Duitsland worstelt met zijn nieuwe rol na de inval in Oekraïne

Posted on by admin

Olaf Scholz tijdens met een Leopard 2-tank bij een bezoek aan een militaire oefening in Noord-Duitsland in oktober. Na wekenlange aarzeling besloot Duitsland eind januari zulke moderne tanks te leveren aan Oekraïne.


Foto Ronny Hartmann/AFP

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Analyse

Zeitenwende Bondskanselier Scholz kondigde een ommezwaai aan in het Duitse buitenlandse beleid. Maar de daden blijven achter bij de woorden.






Pakweg een week nadat de Duitse bondskanselier Olaf Scholz Leopard-tanks aan Oekraïne toezegde, combineerde de Russische president Vladimir Poetin de herdenking van de slag bij Stalingrad, tachtig jaar geleden, met een dreigement aan Duits adres. „Ongelofelijk maar waar”, aldus Poetin in zijn toespraak begin februari in Wolgograd, zoals Stalingrad sinds de jaren zestig weer heet. „Opnieuw worden we door Duitse tanks bedreigd […]. Opnieuw wil men op Oekraïense bodem tegen Rusland vechten, met hulp van de erfgenamen van Hitler.”

Poetins formulering was een geijkt staaltje propaganda voor Russische toehoorders, maar speelde ook naadloos in op Duitse gevoeligheden: de angst om in een oorlog verwikkeld te raken, of zelfs agressor te zijn.

Die vrees maakt de Duitse hulp aan Oekraïne tweeslachtig. Duitsers zijn „verscheurd tussen de wens om de vrijheid te verdedigen”, enerzijds, en de „decennialang aangeleerde pacifistische reflexen” anderzijds, zo vatten de opinieonderzoekers van instituut Allensbach de resultaten van een recente enquête samen. Het standpunt van de Duitse regering onder kanselier Olaf Scholz (SPD) lijkt in de eerste twaalf maanden sinds begin van de oorlog al even ambivalent.

Op 27 februari 2022, drie dagen nadat Rusland Oekraïne binnenviel, kondigde kanselier Olaf Scholz een rigoureuze ommezwaai aan in de Duitse buitenland- en veiligheidspolitiek. Voortaan zou fors in defensie worden geïnvesteerd, wapens zouden ook naar oorlogsgebied, namelijk naar Oekraïne, geëxporteerd worden. Duitsland wilde niet meer „naïef” zijn, niet met Poetin „praten om het praten”, aldus Scholz (SPD).

Een jaar later hapert die Zeitenwende op veel fronten. Dat komt, volgens voormalig kolonel bij de Bundeswehr en CDU-Bondsdaglid Roderich Kiesewetter, omdat de Zeitenwende „in de mindset van de kanselier en in een deel van zijn SPD nog niet is aangekomen”.

Weerstand in de SPD

„Velen hadden van Duitsland een gedaantewisseling verwacht, een complete gedaantewisseling”, aldus de Poolse premier Mateusz Morawiecki (PiS), steevast kritisch op Duitsland, onlangs in een interview met Bild. „Maar we zien dat Duitsland probeert half-zwanger te zijn: een beetje nieuw denken en Oekraïne ondersteunen, maar tegelijkertijd […] geloven dat de verhouding met Rusland binnenkort weer business as usual is.”


Lees ook In München wordt rekening gehouden met een lange oorlog: ‘Dit is niet het uur voor dialoog met Rusland’

De scepsis van Morawiecki is niet geheel ongegrond, alleen al vanwege onenigheid in Scholz’ SPD. Vorig jaar februari kondigde Scholz aan om 100 miljard euro in defensie te investeren, en bovendien vanaf 2024 ruimschoots het 2 procent-doel van de NAVO te halen. Vrijdag op de Veiligheidsconferentie in München herhaalde Scholz dat laatste streven – maar hij stuit op weerstand in zijn eigen partij. Saskia Esken, die SPD-co-voorzitter is, betwijfelde maandag openlijk het nut van die 2 procent van het bbp voor defensie.

