‘Een lekker sterk likeurtje’, maar wel zonder alcohol

De Fairphone van Raymond van Eck is gekoppeld aan zijn smartwatch, zijn televisie en zijn Gmail-account. Hij houdt van gemak en laat graag zien dat kiezen voor het duurzame Nederlandse smartphonemerk niet betekent dat je op gebruiksgemak inlevert.

De Fairphone is een stuk duurzamer dan de meeste telefoons. Dat komt vooral doordat het simpel is (zelf) onderdelen te vervangen, zoals scherm of speakers. Daardoor gaat het apparaat langer mee. De productie gebeurt verantwoord. ‘Slaafvrij’, zouden ze bij Tony Chocolonely zeggen.

Van Eck (46) leidt Fairphone sinds een jaar. Eerder werkte hij voor het bedrijf dat de noodlijdende Gouden Gids nieuw leven in moest blazen. Hij is geen activist of ideoloog, maar heeft wel ideeën hoe het twaalf jaar oude bedrijf kan groeien. Dat lukte de afgelopen jaren niet. De productie ligt al jaren rond de 100.000 telefoons per jaar. In 2023 leed Fairphone verlies, vorig jaar bedroeg het bedrijfsresultaat (ebitda) 1,7 miljoen euro.

Van Eck is optimistisch over de groei in 2025, onder meer door de lancering van een nieuw model. Fairphone probeert ermee in te spelen op de behoefte aan ‘digitale detox’, vertelt hij in het ruime kantoor in Amsterdam, met uitzicht over het IJ en met geluiddempend mos aan de muren.

„Voorheen lag bij Fairphone heel veel focus op ‘het verhaal’. Maar duurzaamheid en tech vormen in de hoofden van veel mensen niet altijd een heel gelukkig huwelijk. Het is ook belangrijk te vertellen dat de consument gewoon een goed stukje tech in handen heeft.”

Waarom zijn duurzaamheid en tech een lastige combinatie?

„Iemand die een telefoonwinkel binnenloopt, kijkt vooral naar wat een telefoon kán. De associatie met duurzaamheid is dat je concessies zou moeten doen op de specificaties, zoals batterijtijd, chipset of resolutie van het scherm. Dat is niet meer zo. We maken gewoon een goed toestel in het Android-middensegment. En het geeft na de koop bovendien een goed gevoel dat het is gemaakt met oog voor de planeet.

„Bij bedrijven werkt die afweging ook. Er zijn er steeds meer die hun werknemers een Fairphone bieden.”

De trend is toch juist de andere kant op? Bedrijven voelen zich minder verplicht om duurzaamheids- en diversiteitsdoelen te halen. Dat lijkt me niet gunstig voor Fairphone.

„Ik vind het persoonlijk jammer dat de politieke ontwikkeling weer de andere kant op gaat, maar binnen bedrijven groeit wel het bewustzijn over waar de tech vandaan komt die ze gebruiken. En ze zijn gevoelig voor de total cost of ownership. Doordat wij een lange garantie geven en je onderdelen van onze toestellen kan vervangen, ligt de prijs per jaar ver onder die van andere toestellen. Het dringt door dat je echt niet iedere twee jaar een nieuw toestel nodig hebt. En het speelt voor bedrijven een rol dat wij Europees zijn.”

Er zijn mensen die gewoon niet meer Amerikaans willen kopen

Waarom maakt het uit dat jullie in Europa zitten?

„We merken dat afnemers het steeds belangrijker vinden; dit draait om onafhankelijkheid. Dat zien we vooral sinds de herverkiezing van onze grote vriend aan de andere kant van de plas. Er zijn mensen die gewoon niet meer Amerikaans willen kopen.”

Hoe Europees is Fairphone?

„We ontwerpen de telefoon hier in dit kantoor in Amsterdam. We produceren in Azië. Dat is het centrum van de hardwareproductie. Het centrum van de softwareproductie is de Verenigde Staten, ook voor ons.

„Daartussen bevinden wij ons, en we doen het zo dat we onze Europese standaarden ook neerleggen bij producenten in Azië. Dat maakt ons nog steeds Europees in mijn ogen.

„We kiezen ervoor dáár te zijn waar we de meeste impact kunnen hebben. Dat geldt bijvoorbeeld voor de winning van grondstoffen, zoals kobalt uit Congo. Wij werken daar met mijnen waar veel met de hand gebeurt. In dat sooort primitieve processen werken miljoenen mensen, en je kunt er heel veel verbeteren. Neem de veiligheid in tunnels, of de zuurstoftoevoer. Of het gebruik van kwik in de goudwinning.

„Wij zetten ons in voor gecoördineerde verandering, in systemen en door samenwerking van bedrijven. Zo hebben we de Fair Cobalt Alliance opgezet. Daar heeft [mijnbouwconcern] Glencore zich bij aangesloten. En Tesla. Daarmee maak je echt verschil.”

