Een oom van Eelco Keij stemde vanuit de Verenigde Staten. Op het stembiljet stond het goede adres, dat kon Keij op foto’s zien. Maar de Amerikaanse postdienst USPS verklaarde zijn stem ‘niet leverbaar’. Net als de stem van anderen, hoort de D66’er Keij, die zich al jaren inzet voor kiesgerechtigden in het buitenland.
Keij is voorzitter van de Stichting Nederlanders Buiten Nederland, met leden van verschillende politieke partijen, en spreekt namens hen allemaal. „Wij voelen ons tweederangs”, zegt hij vanuit New York.
De problemen zijn legio, vindt Keij. Hij kent stemprocedures die fout liepen vanwege de ingewikkelde manier van verzenden. Of stemmen die verdwenen door onbetrouwbare internationale posterijen. En dan bleek dinsdag uit een bericht van de Volkskrant ook nog dat bijna duizend stemmen te laat aankwamen in Nederland om mee te tellen. Moet de procedure anders?
Verschil maken
Het is niet de eerste keer dat briefstemmen te laat aankomen in Den Haag, de gemeente die bij verkiezingen fungeert als stembureau voor briefstemmers. Bij de Eerste Kamerverkiezingen in maart ontving de gemeente Den Haag 706 buitenlandse stemmen na de deadline. Bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2021 ging het om 1.100 stemmen, meldt de gemeente.
Deze verkiezingen is het extra saillant, omdat voormalig Tweede Kamerlid Tjeerd de Groot (D66) op 160 stemmen na een zetel misliep. Die ging nu naar de SP. De stemmen uit het buitenland hadden dus het verschil kunnen maken.
Daarbij, Nederlanders in het buitenland stemmen over het algemeen vaker dan gemiddeld op D66 en minder vaak dan gemiddeld op de SP. Bij deze verkiezingen stemde 10,49 procent van de Nederlanders in het buitenland op D66, tegenover 6,3 procent van het totaal (in Nederland én het buitenland). De SP haalde 3,1 procent van de stemmen en kreeg 1,86 procent van de Nederlandse stemmen uit het buitenland.
Te laat
Stemmen die te laat aankomen, tellen niet mee. In de wet staan termijnen waarbinnen stemmen bij het briefstembureau in Den Haag moeten zijn aangekomen, en die zijn inmiddels allemaal overschreden. Een woordvoerder van de gemeente zegt dat de te laat aangekomen briefstemmen op termijn worden vernietigd.
In registratiecijfers denkt Keij te zien dat stemmen ook op andere manieren verloren zijn gegaan. 107.669 Nederlandse kiezers in het buitenland registreerden zich om de afgelopen verkiezingen te stemmen, maar uiteindelijk telden 69.545 stemmen uit het buitenland mee. Een deel van de kiesgerechtigden kan ervoor hebben gekozen om niet te gaan stemmen, of hun stembiljet is niet aangekomen in Den Haag.
Lees ook
Stemmen voor een land waar je niet woont:
Belangenbehartiger en buitenlandstemmer Keij vindt de gang van zaken voor Nederlanders in het buitenland oneerlijk. Hij maakt zich al langer hard voor een andere procedure en spande in 2017 tevergeefs een rechtszaak aan om de deadline voor briefstemmen te versoepelen. „Afgezien van de ingewikkelde stemprocedure en het verlies aan stemmen is het ook oneerlijk dat wij eerder dan de rest van Nederland een keuze moeten maken.” De campagne brak 72 uur voor de verkiezingen los, zegt Keij, en dan moeten de briefstemmen al op de post zijn.
Daardoor hebben Nederlanders in het buitenland geen mogelijkheid om strategisch te stemmen en zijn ze minder geïnformeerd dan de rest van Nederland als ze hun stem uitbrengen, zegt hij. Keij is voorstander van online stemmen, ook al kleven daar hackrisico’s aan. „Test het in ieder geval, de komende verkiezingen.”
Kamerlid Ulysse Ellian (VVD), voorzitter van de Kamercommissie die toeziet op het naleven van de stemprocedures, noemt het „heel spijtig” dat de stemmen te laat zijn binnengekomen. „Iedere stem hoort mee te tellen.”
Leeslijst
