Boten op een uitgedroogde rivier bij de grens tussen Frankrijk en Zwitserland. Door de aanhoudende droogte zakte het waterpeil er deze zomer drastisch.
Foto Laurent Gillieron/EPA
Europese banken moeten uiterlijk over twee jaar de financiële risico’s die zij lopen als gevolg van klimaatverandering drastisch terugdringen, anders riskeren ze boetes en aanzienlijk hogere vereisten voor hun financiële buffers. Dat heeft de Europese Centrale Bank (ECB) woensdag aangekondigd.
Met de maatregel verhoogt de Europese bankentoezichthouder de druk op geldverstrekkers om meer werk te maken van het identificeren, beperken en inzichtelijk maken van de risico’s op hun balansen als gevolg van klimaatverandering. De ECB en nationale bankentoezichthouders dringen hier al een aantal jaar op aan, maar die maken daar volgens de ECB te weinig werk van.
Een „klein aantal” banken moet om die reden nu al hogere financiële buffers aanhouden, schrijft het ECB woensdag. Dat is voor het eerst.
Bij dit soort risico’s gaat het onder andere om klanten van banken in de fossiele industrie, die op termijn mogelijk geen bestaanszekerheid meer hebben als gevolg van de energietransitie. Ook moet worden gedacht aan potentiële schadeposten doordat bijvoorbeeld fabrieken van klanten die geld hebben geleend van de bank getroffen worden door extreem weer.
‘Glas nog niet eens halfvol’
De afgelopen tijd heeft de ECB samen met nationale toezichthouders onderzocht in hoeverre banken in Europa ‘klimaatrisico’s’ onder controle hebben. In totaal werden 186 banken onderzocht. Daaruit blijkt dat de banken „nog ver verwijderd zijn van adequaat beheer van klimaat- en milieurisico’s”, aldus de toezichthouder.
Op de website van de ECB stelt het Nederlandse directielid Frank Elderson dat banken de „eerste stappen” hebben gezet, maar dat het tempo te traag is. „Het glas wordt langzaam gevuld, maar het is nog niet eens halfvol.” De ECB vond bij 96 procent van de banken „blinde vlekken” als het gaat om het identificeren van risico’s in sectoren en regio’s waar de bank actief is. In 60 procent van die gevallen zou het gaan om „grote hiaten”.
Waar banken de risico’s wel in kaart aan het brengen zijn, hebben ze vaak nog geen goed beeld hoe groot die precies zijn. En vrijwel alle bankbesturen zien onvoldoende scherp hoe de risico’s zich de komende jaren kunnen ontwikkelen, aldus Elderson. De bankenbazen hebben vaak ook geen duidelijk beeld hoeveel risico’s hun banken precies kunnen lopen zonder in problemen te komen, aldus de ECB.
De ECB constateert dat, hoewel de strategieën van banken vol verwijzingen zitten naar klimaatverandering, de portefeuilles met leningen- en beleggingen weinig veranderen. „De meeste banken hebben daarmee nog geen antwoord gegeven op de vraag wat ze gaan doen met klanten die door de groene transitie mogelijk geen duurzame inkomstenbronnen meer hebben”, aldus Elderson. „Anders gezegd: te veel banken hopen nog steeds op het beste, maar bereiden zich niet voor op het ergste.”
Tot slot schrijft de toezichthouder dat meer dan de helft van banken weliswaar beleidsregels heeft gemaakt, maar daar onvoldoende uitvoering aan geven. „Bij het beoordelen van daadwerkelijke [risicovolle] gevallen zien we echter dat klanten – zelfs beruchte vervuilers – soms zijn vrijgesteld van dit beleid.”
Elderson zegt dat bepaalde banken „duidelijke waarschuwingen” van hun specialisten hebben „genegeerd”. Zij riskeren volgens hem „ernstige gevolgen voor hun balans, vooral wanneer ze publiekelijk claimen ‘groen’ te zijn”. De Nederlandse Vereniging van Banken reageerde niet op een verzoek om een reactie.
Een lid van de Tweede Kamer belt met Russische politici om te spreken over een nieuwe ‘veiligheidsorde’ tégen de NAVO.
Klinkt ongeloofwaardig?
