„Dienst in het leger is jouw manier om bij te dragen aan de overwinning”, op een billboard langs de weg. „Militaire dienst is de keuze van sterke mannen”, als banner op sociale media, op je voordeur bevestigd of in het openbaar vervoer. Na drie jaar oorlog kunnen Russen de wervende leuzen voor de oorlog in Oekraïne wel dromen. Toch moeten zij de beelden van stoere soldaten, wapperende vlaggen en ronkende roebeltekens voorlopig nog zien.
Afgelopen weken heeft het Russische ministerie van Defensie de wervingscampagne een nieuwe boost gegeven. Russische media schrijven over vers gedrukte posters, flyerende vrijwilligers en rekruteringsbureaus, die in het hele land op drukke locaties opduiken. De wervingscampagnes fluctueren met de seizoenen en de situatie op het slagveld. De inspanningen lijken te werken. Vorige week constateerde de Russische nieuwssite Vjorstka op basis van statistieken van het centrale meldpunt voor contractsoldaten een sterke stijging van het aantal aanmeldingen in Moskou.
Meldden zich voorheen slechts enkele tientallen rekruten per dag bij de hoofdstedelijke wervingsbureaus, sinds half maart zijn dat er enkele honderden. En dat terwijl de bonussen voor nieuwe contractsoldaten, die voor een bepaalde periode tekenen, recentelijk niet zijn verhoogd. „Onze budgetten zijn niet van rubber”, zei een anonieme bron in Moskou tegen Vjorstka. Mede daarom wordt momenteel vooral gebruik gemaakt van agitprop: agitatie en propaganda, door middel van posters, flyers en bezoekjes van popsterren aan rekruteringsbureaus.
In het gevlij komen
Ook op scholen wordt actief geworven voor de ‘speciale militaire operatie’, wat volgens de Russische wet verboden is. In januari verschenen op scholen in de Russische regio Perm wervingsposters met de tekst: „word onderdeel van de heldhaftige geschiedenis en bescherm je vaderland door deel te nemen aan de speciale militaire operatie”. Het plaatselijke OM liet weten dat de informatie niet bedoeld was voor leerlingen, maar voor hun ouders. Ook op scholen in de bezette gebieden in Oekraïne wordt actief geworven voor het Russische leger en andere overheidsdiensten, zo berichtte The Moscow Times.
Behalve het werven van meer militairen, is het verdere doel van de huidige campagne volgens betrokkenen onduidelijk. „We hangen spandoeken op en trekken de regio’s in om propagandamateriaal te verspreiden, maar niemand weet precies waarom. Blijkbaar is het de bedoeling dat we tot het einde blijven vechten”, zei een anonieme bron tegen Vjorstka.
Duidelijk is dat nieuwe kontraktniki zich in groten getale laten verleiden door de inschrijfbonussen bij tekening van een contract. Het was president Vladimir Poetin zelf die vrijwilligers vorige zomer een bonus van omgerekend ruim 4.000 euro beloofde. Het werd het startschot voor een ware competitie onder regionale bestuurders die met het uitkeren van steeds hogere bonussen bij Moskou in het gevlij wilden komen.
De aanmeldbonussen trekken een steeds zwaardere wissel op de Russische economie
Zowel de hoogte van de bonus als de randvoorwaarden blijken regionaal sterk te verschillen, zo bleek in januari uit onderzoek door de Britse omroep BBC. Wie zich in Samara, aan de Wolga, vóór 1 februari 2025 aanmeldde voor contractdienst, kon aanspraak maken op het duizelingwekkende bedrag van 4 miljoen roebel, ruim 40.000 euro. In de arme Siberische regio Basjkirië ontvangen vrijwilligers een eenmalige bonus van omgerekend 7.000 euro. De uitkeringen worden betaald uit het budget van de regio’s en komen volgens Vjorstka bovenop Poetins ‘presidentiële bonus’ en de ruime salarissen van twee- tot drieduizend euro per maand.
Selectieprocedure
Hoewel uit de schaarse data geen volledig beeld is te destilleren, is duidelijk dat de aanmeldbonussen een steeds zwaardere wissel trekken op de Russische economie. De Duitse econoom Janis Kluge berekende op basis van de federale uitgaven en die van 37 (van de 89) Russische regio’s, dat zij aan de bonussen dagelijks zo’n 2 miljard roebel (21 miljoen euro) kwijt zijn „Als de bonussen in dit tempo blijven stijgen, dan zouden ze tegen het einde van het jaar 0,4 procent van het Russische bbp bedragen”, schrijft Kluge.
Het rendement van de investering lijkt bovendien laag: in Oekraïne sneuvelen nog altijd enkele honderden Russische soldaten per dag, met flinke uitschieters naar boven.
De praktijk laat ook zien hoe hoog de federale druk op de regio’s is om steeds dieper in de buidel te tasten om aan de Moskouse eisen te voldoen. Harde regels voor de selectie van kandidaten zijn er nauwelijks: vrijwel iedereen kan zich melden, ongeacht leeftijd of fysieke beperkingen. Bovendien trekken de hoge geldbedragen opportunisten aan die hopen te cashen zonder te hoeven vechten.
Hierin zien analisten een verband met de positieve berichten over de herovering door Rusland van de grensregio Koersk. Daarnaast lijken de voor Rusland gunstig verlopende besprekingen met de VS over een staakt-het-vuren in Oekraïne een motivatie voor Russen om alsnog in militaire dienst te gaan. „Gezien het verloop van de onderhandelingen tot nu toe is het waarschijnlijk dat deze hoop de bodem in wordt geslagen”, aldus Kluge.
Burgers die zich verzetten tegen de alomtegenwoordige oorlogspropaganda riskeren hoge boetes. Een vrouw in de regio Oeljanovsk, die eind vorig jaar een poster verscheurde met de tekst „echt werk voor echte mannen”, kreeg 30.000 roebel boete.
