Drie mensen omgekomen bij poging om Kanaal over te steken

Markus Müller, een van de beste mannelijke skispringers ter wereld, neemt op Nieuwsjaardag als eerste plaats op de balk van de 149 meter hoge Olympiaschans. In het dal aan zijn voeten ziet de Oostenrijker een bomvol stadion, gevuld met 22.000 toeschouwers en daarachter de wit besneeuwde huizen met rokende schoorstenen van het Zuid-Duitse plaatsje Garmisch-Partenkirchen. Maar alle aandacht van de deelnemer gaat uit naar een rood oplichtend lampje, dat bij de juiste windkracht verspringt naar groen. Dan moet hij scherp zijn. Want als hij zich niet op tijd afzet, dreigt diskwalificatie.

Twee seconden na ‘vertrek’ bereikt de springer een snelheid van tachtig kilometer per uur. Drie seconden later, de skiër gaat inmiddels ruim negentig kilometer per uur, houdt de schans op. Na een vlucht van zo’n drie à vier seconden, enkele meters boven de grond, raakt hij de besneeuwde aarde weer. De tweede horde van het 73e Vierschansentoernooi is genomen. Als Müller is afgeremd, moet hij zich snel uit de voeten maken voor de volgende schansspringer.

Gouden beeld

Sinds 1953 trekken de topspelers tussen 29 december en 6 januari achtereenvolgens langs Oberstdorf, Garmisch-Partenkirchen, Innsbruck en Bischofshofen. Twee Duitse en twee Oostenrijkse plaatsen.

Het wedstrijdverloop is op elke schans hetzelfde. In de eerste ronde strijden de vijftig beste skispringers tegen elkaar, waarna er 25 winnaars overblijven én de 5 ‘beste’ verliezers: de lucky losers. Vervolgens gaat het dertigtal in een tweede ronde weer de strijd aan.

Wie in totaal over alle vier de schansen genomen het verste springt en de meeste jurypunten krijgt – voor stijl, afsprong en landing – wint een gouden beeld van een adelaar en een ton prijzengeld.

Het blijkt een gouden televisieformule. Traditiegetrouw schakelen miljoenen kijkers wereldwijd op Nieuwjaarsdag speciaal in voor ‘Garmisch-Partenkirchen’.

Normaal gesproken is Martin Ervens (62) een van hen. Al sinds zijn tiende. Maar voor dit jaar heeft de Beierse technicus wedstrijdkaarten. Na al die edities wilde hij het eens in het écht meemaken. Nu staat hij samen met zijn vrouw in het stadion, dat in een halve cirkel om de schans is gebouwd. Als man met „een beetje” hoogtevrees fascineert het schansspringen de Duitse toeschouwer. „Voor nog geen 100.000 euro zou ik van die schans afspringen”, zegt hij terwijl hij omhoog tuurt.

Hoewel er na Sven Hannawald in 2002 geen Duitser het Vierschansentoernooi meer won, is het schansspringen onverminderd populair. Het stadion is een zee van nationale vlaggen, meegebracht door het publiek. Het zwart-rood-geel van de Duitse driekleur is in overvloede aanwezig. Het maakt dat de Oostenrijkse, Finse, Poolse en Japanse vlaggen extra in het oog springen.

„Als sporters uit een bepaald land presteren volgt de natie vanzelf”, geeft kantoormedewerker Hermann Westphal (58) uit de regio Hamburg als verklaring voor de Duitse belangstelling. Met een vriend zit hij tussen de mensenmassa op uitgeklapte driepootstoeltjes. In zijn hand heeft hij een halve liter bier. Ook de ticketprijzen maken het aantrekkelijk om naar het ‘nieuwjaarsspringen’ te komen, stelt Westphal. Afgelopen zomer legde hij nog driehonderd euro neer voor negentig minuten EK-voetbal. Nu is hij „slechts” 46 euro kwijt voor twee middagen schansspringen. Met zijn duo-ticket mocht hij ook op Oudejaarsdag het stadion betreden om te kijken naar de kwalificaties van de mannen en daaropvolgend de Two Nights Tour, een toernooi voor vrouwen.

Baarmoeder

Waar alle aandacht in het schansspringen van oudsher naar de mannen gaat, voelen vrouwelijke skispringers zich al jaren achtergesteld. Ze krijgen weliswaar niet meer te horen dat de sport levensgevaarlijk voor ze zou zijn, omdat de baarmoeder zou kunnen beschadigen bij de landing – een omstreden opmerking die de vorige president van de internationale skifederatie FIS rond de eeuwwisseling uitte – maar er valt nog een flinke emancipatieslag te maken.

Zo mogen de vrouwen tijdens de Two Nights Tour, die sinds 2023 rond elke jaarwisseling plaatsvindt, louter van de schansen in Garmisch-Partenkirchen (31 december) en Oberstdorf (1 januari) springen. De dagen dat de mannen geen finalewedstrijd hebben. Een lui compromis, zo vinden de vrouwen, die net als de mannen de twee Oostenrijkse schansen willen trotseren. Ze strijden voor Schanzengleichheit, oftewel een volwaardig vrouwelijk Vierschansentoernooi.