Van de 100 miljard euro die Duitsland zou gebruiken om het eigen leger op te lappen, is inmiddels „meer verdampt door de inflatie dan er is uitgegeven”, aldus Kiesewetter. Door de Duitse aanbestedingsbureaucratie kan het jaren duren voordat orders worden geplaatst. Kiesewetter: „Die bureaucratische processen moeten tenminste in oorlogstijd opgeschort kunnen worden.” De hoge Duitse diplomaat Wolfgang Ischinger zei in een interview zelfs dat Duitsland nu moet overschakelen naar een „oorlogseconomie”.

De wapens die aan Oekraïne zijn geleverd, had men direct moeten nabestellen. De wapenindustrie had sinds maart 2022 op hoge toeren moeten draaien. Dat alles is een jaar lang verzaakt

Roderich Kiesewetter Bondsdaglid CDU

Daar is Duitsland nu nog ver van verwijderd. Scholz en ook zijn vorige maand afgetreden minister van Defensie Christine Lambrecht (SPD) planden het afgelopen jaar niet vooruit wat wapenleveranties betreft. De discussie over de Leopard-tanks voor Oekraïne speelde in Duitsland sinds afgelopen zomer. Toch moest de nieuwe minister van Defensie, Boris Pistorius (SPD), in januari, toen hij een paar dagen in het ambt was, zijn ministerie opdracht geven te inventariseren hoeveel van zulke tanks er in Duitsland eigenlijk beschikbaar waren. Oppositiepoliticus Kiesewetter: „De wapens van de Bundeswehr die aan Oekraïne zijn geleverd, had men direct moeten nabestellen. De productie van de wapenindustrie had sinds maart 2022 op hoge toeren moeten draaien. Dat alles is een jaar lang verzaakt.”


Lees ook Wordt de verguisde Duitse munitiemaker een paradepaardje?

De Duitse wapenindustrie heeft enorme capaciteit: in 2021 exporteerde Duitsland voor 9,3 miljard euro aan materieel, vooral aan NAVO-landen en aan bevriende staten als Japan en Australië. De concerns stellen nu dat er te weinig opdrachten binnenkomen van Defensie om vooruit te kunnen werken – ook al is er in Oekraïne een groot gebrek aan munitie. De nieuwe minister Pistorius riep de wapenindustrie vorige week op om vooral te produceren, omdat de opdrachten heus zouden volgen – zij het bureaucratisch vertraagd.

Ook op ander vlak heeft Scholz moeite aan zijn eigen woorden gehoor te geven. In de zomer gaf Scholz een toespraak in Praag. Hij citeerde de auteur Milan Kundera, die het de „tragedie van Midden-Europa” noemde hoe de landen aan de andere kant van het ijzeren gordijn „na de Tweede Wereldoorlog ontwaakten, en constateerden dat ze zich in het oosten bevonden, dat ze van de kaart van het westen waren verdwenen”. Scholz stelde dat de kleinere Midden-Europese landen gelijkwaardige partners binnen de EU zijn. In de nieuwe Duitse buitenlandpolitiek moeten de belangen van de oosterburen serieus worden genomen; serieuzer dan toen bezwaren van Polen en de Baltische Staten tegen de aanleg van Nord Stream 2 in de wind werden geslagen.

De leiding nemen

Toch slaagt Duitsland er maar mondjesmaat in het vertrouwen in Oost- en Midden-Europa terug te winnen. Scholz benadrukt steeds dat alle wapenleveranties „in samenspraak” met de NAVO-partners gebeuren. Maar dat Polen en het VK gevechtstanks aan Oekraïne wilden gaan leveren, was voor Scholz niet genoeg: Duitsland zegde pas toe toen ook de VS onder flinke druk Abrams-tanks wilden leveren. Volgens critici was dat een bewijs dat voor Duitsland sommige landen meer „partner” zijn dan anderen, en dat het nog steeds liever zaken doet met grootmachten in oost en west dan met de directe buren.