Op 25 maart van dit jaar neemt Ralf Dekker, op dat moment beëdigd Tweede Kamerlid namens Forum voor Democratie (FVD), deel aan een videoconferentie. Die is georganiseerd door de Russische Academie van Wetenschappen, onder de titel: ‘Perspectieven voor sociaal-economische samenwerking tussen Rusland en de landen van de Europese Unie.’ Achter de onschuldig klinkende titel, zo blijkt uit onderzoek van NRC, schuilt een campagne van het Kremlin om de steun voor de NAVO te ondermijnen.
Zelf ontkent Forum voor Democratie dat het banden met Moskou onderhoudt. Maar behalve de videoconferentie met Dekker zijn er méér aanwijzingen van contact met Rusland, die jaren teruggaan. Zo blijkt uit gehackte e-mails, in bezit van NRC, dat de partij van Thierry Baudet al in 2017 op een shortlist stond van Europese ‘waarnemers’ die frauduleuze Russische verkiezingen moesten witwassen.
Voormalig Rabobank-topman Ralf Dekker is lid van de Staten van Noord-Holland en directeur van het Renaissance-instituut, de denktank van FVD. Tot 1 april van dit jaar verving hij FVD’er Pepijn van Houwelingen in de Tweede Kamer.
De NAVO is vooral goed als verhalenfabriek, Phantasialand, de griezelbus
Tijdens een debat begin februari uitte Dekker onverholen Kremlin-propaganda. „Het Oekraïense leger, of eigenlijk de NAVO, staat op het punt om geheel in te storten”, hield hij minister van Defensie Ruben Brekelmans (VVD) voor. Ook bagatelliseerde Dekker de waarschuwingen uit Brussel over de Russische militaire dreiging. „De NAVO is vooral goed als verhalenfabriek, Phantasialand, de griezelbus”, zei hij.
Enkele weken later belt Ralf Dekker in tijdens de videoconferentie met Moskou. Het is vermoedelijk de eerste keer sinds de Russische invasie in Oekraïne in 2022 dat een Nederlandse parlementariër in contact treedt met de entourage van de Russische president Poetin. Wat Dekkers inbreng is, valt op basis van Russische perspublicaties niet te achterhalen. Ondanks herhaalde pogingen van NRC bleef FVD onbereikbaar voor vragen.
Een ‘goed gesprek’
Dekkers Russische gesprekspartners houden zich al jaren bezig met beïnvloedingscampagnes in Europa en de VS. Voorzitter van de online-bijeenkomst is de Russische senator Andrej Klimov; belangrijkste spreker is plaatsvervangend senaatsvoorzitter Konstantin Kosatsjov. Beide politici zijn lid van Poetins regeringspartij Verenigd Rusland en door zowel de EU als de VS op de sanctielijst geplaatst vanwege hun steun aan de Russische aanvalsoorlog tegen Oekraïne en, in het geval van Kosatsjov, vanwege inmenging in de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016.
Een van de sprekers tijdens de videoconferentie van maart is het Duitse Bondsdaglid Rainer Rothfuss van het radicaal-rechtse Alternative für Deutschland (AfD), die al langer pleit voor nauwere banden met Moskou. Ook present is AfD-collega Petr Bystron, die er door de Duitse justitie van wordt verdacht hoofdrolspeler te zijn in een Russische poging om de afgelopen Europese verkiezingen te beïnvloeden.
Op een foto van de Russische Academie van Wetenschappen zijn Rothfuss, Bystron en Tweede Kamerlid Ralf Dekker samen te zien op het videoscherm.
Lees ook
FVD beweegt zich in het hart van een steeds groter pro-Russisch netwerk
Senator Andrej Klimov is na afloop enthousiast. Tegenover het Russische persbureau Tass spreekt hij van een „goed, serieus gesprek” met Europese parlementariërs. Een dergelijke dialoog, zegt Klimov, „biedt de mogelijkheid aan de gezonde krachten binnen de EU om de contacten die er waren met Rusland te herstellen”. „Velen van hen [de deelnemers] zijn bereid om deel te nemen aan maatschappelijk-politieke bijeenkomsten over de ideeën van de Russische president over de oprichting van een collectief, gelijkwaardig systeem van samenwerking en veiligheid in groot-Eurazië’’, zegt de senator in een interview met de Russische ‘Parlementaire Krant’.
