Op de lijn Zwolle-Emmen is het zaterdagochtend stil. Passagiers zitten wat te scrollen op hun telefoon of staren uit het raam, naar de diepgrijze lucht en kale bomen. Een baby brabbelt. Niemand is aan het bellen.
Vaak kampt dit traject juist met veel overlast: van asielzoekers – voornamelijk ‘veiligelanders’ met weinig kans op een verblijfsvergunning – die van en naar het aanmeldcentrum in Ter Apel reizen. Het gaat om uiteenlopende incidenten, van zwartrijden tot fysiek geweld.
Het is toeval dat het in deze trein rustig is, zegt steward Kyra Lanting. Zo ongeveer in elke trein op dit traject is het wel „raak”. „Vanochtend nog had een collega een groep asielzoekers die niet wilde betalen.”
Verderop in de trein zitten Justin Heijnen (19) en Diego Groenhout (23), in trainingsbroeken. Ze nemen deze lijn regelmatig. „Schreeuwen, uitdagen. Soms kijk je alleen die kant op en dan krijg je al gezeur”, zegt Heijnen. Groenhout: „En als die gasten dronken zijn en ze worden aangesproken door handhavers, dan reageren ze ook heel fel.” „Maar,” zegt Heijnen, „je weet niets van hun verleden, hè. Ik snap dat als mensen vanuit een oorlog naar hier komen, dat dat een grote verandering is.”
Vermoedelijk neemt de overlast op dit traject voorlopig niet af. De situatie in het aanmeldcentrum in Ter Apel is wederom benard. In een donderdag gepubliceerde brief schrijft de Inspectie Justitie en Veiligheid aan demissionair staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel, VVD) dat de maximale bezetting van het centrum (2.000 asielzoekers) „met honderden” wordt overschreden. Afgelopen tijd moesten mensen in de IND-kantoren op het terrein slapen, zoals ook al eerder dit jaar. Bovendien komen incidenten in Ter Apel steeds vaker voor en worden ze ernstiger, volgens de Inspectie. Daarbij is vaak een „specifieke groep van ongeveer 200 tot 250 overlastgevers betrokken”.
Invoering van de spreidingswet, waarmee gemeenten verplicht kunnen worden om asielzoekers op te vangen, kan Ter Apel op de korte termijn ontlasten. Maar het gaat de Eerste Kamer waarschijnlijk niet lukken om deze wet voor het eind van het jaar te behandelen, zo werd eerder deze maand duidelijk. Bovendien is het nog onzeker of de wet wordt aangenomen.
Lees ook
‘De spreidingswet opgeven? Dat moet de staatssecretaris niet doen’, zegt de Drentse commissaris van de koning
Geitenpaadje
Vanaf de dorpskern van Ter Apel staan bordjes met „Refugees” om (te voet) naar het aanmeldcentrum te kunnen komen. Ze leiden langs de N976, over een viaduct, en als je dan een haarspeldbocht neemt, doemen in de verte de gebouwen op van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA), die uitkijken op de N366. Op de begroeide helling tegen het uiteinde van het viaduct , is een geitenpaadje ontstaan om de bocht af te snijden. Een jongen die vanaf het COA komt aanlopen, beklimt de steile helling en verdwijnt tussen de takken.
Het begint steeds harder te waaien. In de berm langs de autoweg staan Mehdi (38) en Fatemeh (39). Hun achternamen zijn bekend bij de redactie. Een paar weken geleden zijn ze naar Nederland gekomen vanuit Iran. Ze hebben zes dagen op de grond in een IND-kantoor moeten slapen, op een paar dekens. Ze konden niet douchen. „Ik moest veel huilen”, zegt Fatemeh. Ze draagt een muts en heeft haar sjaal opgetrokken tot over haar neus.
Volgens een woordvoerder van het COA zijn er wel matrassen voor in de wachtkamers, maar kan het zijn dat die op een gegeven moment zijn opgeraakt. Ze benadrukt dat er sinds begin deze week geen asielzoekers meer op de grond slapen. Groningen en Stadskanaal hebben tijdelijk opvangplekken geregeld.
Nu hebben Mehdi en Fatemeh een kamer op het COA-terrein, maar het stel heeft veel last van opgefokte jongemannen op het centrum. „Ze vechten elke dag met elkaar”, zegt Fatemeh. „Als ik naar de wasruimte ga, moet ik voorzichtig zijn. Ze hebben geen goede manieren, dus meestal gaat Mehdi.”
‘Ze vechten elke dag’
Het begint te regenen. Langs de weg, voor de poorten van het centrum, staat een kleine ‘herberg’ te wapperen in de wind: een tent met een winkeltje erin. Het is er druk. COA-bewoners kunnen er verse groenten en fruit halen, snacks, frisdrank. Eén van de verkopers steekt een sigaret in zijn mond terwijl hij een doosje La Vache qui rit aan een klant geeft.
Afgelopen donderdag werd er ook een rapport van de GGD Groningen gepubliceerd over het aanmeldcentrum in Ter Apel, zo maakte EenVandaag bekend. Daarin staat dat „vele alleenstaande mannen” de zware pijnstiller methadon gebruiken. Dat kan voor „onderlinge spanningen” zorgen, aldus de GGD. Verkoper Meher Benakerme (40) zegt: „Ze gebruiken alle drugs die ze kunnen krijgen. Ze zien er altijd moe uit, ze vechten elke dag en het gaat altijd over geld.”
Een dertigjarige Syrische vrouw met een roze hoofddoek – ze wil niet met haar naam in de krant, omdat ze bang is dat dat gevolgen heeft voor haar asielprocedure – staat met haar partner in het winkeltje. Ook zij ziet binnen veel mannen vechten. „En ze roken wiet en ze stelen geld, telefoons – eigenlijk alles.”
Andere gemeenten
De avond is gevallen, in het centrum van Ter Apel is het spitsuur bij Cafetaria De Promenade. Veel bewoners zijn de overlast van asielzoekers al lange tijd spuugzat, maar zijn niet per se tégen het asielzoekerscentrum. Vooral willen ze dat andere gemeenten Ter Apel helpen met de opvang. Zo ook Marietje Sanders (76) en Mina Smit (69). Ze zitten aan een tafeltje te wachten op hun satémenu.
Sanders zegt sarcastisch: „Ik vind dat het hartstikke goed gaat, joh.”
Smit lacht en zegt: „Nee, het is niet leuk meer.”
Sanders vertelt dat ze ’s avonds niet meer alleen naar buiten durft. Asielzoekers vallen haar lastig, roepen haar na. Maar zegt ze: „Het azc hoeft niet weg, want er zijn natuurlijk mensen die het nodig hebben.”
Smit: „En er moet ook een aanmeldcentrum zijn, natuurlijk.”
Sanders wijst erop dat het noorden van Nederland relatief veel asielzoekers opvangt: „Het lijkt wel alsof Nederland bij Zwolle ophoudt.”
Lees ook
Crisisopvang voor asielzoekers wordt geopend in Gronings studentencomplex
Leeslijst