Het speelt voor bedrijven een rol dat wij Europees zijn

En jullie software?

„De Fairphone Gen.6 wordt standaard geleverd met Android [van Google], maar je kan er ook je eigen besturingssysteem opzetten, zoals Murena of Linux. We willen de consument de keuze geven.

„Dat geldt ook voor het delen van data. Onze telefoons worden geleverd zonder vooraf geïnstalleerde apps die – zoals bij andere toestellen – gelijk beginnen met het verzamelen en verzenden van je data. Er zijn klanten die dat prima vinden, maar het moet wel een bewuste keuze zijn en er zijn alternatieven.

„De grote aanbieders hebben een heel ecosysteem. Je hebt de iPhone van Apple, Apple TV, Apple Watch en allemaal gerelateerde diensten. Dan is het niet eenvoudig om te kiezen wat je precies wel en niet wil.”

Je kan je eigen besturingssysteem op de Fairphone zetten, zoals Murena of Linux

Waardoor is produceren in Europa geen alternatief?

„Bij partners in Azië weten we precies wat er gebeurt – dat het volgens onze standaarden gebeurt, van goede kwaliteit is en dat de aantallen op tijd worden geproduceerd. Daar zit ook een stukje continuïteit in.

„Ik ken geen vergelijkbare producenten van smartphones in Europa. De printplaten, de chips om een scherm mee aan te sturen, de speakers. Het zijn allemaal dingen die we gewoon niet hebben in Europa.”

Kunnen klanten die niet-Amerikaans willen kopen met Fairphone wel helemaal ‘om Amerika heen’?

„Ja. Je kan een volledig ontgoogelde Fairphone kopen met een open source besturingssysteem. Maar hij komt standaard met [het Amerikaanse] Android. Dat is een bewuste keuze, omdat je anders een heel groot deel van de markt uitsluit.”

Hoe verhoudt dat zich tot de chips van Qualcomm, een Amerikaans bedrijf?

„Het draait bij ‘ontgoogelen’ vooral om data en software, dus dat staat los van de processor. Als we het over hardware hebben, is dat inderdaad anders en maakt Fairphone gebruik van vaste hardware, zoals de Qualcomm Snapdragon-chipset.”

Jullie willen mensen helpen met ‘digitaal detoxen’. Leg eens uit.

„Steeds meer mensen hebben moeite af te schakelen van een smartphone. Ze zijn bang iets te missen als ze niet continu op dat scherm zitten. Tegelijk zien we bij mensen ook een toenemende behoefte aan focus, bijvoorbeeld in de auto of als ze op hun werk zijn.

„Wij hebben nu een telefoon ontwikkeld waarmee je met een knopje naar de focusmodus gaat, zonder te hoeven zoeken in je instellingen, want ben je weer drie, vier stappen verder en afgeleid. Het sluit ook aan bij de discussie over smartphonevrij opvoeden; die gaat ook over volwassenen die zelf moeite hebben af te schakelen van al die apps.”

Maar het is dus geen dumbphone, waar weinig apps op kunnen. En dus evenmin een oplossing voor ouders die hun kind geen smartphone geven uit angst voor schermverslaving.

„Mensen met een dumbphone hebben vaak óók een smartphone. Die geven aan dat ze het irritant vinden met twee toestellen rond te lopen. Wij hebben voor integratie gekozen.

„Uiteindelijk gaat het om het gedrag van de gebruiker. Het stoort me dat de overheid alleen een richtlijn geeft voor schermgebruik van kinderen. Heel vrijblijvend.”

Wat zou u gedaan hebben?

„Ik zie meer in een verbod, zoals in Australië [tot je 16de niet op sociale media]. Maar dat zeg ik meer als ouder. Als ik een beperkte schermtijd installeer op de telefoon van mijn dochter, gaat ze op de schoollaptop waarop ze haar huiswerk maakt alsnog naar TikTok of Instagram. Een verbod is duidelijker.”

Delen

Mail de redactie

De openingsbel van de Nasdaq had amper geklonken of grote beleggers doken op het nieuwe aandeel Circle. De koers steeg binnen een paar dagen met ruim 700 procent. Hij is inmiddels weer wat gedaald, maar het blijft een exorbitante stijging.

De beursgang van Circle – een Amerikaans bedrijf dat stablecoins uitgeeft – op 5 juni is nu al hét symbool van de gekte dit jaar rondom stablecoins. De hooggespannen verwachtingen komen onder meer doordat stablecoins (cryptogeld met onderpand) binnenkort ook in de Verenigde Staten wettelijke erkenning krijgen. Het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden begint vandaag (maandag 14 juli) aan de behandeling van de GENIUS Act, die de spelregels voor stablecoins bepaalt en stemt er waarschijnlijk later deze week over.