‘Eurazië’
Als Russen beginnen over ‘Eurazië’, zo weten Rusland-analisten, moet je opletten. In de nationalistische ideologie van het Poetin-regime zijn de ‘Euraziatische’ wereld (Rusland, China) en de ‘Atlantische’ regio (West-Europa en de VS) elkaars natuurlijke vijanden; de uitbreiding van de NAVO naar het oosten heeft daarom de balans op het Europese continent verstoord.
Maar met Trump aan het roer is de Amerikaanse steun voor Europa niet meer zo vanzelfsprekend. De Russische president Poetin ziet mogelijkheden om Europa en de VS uit elkaar te spelen.
„Het is duidelijk dat we getuige zijn van de ineenstorting van het Euro-Atlantische veiligheidssysteem”, zegt Poetin in 2024 tijdens een bijeenkomst op het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken. „Dit alles vereist dat wij, samen met onze partners, met alle geïnteresseerde landen – en dat zijn er veel – onze eigen opties uitwerken om de veiligheid in Eurazië te waarborgen.”
Poetin, met andere woorden, droomt van een tegenwicht voor de NAVO, een soort nieuw ‘Euraziatisch’ Warschau Pact. En Ralf Dekker denkt klaarblijkelijk mee.
Polarisatie als doel
Forum voor Democratie (drie zetels in de Kamer) heeft sinds de oprichting in 2016 vele ups en downs gekend. Tijdens de verkiezingen van de Provinciale Staten in 2019 werd de partij van Thierry Baudet de grootste, maar een intern conflict leidde tot het vertrek van verschillende prominenten en een val in de opiniepeilingen. De partij – zeer actief op TikTok – is vooral populair onder jongeren.
Protestteksten tegen Forum voor Democratie.
De politiek van FVD wordt gekenmerkt door polarisatie. In 2024 werd Forum-Kamerlid Gideon van Meijeren veroordeeld tot 200 uur taakstraf omdat hij in een interview had gezegd te hopen op een volksopstand die het parlement en regering omver zou werpen.
Baudet werd veroordeeld vanwege het bagatelliseren van de Holocaust, Kamerlid Pepijn van Houwelingen beboet om een bewerkte tweet met de nazi-vlag. Vanwege de aanhoudende reeks incidenten gingen er in 2022 stemmen op onder juristen en staatsrechtdeskundigen om de partij te verbieden.
Een andere constante factor bij Forum is de sympathie voor het Poetin-regime. Al voor de oprichting van de partij onderhield partijleider Baudet relaties met de pro-Russische Oekraïense agitator Vladimir Kornilov, die in 2014 naar Nederland uitweek.
Begin 2017 vraagt Baudet in een brief aan de Amerikaanse president Trump om een Amerikaans onderzoek naar het neerhalen van vlucht MH17, omdat de conclusies van Nederlands onderzoek – de Boeing 777 van Malaysia Airlines is neergehaald met een Russische Boek-raket – niet „onafhankelijk en niet overtuigend” zouden zijn.
In 2020 voerde AIVD-hoofd Erik Akerboom een zogeheten ‘bewustwordingsgesprek’ met Forum-leider Thierry Baudet om hem te waarschuwen voor mogelijke beïnvloeding vanuit het Kremlin. Volgens Baudet was daar geen enkele aanleiding toe. In een interview met Harry Mens zei hij in juni van dit jaar „nooit op welke manier dan ook iets met Rusland te maken” te hebben gehad.
Baudet mag dan ontkennen, documenten rond de Russische Doema laten zien dat de radicaal-rechtse politicus al sinds 2017 in de belangstelling van het Kremlin staat.
Verkiezingswaarnemers
In september van dat jaar ‘kiest’ Rusland vertegenwoordigers voor zowel de lokale regering als het nationale parlement. Onafhankelijke waarnemers zijn het erover eens dat verkiezingen in Rusland doorgestoken kaart zijn, maar het Kremlin is er veel aan gelegen om de democratische façade overeind te houden. ‘Verkiezingswaarnemers’ uit Europa moeten daarom de stembusgang legitimeren.
