Een maand na de muiterij blijft het lot van Wagner-baas Jevgeni Prigozjin ongewis

Het zijn onduidelijke beelden, zoals de meeste beelden die afgelopen weken opdoken van de Russische huurlingenbaas Jevgeni Prigozjin. Te zien is hoe hij bij het vallen van de nacht een kring mannen toespreekt. „Het is mij een genoegen jullie te begroeten op de Wit-Russische aarde! Wij hebben waardig gevochten en hebben veel voor Rusland gedaan. Wat er nu aan het front gebeurt, is een schande waarvan wij geen deel moeten uitmaken.”

Op luide toon houdt hij de mannen voor dat ze tot taak hebben het Wit-Russische leger te transformeren tot „het tweede leger van de wereld” en drukt hen op het hart de vrouwen netjes te behandelen en te zorgen dat Wit-Russen „ons niet alleen als helden, maar als broeders zien”. Maar, onderstreept hij, Wit-Rusland is niet de eindbestemming. „Wij zullen hier onze krachten verzamelen om een nieuwe weg in te slaan, naar Afrika.” Een terugkeer naar Oekraïne acht hij niet uitgesloten, maar „alleen als wij onszelf daar niet te schande hoeven te maken”.

Onderzoek geseponeerd

Sinds de muiterij eind juni, waarbij een colonne van de Wagner Groep naar Moskou oprukte, lijkt de mist rond het huurlingenleger een beetje op te trekken. Afgelopen weken werd druk gespeculeerd over Prigozjins verblijfplaats en zijn politieke lot, nadat de Wit-Russische president Aleksandr Loekasjenko de groep een onderkomen in Wit-Rusland had aangeboden. Dat zijn muiterij hem niet meteen de kop zou kosten, bleek al toen de veiligheidsdienst FSB Prigozjins in Sint-Petersburg geconfisqueerde miljoenen netjes had teruggegeven, en het strafonderzoek naar hem werd geseponeerd.

Lees ook: Wat gebeurt er na de opstand met Jevgeni Prigozjin – en drie andere vragen over de Wagner Groep

Hoewel in het Wit-Russische gehucht Tsel, ten zuidoosten van Minsk, een tentenkamp uit de grond werd gestampt, konden westerse journalisten die de basis op een perstour bezochten, constateren dat er van Wagner-strijders geen spoor te bekennen was. De afgelopen dagen bleek uit satellietbeelden echter dat inmiddels enkele honderden auto’s, trucks en trailers bijeengekomen zijn in het kamp.

Prangende vragen zijn er vooral over Prigozjins relatie met president Poetin, die zijn voormalige chefkok tot ‘landverrader’ bestempelde – waarop in Rusland vijftien jaar celstraf staat. Tot veler verbijstering ontmoette Poetin Prigozjin enkele dagen later in Sint-Petersburg.

Nauwelijks tegenstand

Het Russische onderzoeksmedium The Insider poogde afgelopen week helderheid te krijgen over de vraag hoe Prigozjin eind juni zonder noemenswaardige tegenstand zo snel kon oprukken naar Moskou.

Alles wijst erop dat hij steun had van juist de mensen die Poetin hadden moeten beschermen. Volgens een (anonieme) hoge functionaris in de militaire inlichtingendienst GROe zou „iedereen” binnen de Russische regering de oorlog beu zijn. „Je voelt de onvrede, dus ik verwachtte dat er in de herfst iets dergelijks zou kunnen gebeuren.” Prigozjin zou zijn muiterij nooit zijn begonnen als hij zich niet gesteund wist door personen in de leiding van de GROe, aldus de functionaris tegen The Insider. Ook de FSB zag voortekenen van de muiterij, aldus een officier van de dienst.

Lees ook: In de Centraal-Afrikaanse Republiek blijft de Wagner Groep business as usual

Dat de Wagner-colonne Moskou zo dicht kon naderen wordt uitgelegd als teken van zwakte en besluiteloosheid van het Kremlin en het Defensie-apparaat. „Tienduizend gemotiveerde mensen zijn sterker dan honderdduizend ongemotiveerden”, aldus de GROe-ambtenaar. De man sluit nieuwe revoltes niet uit, nu „heel Rusland heeft kunnen zien hoe makkelijk de macht te grijpen valt”.

Onrust in Polen

Hoewel het onduidelijk is hoeveel Wagner-huurlingen precies in Wit-Rusland zijn gearriveerd, leidt de nieuwe situatie tot onrust in Oekraïne en Polen. Zeker sinds Loekasjenko bij een ontmoeting met Poetin deze week in Sint-Petersburg suggereerde op „excursie te gaan naar Warschau en naar Rszeszow”, een Poolse stad op minder dan honderd kilometer van de grens met Oekraïne, waar het Amerikaanse leger een basis bemant.