In Europa is zo’n wet er al. Er komen ook steeds meer stablecoinuitgevers; diverse bedrijven en banken overwegen hun eigen stablecoin te beginnen. Je zou het de legalisering kunnen noemen van een nieuw product, dat al jaren aan populariteit wint.

1
Wat is een stablecoin?

Een stablecoin is een cryptomunt met onderpand. Doordat het onderpand een stabiele waarde heeft, heeft de daaraan gekoppelde cryptomunt dat ook. Meer dan 90 procent van alle stablecoins is gekoppeld aan de dollar, maar dat hoeft niet. Het kan ook een euro zijn, goud of bijvoorbeeld kortlopende obligaties.

Het onderpand moet snel liquide te maken zijn, want een stablecoin moet altijd weer kunnen worden ingewisseld voor dat onderpand. Je geeft bijvoorbeeld 1 euro in bewaring bij een stablecoinuitgever om een cryptomunt te krijgen die 1 euro vertegenwoordigt. Die uitgever krijgt een vergoeding voor wisselen en bewaren.

Het onderpand is het grote verschil tussen stablecoins en ‘gewone’ cryptomunten. Die laatste hebben geen onderliggende waarde en de koers ervan is in de regel verre van stabiel. Als je stablecoins koopt, is het cruciaal dat je erop kunt vertrouwen dat het onderpand goed wordt bewaard. Inmiddels is ruim 253 miljard dollar in bewaring gegeven bij stablecoinuitgevers, waarvan 159 miljard bij één bedrijf, Tether.

Lees ook

Lees ook: Een ongrijpbare Nederlander achter een ongrijpbare munt van een ongrijpbaar bedrijf

2
Waarom zou je stablecoins willen hebben?

Het voordeel van stablecoins is dat je er snel, betrouwbaar en voordelig internationale transacties mee kan doen. Je hebt geen traditionele bankrekening nodig, bent niet afhankelijk van de openingstijden van banken en betaalt ook niet voor hun (wissel)diensten.

Stablecoins hebben een ander publiek dan de mensen die vooral ‘in crypto zitten’ om te speculeren, want met stablecoins (‘cryptodollars’) heb je niet te maken met de bij crypto gebruikelijke koersschommelingen.

Stablecoins waren aanvankelijk vooral populair onder mensen die in het buitenland werken en hun salaris naar hun gezin in het thuisland sturen. Het is vaak onvoordelig diverse banken en geldwisselaars te moeten betalen zodat je familie jouw verdiende dollars kan opnemen in een lokale munt – die ook nog eens snel waarde verliest. Lang niet iedereen kan een rekening krijgen bij een traditionele bank – als je bijvoorbeeld geen vast adres hebt of in de grijze economie werkt.

Inmiddels worden stablecoins ook in de reguliere financiële wereld gebruikt voor internationale transacties, zoals in de goederenhandel. Daar gelden weer andere voordelen, bijvoorbeeld dat je de transacties zo kunt programmeren dat de stablecoin pas wordt overgemaakt als ook de goederen van eigenaar zijn veranderd. Daar worden nu nog vaak derdenrekeningen voor gebruikt.

3
Klinkt handig. Kunnen banken wel inpakken?

De verhouding is complex. Traditionele banken moeten aan strenge regels voldoen, onder meer om het risico te beperken dat ze criminaliteit en terrorisme faciliteren. Voor cryptobedrijven waren er tot een paar jaar geleden nauwelijks regels. Voor hun klanten was het makkelijk om anoniem te blijven. En het is voordeliger: cryptobedrijven kunnen door hun technologie veel goedkoper werken. Criminelen hebben de voordelen van stablecoins dus ook ontdekt.

Banken en toezichthouders zien stablecoins als een concurrent en bedreiging en hebben lang geprobeerd er ver vandaan te blijven, bijvoorbeeld door stablecoinuitgevers geen bankrekening te geven. Maar dat verandert. Inmiddels stellen grote delen van de wereld wettelijke eisen aan cryptobedrijven. Dit maakt de cryptowereld minder schimmig en maakt het voor traditionele financiële partijen minder riskant mee te doen.

Crypto- en bankenwereld hebben elkaar ook nodig. Zo stallen uitgevers van stablecoins onderpand bij een traditionele bank. Er zijn inmiddels tal van hybride vormen van bankieren. Denk aan ‘neobank’ Bunq waarbij je crypto’s in je bankapp kunt beheren. En aan techmiljardairs in de VS die een eigen bank willen beginnen, met een grote rol voor stablecoins.

4
Wie zijn de uitgevers van stablecoins?

Twee grote spelers domineren: Tether, de grootste, en Circle, van die spectaculaire beursgang.