Spin in het web daarbij is Leonid Sloetski, Russisch parlementslid namens de extreemrechtse LDPR. Sloetski is hoofd van de commissie-Buitenlandse Zaken in de Doema en staat aan het hoofd van de zogeheten ‘Russia Peace Foundation’, een koepelorganisatie die moet verhullen dat de uitnodigingen komen van de Russische zittende macht.
Sloetski ontvangt overzichten van de ‘waarnemers’ die bereid zijn te gaan. Die lijsten worden verstuurd door de Russische spindoctor en media-adviseur Sargis Mirzachanian, die hand- en spandiensten verleent voor het Kremlin. Omdat zijn mailbox werd gehackt door Oekraïense activisten en met journalisten werd gedeeld, is het mogelijk om de voorbereidingen van de waarnemersmissie in 2017 te reconstrueren.
Een van de lijsten die Mirzachanian mailt naar Sloetski, met de namen van PVV’er Elissen en Baudet van FVD.
beeld Screenshot uit gehackte mails
Op 23 augustus 2017 stuurt Mirzachanian een overzicht met elf potentiële verkiezingswaarnemers naar Sloetski. Bovenaan de lijst staat de Nederlandse Europarlementariër André Elissen (PVV). Daaronder staat Thierry Baudet. Onderaan de lijst staat vetgedrukt: „schatting: 68.000 euro”. Dat lijkt een erg hoog bedrag voor reis- en verblijfkosten van elf waarnemers.
Dat de honoraria worden opgegeven in euro’s en niet in roebels lijkt erop te duiden dat er contant werd betaald
Uit andere documenten rond de organisatie van een congres op de door Rusland bezette Krim, een jaar eerder, blijkt dat Mirzachanian ‘honoraria’ van enkele duizenden euro’s betaalt aan westerse politici die willen komen. Dat deze honoraria worden opgegeven in euro’s en niet in roebels lijkt erop te duiden dat er contant werd betaald. Of de bedragen ook in 2017 zijn uitbetaald en of er inderdaad sprake was van omkoping, valt op basis van alleen e-mails niet vast stellen.
Op 24 augustus 2017 stuurt Mirzachanian een nieuw overzicht, met daarop opnieuw de namen van Elissen en Baudet. „We plannen de deelname van twee Europarlementariërs, 8 à 9 nationale parlementsleden en 1 of 2 maatschappelijke activisten”, schrijft hij. „Nadat alle details zijn afgestemd, vraag ik van allen een kopie van het paspoort voor de uitnodigingen en de tickets.”
Op 5 september mailt Mirzachanian de definitieve lijst naar een medewerker. De komst van Elissen wordt bevestigd, maar Thierry Baudet staat niet langer op de lijst. Heeft hij op het laatste moment afgezegd? Of is Mirzachanian er niet in geslaagd om contact te leggen met de FVD-leider?
Vast staat dat Mirzachanian niet zomaar wat namen naar Sloetski stuurde. Van de elf geplande Europese waarnemers reizen er acht naar Rusland voor de ‘verkiezingen’ van 10 september. De waarnemers worden ontvangen door senaatslid Kosatsjov en dineren met Sloetski. De Centrale Kiescommissie concludeert de volgende dag dat er zich nauwelijks onregelmatigheden hebben voorgedaan, terwijl bij de onafhankelijke organisatie ‘Golos’ meerdere meldingen over fraude binnenkwamen.
„Dat komt in de beste families voor”, zei Elissen in september 2017 over die onregelmatigheden. Naar eigen zeggen was de PVV’er in de veronderstelling dat hij als waarnemer van een onafhankelijke organisatie naar Moskou was gevlogen. „Ik heb me toen helemaal niet in die ngo verdiept”, aldus Elissen in februari tegen NRC over de Russia Peace Foundation van Sloetski.
Forum voor Democratie en Baudet zelf, benaderd via Whatsapp, wilden niet reageren op de vraag hoe de partijleider op de lijst met gewenste verkiezingswaarnemers is beland, en of hem geld is aangeboden.