Lees ook Scholz’ historische ‘ommezwaai’ rond defensie maakt op weinigen nog indruk

Bovendien is de betrokkenheid van de VS geen gegeven. Onder Joe Biden, die maandag zijn engagement in Kiev onderstreepte, kan Duitsland zich nog laten leiden door de VS. Op den duur kan Scholz niet rekenen op die grote Amerikaanse inzet. Christoph Heusgen, voormalig buitenland-adviseur van Angel Merkel en tegenwoordig voorzitter van de Veiligheidsconferentie, stelt dat „alle partners van Duitsland, de vierde economie in de wereld, het land met het grootste inwoneraantal in Europa, verwachten dat het meer de leiding neemt.”

Voor veel Duitsers, en zeker voor die van een oudere generatie, is een Duitsland dat de leiding neemt in een oorlogssituatie onwenselijk. Vorige week publiceerde filosoof Jürgen Habermas (93), de bekendste intellectueel van Duitsland, nog een pleidooi voor onderhandelingen met Rusland. Een andere oproep voor een wapenstilstand werd binnen een week meer dan een half miljoen keer ondertekend. Kiesewetter: „In principe heb ik, met oog op de Duitse geschiedenis, begrip voor een pacifistische instelling. Maar de pleidooien voor onderhandelingen met Rusland zijn geen pacifisme, maar willen Oekraïne dwingen te capituleren.”

Een versie van
dit artikel
verscheen ook in

de krant
van 21 februari 2023

Related Posts

Kamer verkeerd geïnformeerd over aanschaf van Israëlische afluistersystemen voor de politie die miljoenen kosten en na jaren nog steeds niet werken

  • admin
  • November 25, 2024
  • 0

Het ministerie van Justitie en Veiligheid heeft buiten de Tweede Kamer om een telefoon- en data-aftapsysteem voor de politie gekocht van het omstreden Israëlische defensiebedrijf Cognyte. Het besluit werd dit jaar genomen, toen Dilan Yesilgöz nog minister was en Dick Schoof de hoogste ambtenaar op het ministerie. Dat blijkt uit onderzoek van NRC.

Het ministerie kocht het nieuwe systeem om het falen van een ander gloednieuw tapsysteem te verhullen, maar ook dit heimelijk gekocht systeem werkt tot op heden niet, blijkt uit het onderzoek. Daardoor zit de overheid nu opgescheept met twee nieuwe, niet-werkende tapsystemen en maakt de politie nog altijd gebruik van een verouderd en technisch rammelend afluistersysteem.

Het ministerie heeft de geheime aankoop niet genoemd in Kamerstukken en sprak slechts over een „upgrade”. Meerdere direct betrokken politie- en justitiemedewerkers laten NRC weten dat de Kamer daarmee verkeerd is geïnformeerd. Het gaat niet om een upgrade, maar om een nieuw tapsysteem, dat is aangeschaft omdat een ander nieuw tapsysteem een miskoop bleek. De aanschafprijs van dat systeem is geheim. Aan pogingen om het werkend te krijgen, gaf de politie afgelopen jaren 3,8 miljoen euro uit, bevestigt een woordvoerder van de politiekorpsleiding nu. Over dat bedrag is de Tweede Kamer nooit geïnformeerd.

Al vijf jaar probeert de politie het systeem met hulp van tal van interne en externe IT-specialisten vergeefs draaiend te krijgen conform de eisen

Daarnaast is de heimelijke aankoop omstreden omdat van leverancier Cognyte eerder in de Tweede Kamer werd gevreesd dat het afluisterapparatuur misbruikte voor spionage voor Israël. Daarom wilde de Kamer al in 2016 afscheid nemen van Cognyte – dat toen nog Verint heette – als leverancier van het toenmalig tapsysteem.