Maar er is veel beweging op de markt, nu die beter gereguleerd raakt en prognoses uitgaan van snel groeiend gebruik van stablecoins. Een aantal banken zet inmiddels stappen om eigen stablecoins te beginnen. Zo onderzoekt ING de mogelijkheden. Ook bedrijven als Visa en PayPal zijn ermee bezig. En de familie van Donald Trump natuurlijk.

Van uitdager van de traditionele bankwereld worden stablecoins zo steeds meer onderdeel van het mondiale financiële stelsel

Van uitdager van de traditionele bankwereld worden stablecoins zo steeds meer onderdeel van het mondiale financiële stelsel.

5
Welke stablecoins zijn legaal?

Dat hangt af van waar je woont. Nieuwe cryptoregelgeving van de Europese Unie, MiCAR (Markets in Crypto-Assets Regulation), stelt eisen aan een stablecoin die in de EU wordt aangeboden. Zo moet de uitgever maandelijks aantonen dat het onderpand er nog is, en dient dat onderpand voor tachtig procent te bestaan uit cash die bij een Europese financiële instelling staat. Met dat deel van het onderpand mag niet worden belegd, zelfs niet in staatsobligaties. Met de overige twintig procent wel, maar onder strikte voorwaarden.

Als de stablecoin niet aan de voorwaarden voldoet mogen Europese cryptobedrijven geen diensten op basis van die munt aanbieden, zoals handel daarin. Er zijn inmiddels goedgekeurde stablecoins, zoals de USDC (van Circle), de EURC en de EURQ en er zijn veel Europese stablecoinitiatieven.

De grootste stablecoin ter wereld, de USDT van Tether, heeft dat fiat niet. Dat komt onder meer doordat het onderpand niet voor 80 procent bij een Europese bank staat. Het bedrijf vindt dat een onredelijke eis. Het belegt dat bijvoorbeeld liever in kortlopende Amerikaanse staatsleningen, waar het dan op verdient.

Dat stelt Europese cryptobedrijven voor een probleem. Voor de meeste cryptotransacties wereldwijd wordt nu USDT gebruikt. En dus niet bijvoorbeeld bitcoin. Zij mogen USDT niet aanbieden, waar hun klanten wel om vragen.

Onlangs kwam saillant nieuws naar buiten: de Europese Commissie zou geneigd zijn een geitenpaadje te faciliteren waardoor Europeanen toch toegang kunnen behouden tot stablecoins die niet voldoen aan de MiCAR-regels.

6
De EU begint toch zelf een digitale euro. Wat is het verschil met een stablecoin?

Klopt. De Europese Centrale Bank (ECB) treft voorbereidingen voor uitgifte van een digitale euro. Zo’n digitale versie zou in veel opzichten vergelijkbaar zijn met een stablecoin. Het belangrijkste verschil is dat een centrale bank hem uit zou geven, geen bedrijf. Dat biedt meer zekerheid.

De digitale euro is ook een manier om de belangrijkste taak van centrale banken te blijven vervullen, namelijk zorgen voor een stabiele munt en dito betalingsverkeer. En ook dat hangt tegenwoordig (buiten Europa) met stablecoins samen. De grootste stablecoinuitgever (Tether) is bijvoorbeeld zo’n grote belegger in staatsobligaties dat ze invloed kunnen hebben op de koers daarvan, schrijft de Bank voor Internationale Betalingen (BIS), de wereldwijde koepel van centrale banken, in een onlangs verschenen rapport waarin trends worden geanalyseerd.

Bovendien versterken de huidige stablecoins de positie van de dollar nog verder, omdat ze de vraag naar dollars aanjagen en omdat het onderpand veelal in Amerika wordt belegd. Volgens de BIS kunnen stablecoins bijdragen aan stealth dollarisation, sluipende dollarisering. Dat versterkt de macht en afhankelijkheid van Amerika.

Lees ook

Lees ook: Wie Trump wil begrijpen moet kijken naar zijn plannen met de dollar

7
Stablecoins en de digitale euro zijn dus ook geopolitiek?

Ja. De EU wil graag dat de euro een prominente rol in het internationale betalingsverkeer speelt en daar is vedere digitalisering voor nodig. Onder Donald Trump koerst Amerika juist op het stimuleren van de mogelijkheden van stablecoins en tégen een digitale dollar van de eigen centrale bank. Ook daarover wordt deze week gedebatteerd.

Maar over de digitale euro is nog geen politiek besluit genomen. Dat baart centrale banken van de EU-lidstaten zorgen. Zowel Klaas Knot, scheidend president van De Nederlandsche Bank (DNB), als voorzitter Christine Lagarde van de ECB maanden de Europese wetgevers recentelijk tot spoed. Ze moeten vaart maken met wetgeving voor de digitale euro. Anders heeft de euro straks het nakijken in een wereld vol cryptodollars.

Delen

Mail de redactie