Afgelopen najaar reisde de Britse FVD-medewerker John Laughland af naar Sotsji, waar hij tijdens een conferentie met Europese radicaal-rechtse politici de hand schudde van de voormalige Russische president Dmitri Medvedev. Deze bijeenkomst is een opmaat voor de video-conferentie van maart met Dekker, en wordt opgevolgd door een ‘internationale’ conferentie in het Siberische Perm, waarbij opnieuw gesproken wordt over de nieuwe ‘Euraziatische veiligheidsorde’. Vertegenwoordigers van FVD zijn daar vermoedelijk niet bij.
Kamervragen
In de aanloop naar de NAVO-top in Den Haag eind juni, was Forum druk bezig het bondgenootschap verdacht te maken. In uitzendingen bij Ongehoord Nederland, mede opgericht door Pepijn van Houwelingen, en via stukken in De andere krant betoogt de partij dat de NAVO in Nederland een ‘geheime regering’ vormt. Van Houwelingen spreekt in die krant van „een enorm zwart gat in onze democratie”, als het gaat over de ‘weerbaarheidsdoelen’ van de NAVO waaraan Nederland zich heeft gecommitteerd als antwoord op mogelijke sabotage van bijvoorbeeld de drinkwater- of elektriciteitsvoorziening.
Deze nieuwe feiten versterken het beeld van ‘banden met Moskou’. Dat maakt de behoefte aan onderzoek klemmender
„Baudet voert een door Moskou geïnspireerde agenda uit, waarin stelselmatig rechtsstaat en parlementaire democratie worden ondermijnd”, reageert Bert van den Braak, bijzonder hoogleraar parlementaire geschiedenis aan de Universiteit Maastricht. „Deze nieuwe feiten versterken het beeld van ‘banden met Moskou’. Dat maakt de behoefte aan onderzoek nog klemmender, dan wel door de AIVD of het OM, dan wel via een parlementair onderzoek met enquêtebevoegdheden.”
D66-woordvoerder Jan Paternotte en Volt-aanvoerder Laurens Dassen verwachten een reactie van het kabinet. Paternotte: „Dat Forum continu de taal van het Kremlin papegaait in de Tweede Kamer is bekend. Nu kennen we ook een voorbeeld waarbij wordt afgestemd met de omgeving van Poetin. Er is dus alle reden de onderste steen boven te willen”, aldus Paternotte, die vragen zal stellen via een ‘email-procedure’.
Ook Laurens Dassen reageert verontwaardigd. „Een Nederlands Kamerlid ondermijnt onze veiligheid door gezellig te videobellen met handlangers van Poetin. Volt zal het kabinet via Kamervragen oproepen hier zo snel mogelijk op te reageren.”
Met bommen op regeringsdoelen in Damascus voegde Israël woensdag een nieuw hoofdstuk toe aan zijn interventies in Syrië. Officieel waren de bombardementen bedoeld om de Syrische druzenbevolking te beschermen. Maar na aanvallen op talloze andere landen in de regio gaf Israël bovenal een signaal van zijn oppermacht af aan de Syrische president, Ahmed al-Sharaa.
Israël richtte de bommen op het Syrische ministerie van Defensie en het presidentiële paleis. Het ministerie raakte daarbij beschadigd. De Israëlische minister Itamar Ben-Gvir (Nationale Veiligheid) riep bovendien op tot de eliminatie van Al-Sharaa. Volgens het Syrische ministerie van Gezondheid zijn er bij de aanvallen zeker drie doden en tientallen gewonden gevallen.
Lees ook
Onrust in Syrië houdt aan: strijdgroepen weigeren de wapens neer te leggen
De bombardementen volgden op dagenlang geweld in de zuidelijke Syrische provincie Sweida, waar een grote druzische bevolking woont. Nadat een druzische inwoner was ontvoerd door bedoeïenen, brak er geweld uit tussen die twee bevolkingsgroepen, waarop Syrische regeringstroepen ingrepen. Volgens het Syrische Observatorium voor de Mensenrechten is het dodental daarbij opgelopen tot ruim driehonderd.
Druzen
Israël greep het geweld in Sweida aan om zich opnieuw op te werpen als beschermheer van de druzen in Syrië, zoals het sinds de val van de Syrische president Bashar al-Assad heeft gedaan. De druzen vormen een Arabischsprekende religieuze groep die behalve in Syrië en andere Arabische landen ook in Israël en op de door Israël bezette Syrische Hoogvlakte van Golan woont.