Sindsdien is Cognyte meermaals direct in verband gebracht met mensenrechtenschendingen en spionageschandalen. In 2023 kwam het Israëlisch defensiebedrijf publiekelijk onder vuur te liggen wegens het leveren van afluistersystemen aan onder meer Myanmar. Daar zette het regime ze in tegen politici en journalisten waarmee het mensenrechten schond – ook nadat in Israël een officieel verbod op die handel was ingevoerd.

Een jaar eerder besloot de centrale bank in Noorwegen niet meer in Cognyte te investeren, nadat een rapport van een ethische commissie van de Noorse regering had vastgesteld dat het een „onacceptabel risico” was dat „het bedrijf bijdraagt aan serieuze mensenrechtenschendingen” zoals ontvoeringen en marteling.

Afluister- en andere cybersecuritysystemen van Israëlische defensiebedrijven zorgen regelmatig voor internationale schandalen. De bekendste is het Pegasus-schandaal, waarmee in diverse landen activisten, politici en journalisten werden bespioneerd. Afgelopen zomer onthulde The Guardian in samenwerking met andere internationale media dat Israël bij het Internationaal Strafhof in Den Haag aanklagers probeerde af te luisteren die klachten tegen het land behandelden.

Lees ook

De problemen met het verouderde tapsysteem zijn erger dan minister Yesilgöz deed voorkomen

Het verouderde tapsysteem van de politie faalt steeds vaker.

Miskoop

Het tapsysteem van de Nederlandse politie is al langer een hoofdpijndossier. Het oude systeem van Cognyte – destijds dus Verint – werd door de Tweede Kamer vooral gewantrouwd omdat de soft- en hardwarekern van het Israëlische systeem voor Nederland een black box was: het technisch onderhoud van het tapsysteem was niet in handen van de Nederlandse politieambtenaren, maar werd uitgevoerd door Israëli’s die bij problemen werden ingevlogen.

Onder druk van de Kamer kocht Nederland daarom via een openbare aanbesteding uiteindelijk in 2019 een nieuw tapsysteem. Die aanbesteding werd gewonnen door een ander Israëlisch defensiebedrijf, Elbit. Met de toezegging dat de Nederlanders ditmaal wel zelf het onderhoud van het systeem in de hand zouden houden, en andere eisen over cybersecurity, ging de Kamer akkoord. Na de aankoop in juli 2019 bleek dit nieuwe tapsysteem van Elbit, geheten ‘i360’, een miskoop.

Al vijf jaar probeert de politie het systeem van Elbit met hulp van tal van interne en externe IT-specialisten tevergeefs draaiend te krijgen conform de eisen van de Nederlandse politie. Zo lukt het nog steeds niet met het nieuwe systeem vertrouwelijke gesprekken met advocaten die niet getapt mogen worden, automatisch te beschermen, aldus betrokkenen. En ook de koppeling van het tapsysteem met andere politiesystemen werkt niet of niet voldoende.

‘Onzekerheid over realisatie’

De problemen waren twee jaar terug al zo serieus dat de opsporing in gevaar kwam, onthulde NRC. Het ministerie van Veiligheid en Justitie weet de problemen destijds aan opstartproblemen en kondigde aan dat „de zorgvuldige stapsgewijze implementatie naar verwachting nog heel 2023 zal vergen”.

Een jaar geleden werkte i360 nog steeds niet. Lang was de uitleg daarbij dat het om reguliere opstartproblemen ging. Maar in december 2023 kreeg de Kamer na nieuwe vragen over het falende systeem een nieuwe verklaring: de twee maanden daarvoor begonnen oorlog in Gaza. „Vanwege de situatie in Israël is de onzekerheid over de realisatie van het nieuwe tapsysteem helaas toegenomen,” liet toenmalig minister Yesilgöz de Kamer weten. En een halfjaar later, afgelopen juni: „Vanwege de situatie in Israël is er nog steeds onzekerheid over de realisatie van het nieuwe tapsysteem.”

