weer het gevoel zich te moeten verantwoorden, zoals na de aanslagen van elf september 2001. Ze betuigt zelf spijt van het controversiële gebruik van het woord ‘pogrom’, dat daarna „als propaganda gebruikt” werd. Als ze dat had geweten, had ze het niet gezegd. „Ik ben geen instrument in een nationaal en internationaal politiek gevecht”

Halsema ontkende daarnaast slecht voorbereid te zijn op de komst van de Maccabi-supporters. Ze herhaalde dat het op voetbalgebied geen risicowedstrijd was, ook al staat de harde kern van Maccabi de afgelopen jaren in toenemende mate bekend als extreemrechts.

Liveblog
Onrust in Amsterdam


Halsema stoort zich aan polarisatie uit Den Haag: ‘Ga aan het werk en maak geen ruzie’


Hoe bespaar ik tijd bij verplichte vergaderingen?

  • admin
  • November 17, 2024
  • 0

Dilemma

Ik heb meerdere verplichte vergaderingen per week op mijn werk, waar ik erg weinig uit haal. De vergaderingen geven me vooral het idee dat ik mijn tijd zit te verdoen. Ze zorgen ervoor dat het werk dat ik geacht word te doen blijft liggen. Hoe moet ik daarmee omgaan?

Vrouw (65), werkzaam in de thuiszorg

Vóór de vergadering

Veel werkenden kennen het probleem: ze worden geleefd door hun agenda – vol met allerhande afspraken, overleggen en vergaderingen.

„Vaak gebruiken mensen hun agenda om hier afspraken met anderen in te zetten, maar ze zetten er nooit een afspraak met zichzelf in”, zegt Eric van den Heuvel. Hij verzorgt trainingen in time-management. Twaalf jaar geleden begon hij daarmee, uit frustratie, omdat zijn collega’s zaken niet konden prioriteren en hun werk nooit op tijd afkregen.

De eerste stap om dit om te keren, zo vertelt Van den Heuvel mensen die bij zijn bureau Een Helder Hoofd aankloppen, is dat je ook afspraken met jezelf in je agenda zet. „Want je bent zelf voor je eigen werk ook best een belangrijk persoon”, zegt hij. „Als collega’s allemaal witte vlakken in je agenda zien, denken ze dat je niks te doen hebt.”

Als je zelf weet wat er allemaal op je bordje ligt, is het ook makkelijker om ‘nee’ te zeggen. En is dan is daar vaak genoeg ook begrip voor onder leidinggevenden, ziet Van den Heuvel. „Dan zeg je: ‘Ik heb andere prioriteiten. Als ik nu ruimte moet maken, blijft het andere werk liggen’.”

Leidinggevenden stellen het vaak op prijs als werknemers zich afvragen waar de prioriteiten in hun werk moeten liggen, merkt ook organisatiepsycholoog Iris Ooms, die als coach mensen helpt om in hun werk grenzen aan te geven. „Als je zelf weet waar je mee bezig wilt zijn in je werk, en je jezelf afvraagt waarom je de dingen doet die je doet, laat je je van je goede, gemotiveerde kant zien. Ondanks dat je misschien nee zegt tegen een opgelegde verplichting.”

Aankaarten dat je denkt je tijd nuttiger te kunnen besteden dan in een verplichte vergadering, vindt niet iedereen even gemakkelijk. Ook hierbij hangt natuurlijk veel af van de relatie met je leidinggevende. Als het individueel niet lukt, raadt Ooms aan om het dilemma samen met collega’s aan te kaarten.

In de vergadering

„Er is ook nog een tussenvorm”, zegt Ooms. „In plaats van er helemaal niet te zijn, of juist de gehele vergadering erbij zijn, zou je ook alleen het deel van de vergadering kunnen bijwonen dat voor jou relevant is. Dan vraag je gewoon: bij welk agendapunt ben ik echt nodig?”, stelt Ooms.

In de zorg is dat best gebruikelijk, weet de coach uit haar adviespraktijk. „Als er overleg over bepaalde cliënten plaatsvindt, dan wordt vaak van tevoren afgestemd over welke cliënt het gaat, zodat medewerkers kunnen kiezen welk deel van de vergadering ze bijwonen.”

Als afzeggen of zo’n tussenvorm niet mogelijk is, is effectiviteit het toverwoord bij trainers als Van den Heuvel en Ooms. Een bijeenkomst waarvan niet duidelijk is wat daar moet gebeuren, is een van de grootste ergernissen rond vergaderen.

Bij een vergadering is het dus cruciaal dat er een duidelijke agenda is, zegt Van den Heuvel. „Als die er niet is, wordt het een soort Poolse landdag, waarin de tijd wordt volgepraat en aan het eind iedereen leeg is.”

Als er geen duidelijke agenda is, kan het een soort Poolse landdag worden

Eric van den Heuvel
trainer time-management

„Je moet ook duidelijk bepalen hoeveel tijd je aan ieder onderdeel wilt besteden”, zegt Ooms. „Als dat niet gebeurt, gaat iedereen natuurlijk achterover leunen en maar zien wat er gaat gebeuren.” De deelnemers van een vergadering moeten op hun beurt voor zichzelf ook afvragen „waarom ze er zitten, wat er van hen wordt verwacht en wat ze eruit kunnen halen”, aldus Ooms.