De meeste druzen op de Golanhoogte voelen zich verbonden met Syrië
In tegenstelling tot de druzen in Israël, die veelal loyaal zijn aan de staat en dienstplicht vervullen, hebben de meeste druzen op die Golanhoogte niet de Israëlische nationaliteit en voelen zij zich verbonden met Syrië. Voorafgaand aan de Israëlische bombardementen op Syrië ontstond er chaos op de Golanhoogte, waar druzen van beide kanten de grens van de recent door Israël bezette bufferzone met Syrië overstaken. Daarbij werd door het Israëlische leger traangas ingezet.
De meeste druzen in Zuid-Syrië, inclusief hun leiders, moeten weinig van de Israëlische bemoeienis hebben. Druzen in Sweida vrezen dat de meest recente interventies de toch al gespannen situatie in hun regio doen toenemen. Syrische staatsmedia kondigden op woensdagmiddag aan dat er inmiddels een staakt-het-vuren zou zijn bereikt tussen de regering en druzenleiders in Sweida. Dit werd bevestigd door druzenleider Yousef Jarbou. Een andere druzenleider, Hikmat al-Hijri, riep echter op tot een voortzetting van de strijd totdat Sweida „volledig is bevrijd”.
Israël dreigde woensdag zijn aanvallen voort te zetten als Syrische regeringstroepen zich niet terugtrekken uit Sweida. De Israëlische regering wordt in zijn aanvallen op Syrië aangemoedigd door druzenleiders in Noord-Israël. „Het regime moet gedwongen worden zich terug te trekken uit Sweida. Dit is een strijd om het voortbestaan van de druzische gemeenschap”, zei druzenleider in Israël Muwaffaq Tarif.
Nieuwe escalatie
De aanvallen op Damascus vormen een nieuwe escalatie in Israëls aanvallen op Syrië sinds het aantreden van de nieuwe regering van voormalige rebellenleider Ahmed al-Sharaa. Door de nieuwe regering als een bedreiging voor Israël en de Syrische druzen te presenteren, door te wijzen op het jihadistische verleden van al-Sharaa, hoopt Israël zijn invloedssfeer in het zuiden van Syrië uit te breiden.
Direct na de val van het Syrische regime van Bashar al-Assad, op 8 december vorig jaar, bezette Israël een nieuw stuk Syrisch grondgebied en bouwde daar militaire bases. Ook voerde het talloze bombardementen uit. Afgelopen februari verkondigde Netanyahu dat hij niet zal toestaan dat de troepen van de nieuwe Syrische regering ten zuiden van Damascus komen, en dat hij de zuidelijke provincies tot een „gedemilitariseerde zone” wilde maken.
Secretaris-generaal António Guterres van de Verenigde Naties zei dat hij „bezorgd” is over de Israëlische luchtaanvallen op Syrisch grondgebied. Hij roept Israël op zich te „onthouden van schendingen van de onafhankelijkheid, soevereiniteit en territoriale integriteit van Syrië”. Eerder al had een andere hoge VN-functionaris gezegd dat Israël de politieke transitie in Syrië bedreigt.
Lees ook
Militaire bases en toeristische rondleidingen: hoe Israël steeds meer Syrische grond bezet
Het Syrische ministerie van Buitenlandse Zaken sprak woensdag in een verklaring van een „systematisch Israëlisch beleid om spanning en chaos aan te wakkeren en de veiligheid in Syrië te ondermijnen”. Ook noemde het de aanval een „flagrante schending van het VN-Handvest en het internationaal humanitair recht”.
Door de geïntensiveerde Israëlische aanvallen op Syrië raakt een mogelijke toenadering tussen het nieuwe bestuur van Syrië en Israël, waar de Amerikaanse president Donald Trump op hoopt, verder uit het zicht. Eerder hadden de Syrische autoriteiten een dergelijke toenadering nog „prematuur” genoemd, maar achter de schermen vonden volgens diverse bronnen wel degelijk gesprekken plaats.