Intussen, zo staat in hetzelfde stuk, wordt „het huidige tapsysteem langer in stand gehouden om de continuïteit van tappen te borgen”. Daarvoor wordt het „geüpgraded en op een nieuw hardware platform geplaatst”. Over wat dat betekent ontbreekt iedere uitleg.

Lees ook

Verkennen, hacken en tappen: mogen de AIVD en MIVD al genoeg of moet de wet nodig ruimer?

De top van de Nederlandse inlichtingendiensten generaal Jan Swillens, directeur van de MIVD (l.) en AIVD-directeur Erik Akerboom (r.) in gesprek met , Pieter-Jaap Aalbersberg, Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid.

Miljoenen

In werkelijkheid gaat het om veel meer dan een „upgrade”, bevestigen diverse bronnen binnen de politie en het ministerie die direct bij het project betrokken zijn aan NRC. Het gaat om een compleet nieuw tapsysteem: Reliant X van Cognyte – aangeschaft omdat het al die jaren niet lukt om het nieuwe i360 te laten functioneren. Maar daarover krijgt de Kamer niets te horen. Kamerleden krijgen van de minister slechts te horen dat „de situatie in Israël” – de Gaza-oorlog – voor vertraging zorgt. Terwijl diezelfde oorlog blijkbaar geen belemmering vormt voor de aanschaf van het eveneens Israëlische Reliant X. Vorige week schreef NRC nog over de 1,9 miljard euro die Nederland afgelopen jaren aan Israëlisch defensiematerieel uitgaf, waarvan de helft na het begin van de Gaza-oorlog. Alleen al bij Elbit werd voor ruim 900 miljoen euro aan materieel besteld in de afgelopen vijf jaar.

De opsporingsdiensten zitten nu opgescheept met een nieuw probleem. Het nieuwe, in het geheim gekochte Reliant X van Cognyte blijkt ook niet te werken. De politie heeft miljoenen uitgegeven aan twee nieuwe systemen die niet aan de eisen voldoen en zit vast aan een verouderd en compleet achterhaald tapsysteem, waar de Tweede Kamer al in 2018 vanaf wilde.

De politie wil niet zeggen hoeveel ze voor i360 en Reliant X heeft betaald, omdat die bedragen ‘onder geheimhouding’ vallen

Het ministerie verwijst voor vragen door naar de politie. Die wil niet zeggen hoeveel ze voor i360 en Reliant X heeft betaald, omdat die bedragen „onder geheimhouding” vallen, aldus een woordvoerder. Over Reliant X van Cognyte wil de politie zelfs niet de naam of de leverancier bevestigen. De woordvoerder herhaalt alleen: „het betreft een upgrade, niet een nieuw systeem”.

Na de opeenstapeling van mislukkingen en verlopen deadlines, is nu besloten een nieuwe poging te ondernemen om alsnog i360 aan de praat te krijgen. De technici hebben te horen gekregen dat het systeem uiterlijk 1 april aanstaande moet draaien. En dat in elk van de tien regionale eenheden van de politie voor het eind van het jaar minstens een strafrechtelijk onderzoek met het i360-tapsysteem getapt moet worden. De reden voor de deadline, volgens een betrokkene, is dat de minister dan aan de Tweede Kamer kan melden dat i360 inmiddels in heel Nederland wordt ingezet en werkt.

Tips? mail: [email protected]


‘Studeren is een recht’, klinkt het op het Malieveld. En ook: ‘Oorlog is een keuze’

  • admin
  • November 25, 2024
  • 0

„3.000 euro? Op je muil!’” en „Vecht, vecht, vecht, studeren is een recht”, klinkt het maandagmiddag op het Malieveld in Den Haag. En: „Stop de eppocalyps”, verwijzend naar onderwijsminister Eppo Bruins (NSC). Hij krijgt, in verschillende bewoordingen, het ‘advies’ om af te treden. Net als twee collega-bewindslieden van NSC.