Verder is van belang: worden er beslissingen genomen? En hoe dan? Als je de tijd goed wilt besteden, is het belangrijk om vast te leggen wat er is besloten, en als er een actielijst komt, hoort daar ook een termijn aan vast te zitten waarbinnen zaken moeten worden afgerond.

Werkgevers hebben een duidelijk belang bij efficiënt vergaderen. Als er te weinig besluiten worden genomen, zal hen dat immers geld kosten. In sectoren als ict heeft men dat goed begrepen, ziet Van den Heuvel. Met ‘stand-ups’ en ‘sprints’ brengen collega’s kort aan elkaar over waar ze mee bezig zijn, en wat ze de komende tijd gaan afronden. In minder commerciële sectoren ontbreekt het volgens de trainer nog wel eens aan duidelijke planning en communicatie.

Van den Heuvel ziet dat mensen die bij hem aankloppen nog vaak dezelfde denkfout maken: eerst moet de mailbox leeg voordat ze aan andere zaken kunnen beginnen. „Toen ik een potentiële klant die altijd in tijdnood kwam vertelde dat hij overzicht moet houden en prioriteiten moet stellen, zei hij: ja maar daar heb ik geen tijd voor”, lacht Van den Heuvel. „Eigenlijk zegt hij: ik heb problemen, maar ik heb geen tijd om er iets aan te doen.” Daaruit breken, daar begint het volgens hem mee.

Dus

Uit een vergadering wegblijven is niet altijd mogelijk, maar als je je eigen prioriteiten duidelijk hebt vastgesteld en andere dingen te doen hebt, kun je bij leidinggevende polsen of het écht noodzakelijk is dat je aanwezig bent. Misschien kun je het deel dat niet op jouw werk van toepassing is overslaan. En als je dan toch in een vergadering belandt, zorg er dan met elkaar voor dat het efficiënt gebeurt.


Column | Aloha

  • admin
  • November 17, 2024
  • 0

Aloha is een woord uit Hawaï dat onder meer „liefde”, „toeneiging”, „compassie”, „vrede” en „dank” kan uitdrukken, maar ‘Aloha’ is ook een met plastic versierd bowling-midgetgolf-paintball-centrum onder een viaduct in de buurt van Amsterdam CS waar ik sinds kort vaak kom vanwege de kinderfeestjes.

In bowlingcentra denk ik altijd aan mijn moeder, dood maar niet vergeten. In 1979 raakte ik op mijn verjaardag met een groep vriendjes ingesneeuwd in het Bowlingcentrum aan de Schelmseweg in Arnhem. Je mocht nog binnen roken, dus mijn moeder hing tot haar pakje Stuyvesant Rood leeg was boven een asbak, de groep kinderen zwijgend en bang om haar heen. Toen iemand na uren durfde te vragen wanneer we zouden gaan, antwoordde ze: „Nooit, we gaan hier samen dood.”

Tijdens de fietstochten van en naar Aloha, het halen en brengen, denk ik aan mijn moeder. Alles gaat met grote stress, ik doe er met een of twee dochters veertig minuten over, als ik thuiskom van het brengen moet ik alweer bijna terug voor het halen. Ergens verdekt koffiedrinken met mezelf is in Aloha niet mogelijk, het mag ook niet van mijn dochters, want raar.

Gisteren moest ik Lucie van Roosmalen (9) naar Aloha begeleiden. Halverwege, we hadden ons tot haar grote woede ook al een keer vastgereden in een opgebroken weg, werden we ingehaald door een moeder op een elektrische bakfiets.

„Daar gaat Juppelien (al haar nieuwe vriendinnen hebben van dat soort namen), die komt wel op tijd.”

Bij Aloha was het druk, het is er altijd druk, de lucht is er zwanger van kinderfeesten, studenten, bittergarnituur en suiker. De andere ouders waren er net zo aan toe als ik.

„Waar is de groep? Zijn we te laat?”, vroeg een moeder. Ze had er met halen en brengen van en naar sportclubjes al een werkdag op zitten, de reden om het lidmaatschap van een sportclub niet aan te moedigen.

„Hoe laat is het halen?”, vroeg ik om me heen.

Ik probeerde afscheid te nemen. Haar ogen zeiden „ga nou maar”, zo heb ik mijn ouders ook twintig jaar behandeld. Terug naar huis, geen tijd meer om iets te doen, wachten tot we weer naar Aloha moesten. Dit keer met Frida van Roosmalen (3) achterop. Toen we aankwamen stond ze met de organiserende moeder achter een glazen deur.

Ik tegen de organiserende moeder: „Ben ik te laat?”

Ik dwong haar om de organiserende moeder te bedanken. De organiserende moeder zat er ook doorheen, drie uur Aloha met een groep kinderen vergt veel. Ondertussen was Frida van Roosmalen een bowlingbaan opgelopen. Ik kroop gebogen, vriendelijk knikkend en glimlachend tussen de andere ouders door en schoot zo onopvallend mogelijk de bowlingbaan op om haar te vangen. „Er loopt een vent met een kind op onze baan”, zei een student, „zal ik gewoon gooien?”

Marcel van Roosmalen schrijft op maandag en donderdag een column.