Dienstplicht
Voor de Israëlische premier Benjamin Netanyahu bieden de aanvallen op Syrië, na eerder de oorlog met Iran, opnieuw een afleiding van de tegen hem lopende corruptiezaken. Op Netanyahu’s verzoek eindigde zijn getuigenis in een van die zaken op woensdagochtend vroegtijdig omwille van „veiligheidsoverwegingen”.
Ondertussen is Netanyahu’s regeringscoalitie haar meerderheid in het Israëlische parlement kwijtgeraakt. De ultra-orthodoxe partij Shas stapte woensdag uit het kabinet uit onvrede met een wetsvoorstel dat de dienstplicht uitbreidt, waardoor ook ultra-orthodox-joodse studenten zich aan het front moeten melden. Voorheen waren zij van de dienstplicht uitgezonderd.
Het vertrek van Shas heeft nog geen directe gevolgen voor Netanyahu. De partij heeft aangekondigd dat ze de coalitie niet zal ondermijnen, het kabinet niet zal laten vallen en ook voor andere wetsvoorstellen van de regering zal blijven stemmen. Eerder deze week verlieten twee andere ultra-orthodoxe partijen al de Israëlische coalitie.
Een jongen in zwembroek graaft een kuil in het zand, om de paar tellen overspoelen de golven zijn werk. Elders op het strand van Zandvoort hangen twee pubers verveeld tegen het blauwe glijbaantje van een speeltoestel. Vier mannen in shorts en windjacks keren zich richting Noordzee voor een groepsfoto, blikjes bier in de hand. Op een rustige woensdagmiddag als deze is het strand van iedereen.
Landinwaarts speelt juist de vraag wie in de publieke ruimte voorrang krijgt: de toerist of de lokale inwoner? Een groep bewoners van de Parkbuurt is zodanig klaar met de verkeersdrukte en parkeeroverlast op zomerse dagen, dat ze hun straat zelf hebben ‘afgesloten’ op navigatie-apps. Ze gaven aan Google Maps door dat de straten gestremd zijn, terwijl dat in werkelijkheid niet het geval is. Via de navigatie-app weren bewoners zo toeristen die op zoek zijn naar een parkeerplek. De gemeente vindt de bewonersactie ongehoord, en heeft borden in het Duits en Nederlands geplaatst met ‘navigatie uit’, om bezoekers toch richting parkeerterreinen te leiden – ook via de bewuste straten.
Het is misschien niet helemaal legaal, maar het werkt wel
De Parkbuurt, die net achter het strand ligt, telt opvallend meer bloembakken dan elders in het dorp. Naast de grote bakken van de gemeente, hebben inwoners zelf kleinere potten op de stoep en op straat geplaatst. Er staan vlaggetjes en roze bloemen in en er zitten 30 km/u-stickers op. Geen van de buurtbewoners geeft tegen NRC aan dat zij degenen zijn die oneigenlijk aan Google Maps hebben doorgegeven dat hun straat is afgesloten. Al snapt het merendeel de actie wel. „Het is nu elk weekend druk, dus je probeert wat”, zegt een man die zijn hond uitlaat. Een gepensioneerde: „Toen ik jong was, kon je de auto hier nog overal neerzetten”.
Agressief
Journalist Bas (66, liever geen achternaam), zag het Google Maps-initiatief heus in de buurtapp voorbijkomen. Tuurlijk. In een strak groen shirtje drinkt hij een kop koffie voor zijn huis, hond Luna kwispelt aan zijn voeten. Op drukke stranddagen loopt het volgens hem „de spuigaten uit”. „Mensen rijden hier 70 kilometer per uur terwijl er kinderen spelen. Soms worden ze agressief, dat snap ik als je zoekt naar een parkeerplek die er niet is.”
Bewoners van de Parkbuurt nemen digitale maatregelen maar plaatsen ook plantenbakken op de stoepen zodat mensen er niet kunnen parkeren. Foto Olivier Middendorp
Uit het schuurtje naast zijn woning haalt Bas een rood verbodsbord. Als hij vindt dat het „krankzinnig druk” is, vraagt hij in de buurtapp of er „consensus” is om dat bord een dag op straat te zetten, aan de entree van de Parkbuurt. „Het is misschien niet helemaal legaal, maar het werkt wel.”