Op het veld, gelegen naast de tijdelijke Tweede Kamer en de A12, waren maandag duizenden studenten, medewerkers en bestuurders van hogescholen en universiteiten op de been om te protesteren tegen de besparing van het kabinet op het hoger onderwijs. De eis was duidelijk: de bezuinigingen moeten van tafel.

Die zijn verstrekkend. Vanaf 2025 wil het kabinet 175 miljoen euro per jaar besparen op 1.300 tot 1.700 onderwijsbeurzen voor jonge en ervaren docenten. Ook wordt bezuinigd door het aantal internationale studenten terug te dringen, studenten die langer doen over hun studie meer collegegeld te laten betalen en door te korten op het Fonds Wetenschap en Onderzoek. Het totale bedrag: zo’n 1 miljard euro per jaar.

Lees ook

Brede bezuiniging op onderwijssubsidies: ‘We snappen heel goed dat dit pijnlijk zal zijn’

MBO studenten van het Zadkine en Albeda college aan het werk op de Heijplaat Rotterdam.

‘Staken’

Op het Malieveld protesteren studenten vooral tegen de ‘langstudeerboete’ van 3.000 euro. Voor sommigen is dat niet het enige thema: hier en daar is ook een Palestijnse vlag te zien, of een leus als „Solidarity for Palestina”.

Op een podium op het veld benadrukt Thijs Roovers, voorzitter van de Algemene Onderwijsbond (AOb), nog maar eens hoe groot de bezuinigingen zijn. „Omgerekend twee hbo-instellingen of een grote universiteit”. Als het protest niets oplevert, zegt Roovers, wil hij het er niet bij laten zitten. „We zullen geen middelen schuwen. Als het moet, gaan we staken.”

Veel van de demonstranten doen ook mee aan de aansluitende protestmars. Die brengt ze onder meer langs de Tweede Kamer en het ministerie van Onderwijs. Hard boegeroep volgt, en de leus: „Onderwijs is een recht, geen privilege.” Niet ver daarachter roept een groep „onderwijs is een recht, oorlog is een keuze”. Het zijn demonstranten van onder meer de Communistische Jongerenbeweging, die net als enkele andere organisaties aanwezig waren om zich ook uit te spreken tegen de oorlog in Gaza.

Wie stonden op het Malieveld en waarom?


Staatssecretaris Nobel wil die gewraakte uitspraak over de integratie wel nuanceren, maar niet terugnemen

  • admin
  • November 25, 2024
  • 0

Jurgen Nobel, staatssecretaris van Integratie en Participatie (VVD), begon zijn eerste debat over integratie met een achterstand en iets goed te maken. Twee weken terug had hij gezegd, naar aanleiding van de rellen in Amsterdam en het geweld tegen Maccabi-supporters, dat „een heel groot deel” van de islamitische jongeren „onze normen en waarden niet onderschrijft”.

Met deze woorden maakte de bewindspersoon – voor wie de media tot die uitspraak weinig aandacht hadden – zichzelf in één klap bekend. Veel Nederlanders met een migratieachtergrond voelden zich aangesproken en Nobels opmerking belandde in een rijtje van uitingen van coalitie- en oppositiepartijen die de integratie tot mislukt project verklaarden of een integratiecrisis uitriepen. Moskeeverbond K7 klaagde Nobel aan en de Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme, Rabin Baldewsingh, eiste dat de staatssecretaris zijn woorden terugnam.