Willemien, een oudere dame met een groene boodschappentas, loopt net langs („dit is niet afgesproken, hoor”). Ze vindt het verkeersbord van Bas „enig”. Terwijl ze Luna aait, zegt ze: „Het schrikt toeristen af, net als die Google Maps-actie. Iedereen hier is voor.”
2.000 parkeerplekken
Nog geen kilometer verderop, in zijn werkkamer op het gemeentehuis van Zandvoort, wijst verkeerswethouder Gert-Jan Bluijs op een plattegrondje de verschillende parkeerstroken- en terreinen aan. „Op parkeerplaats De Zuid: 2.000 plekken. Die kunnen we opschalen met 300. En daar, langs de boulevard kun je ook staan.”
Die zijn vooral nodig op momenten dat het lekker strandweer is of dat een evenement plaatsvindt (behalve tijdens de Grand Prix, dan is het dorp afgesloten en mogen enkel auto’s van bewoners naar binnen).
Op „die beroemde dagen” trekt Zandvoort ruim honderdduizend bezoekers. Dat komt volgens Bluijs neer op vijf- tot zesduizend auto’s. „Met extra verkeersregelaars en handhavers kunnen we die drukte aan, maar het blijft een badplaats.”
Het irriteert me dat ze zelf op de stoel van de rechter gaan zitten
De actie van de bewoners keurt Bluijs af, hij heeft Google gevraagd de „fake navigatie” niet langer door te voeren in Maps. De wethouder gaat „graag met bewoners in gesprek”, maar weet ook niet wie het zijn. „Het irriteert me dat ze zelf op de stoel van de rechter gaan zitten.”
De verkeerswethouder is niet te spreken over de acties van bewoners: „Soms wordt wel eens vergeten dat toerisme ook veel inkomsten oplevert. We hebben hier relatief lage woonlasten, dat moet ergens vandaan komen.” Foto Olivier Middendorp
Is de eigenrichting van een groep inwoners niet ook een noodkreet over de groeiende stroom toeristen? Bluijs: „Grip krijgen op toerisme is bijna een cultureel proces op zich. We willen het dorp leefbaar houden, maar ook gastvrij zijn. En soms wordt wel eens vergeten dat toerisme ook veel inkomsten oplevert. We hebben hier relatief lage woonlasten, dat moet ergens vandaan komen.”
Overtoerisme
Jan van der Borg, een hoogleraar economie en toerisme verbonden aan de universiteiten van Leuven en Venetië, vertelt aan de telefoon dat hij niet opkijkt van het incident in Zandvoort. „De hoeveelheid toeristen die een plaats aankan, is afhankelijk van voorzieningen als het aantal parkeerplaatsen, bussen en restaurants. Die voorzieningen worden niet alleen door toeristen gebruikt, maar ook door inwoners en forenzen. Overtoerisme gaat dus niet zodanig om aantallen, maar om het samenspel van factoren.”
Van der Borg vindt dat bestuurders in het algemeen „te laconiek” omgaan met de gevaren van overtoerisme. „Zij zitten in een spagaat, want de economische belangen zijn heel groot en positief, maar het aanbod aan toeristische bestemmingen blijft constant. De komende jaren zal een steeds groter aantal mensen dus dezelfde plekken willen bezoeken. Dat brengt de draagkracht in gevaar. Gemeentebesturen moeten impopulaire keuzes maken, willen ze continue overlast vermijden.”
Lees ook
Feestprotest op het Leidseplein: ‘Je moet van Amsterdam geen dorp maken’
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data92717527-12f5e9.jpg)
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2021/09/data76575922-8c5fae.png)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data135026050-1e1520.jpg|https://images.nrc.nl/eWSw7DoeJN32jD7lzPxXDXcFu8U=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data135026050-1e1520.jpg|https://images.nrc.nl/7GzSjrqATuKu6y-L6mzwWfgCpTc=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data135026050-1e1520.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data135026056-8b3d2e.jpg|https://images.nrc.nl/tmStabo3h8mt6PPsCSWZ6UagPrM=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data135026056-8b3d2e.jpg|https://images.nrc.nl/8dNftJDT8TB_lRXka1Z2AYy_zQg=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data135026056-8b3d2e.jpg)