Maandag nuanceerde Nobel zijn uitspraken ten overstaan van de Tweede Kamercommissie Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Hij had nooit bedoeld om mensen „zo voor het hoofd te stoten” met „stevige woorden”. „Het raakt mij persoonlijk als iemand die ik ken, zegt: ‘Bedoelde je mij, heb je het ook over mijn kinderen?’ Als dat zo is overgekomen, is dat absoluut niet mijn bedoeling geweest. Ik ben er nooit op uit om een hele groep mensen over een kam te scheren. Want de meeste mensen – en de meeste Nederlandse moslims vallen daar uiteraard ook onder – zijn gewoon hard aan het werk.”

Op vrijdag 15 november zei Nobel al dat hij de uitspraken nooit zo hard had bedoeld, maar die nuancering viel weg door het opstappen van staatssecretaris Nora Achahbar (NSC) die onder meer de uitspraken van Nobel aanhaalde als reden voor haar vertrek.

Lees ook

Opgestapte staatssecretaris Achahbar hekelt ‘onwaarheden’ die rondgaan over haar vertrek

Nora Achahbar geeft een toelichting nadat zij als staatssecretaris is opgestapt.

Motie van wantrouwen

Nobel wilde het rechtzetten maandag. Maar sorry zeggen, dat wilde hij niet. Ook niet toen D66-Kamerlid Mpanzu Bamenga daar meermaals op aandrong, omdat Nobel volgens hem „miljoenen mensen hier in Nederland in de ziel geraakt” heeft. En ook niet toen Dogukan Ergin (Denk) excuses eiste. Nobel: „Ik heb het gevoel dat de heer Ergin op citatenjacht is.” Nobel ging er niet op in.

Ergin: „Hij zegt aan al die mensen die diep gekwetst zijn: het ligt aan u, u heeft mij verkeerd begrepen.” Ergin greep de gelegenheid aan voor een poging de staatssecretaris zijn eerste motie van wantrouwen te doen toekomen. Maar die werd niet aangenomen, zelfs de linkse oppositie wilde niet meestemmen. Motie van wantrouwen of niet, duidelijk is dat Nobel de linkse oppositie allerminst tevreden heeft gestemd met zijn knieval.

De inbreng van Nobel was onderdeel van een gespannen debat in de Kamercommissie. Waar de linkerflank vooral bleef benoemen wat goed gaat in de integratie – zoals het toenemende aantal kinderen met een migratieachtergrond dat naar de havo of vwo gaat – bleef de rechterflank erop hameren dat óók veel mis zou gaan. VVD-Kamerlid Bente Becker verwees naar een „kleine harde kern van de islamitische gemeenschap die steeds orthodoxer wordt” en jongeren die niet het gevoel hebben Nederlands te zijn, maar eerder Turks of Marokkaans. Een „déél van de islamitische jongeren”, zei Becker keer op keer.

Benoemen is belangrijk, vindt rechts. Problemen overdrijven is schadelijk, zegt links.

Voor wie?

De Kamerleden waren het er zelfs niet over eens voor wie integratie nou eigenlijk is bedoeld. Voor nieuwkomers die een handje geholpen moeten worden, vond Ergin van Denk. Voor iedereen met een migratieachtergrond, meende Maikel Boon van de PVV. En NSC-Kamerlid Diederik Boomsma maakte een filosofisch punt, namelijk dat integratie gaat over álle Nederlanders. Elke nieuwe generatie, ongeacht afkomst, wordt volgens hem geïntegreerd door middel van opvoeding.

Staatssecretaris Ingrid Coenradie (Justitie en Veiligheid, PVV) was ook aangeschoven. Ze verzuchtte: „Waarin vinden we elkaar wél, dat is de vraag die mij is bijgebleven.” Die hoeft en kan nu niet beantwoord worden, zei Coenradie. Maar „wellicht” kan dat in de toekomst wel.

Lees ook

Hoe het kabinet bijna viel na de rellen in Amsterdam

Hoe het kabinet bijna viel na de rellen in Amsterdam