„Uiteraard” moet er een vrouwelijke editie komen, zegt toeschouwer Antonia Landgraf (27) uit München. De studente Sportwetenschappen houdt samen met haar vrienden stukken karton in de lucht waar de namen van Duitse skischansspringers op geschilderd zijn. Landgraf vindt het tijd dat vrouwen op hetzelfde niveau mogen skispringen als mannen. „Omdat de vrouwen lange tijd werden buitengesloten, is het logisch dat er een achterstand was. Maar nu is het tijd om de verhoudingen gelijk te trekken. Hopelijk maken goede mensen de juiste beslissing.”

„Misschien” is er „kleine kans” dat vrouwen rond de jaarwisseling van 2025 naar 2026 op vier schansen mogen starten, stelde de Duitse skibondvoorzitter afgelopen dinsdag tijdens een interview met het sportprogramma Sportschau. Maar waar is het wachten op? Een van de bezwaren luidt dat als de vrouwen meedoen, het een latertje zou worden. En in Innsbruck ontbreekt het aan stadionlampen waardoor er alleen overdag gesprongen kan worden. Ook willen de skibonden de kleinere schansen, waar de vrouwen nu vaak vanaf springen, in gebruik houden.

Toch worden er stappen gezet naar Schanzengleichheit. De FIS heeft aangekondigd dat de wedstrijdschema’s van de mannen en vrouwen vanaf 2026 gelijk lopen. In datzelfde jaar, tijdens de Winterspelen in Milaan, kunnen de vrouwelijke skispringers ook voor het eerst medailles winnen op de grote schans.

Maar daarmee is de financiële ongelijkheid nog niet opgelost. De Duitse skispringer Selina Freitag, die flink campagne voert voor een geëmancipeerde skisport, won afgelopen maandag de kwalificatie voor vrouwen. Mannen krijgen voor die prestatie ruim 3.000 euro, maar Freitag moest het doen met een gesponsord tasje met douchegel, shampoo en vier handdoeken. „Onder het motto: we hadden helaas geen bedrag van 500 euro meer over”, schamperde de winnares voor de camera’s van omroep ARD. „Ik wil er niet over zeuren, maar het verschil is zichtbaar.”

Levensmoe

Voor Nelly Apfel (41) uit München is het bijwonen van het toernooi „een droom die uitkomt”. De toegangsbewijzen waren een kerstcadeau van haar Oostenrijkse partner. „Ik moest huilen”, vertelt de productontwikkelaar van autobouwer BMW Group nu lachend. Ze vindt de sprongen er maar gevaarlijk uitzien. „Volgens mij zijn ze levensmoe, of gek.” Overigens maakt het haar niet uit wie er wint. „We zijn geen patriotten. De sport is het belangrijkste en de nationaliteit komt op de tweede plaats. De beste springer moet winnen.”

Menig toeschouwer staat net zo in de wedstrijd als Apfel. De sfeer in het stadion is gemütlich en familiair. Hele gezinnen met kinderwagens, vriendengroepen en oudere echtparen staan zij aan zij. Soms moeten ze even plaatsmaken voor een man met een tank vol Glühwein op zijn rug. Via een slang tapt hij plastic bekers vol voor vier euro.

In de damp van een nabijgelegen braadworstkraam zweept de DJ de toeschouwers vanaf een podium op. Om het gemêleerde publiek tevreden te houden, wisselt hij dancenummers af met klassiekers als Über den Wolken van Reinhard Mey. Elke keer als een Duitse skispringers zijn opwachting maakt, schalt er een vrouwenstem door de speaker en klinkt er een opzwepend nummer. „Hou jullie vlaggen omhoog!” Aan de oproep wordt door velen gehoor gegeven. De Duitsers brullen ‘Sieggggg’ (zege). Fanatiekelingen blazen extra hard op hun vuvuzela.

In de afgeschermde spelerszone is de sfeer minder opgejaagd. De Japanse skispringers houden een balletje hoog, een Noor doet rek- en strekoefeningen.

Nederlandse skispringers zijn er al jaren niet bij. Gerrit-Jan Konijnenberg (61) voltooide in 1988 als enige Nederlander het Vierschansentoernooi. Jeroen Nikkel hield het in 2001 noodgedwongen bij de twee Duitse schansen. Volgens Konijnenberg is de kans dat een landgenoot hem evenaart „nihil”, laat hij desgevraagd telefonisch weten vanaf zijn vakantieadres. In ‘zijn’ tijd kon een skispringer nog semiprofessioneel meedoen. Ook scharrelde hij het benodigde budget zelf bij elkaar. Inmiddels is de sport enorm geprofessionaliseerd. Talenten hebben grote sponsoren nodig die het in ze zien zitten.

Veel tijd om de schans en de omstandigheden te ‘verkennen’ is er niet, zo weet Konijnenberg. „De springers mogen op de schans, die net geprepareerd is met kunstsneeuw, een dag van tevoren twee proefsprongen maken. Dan vindt de wedstrijd al plaats. En dat vier keer.” Daarbij, zegt hij, heeft elke schans een ander profiel qua snelheid en steilheid. Tegelijkertijd is het immens genieten, aldus Konijnenberg, omdat het een heerlijk gevoel geeft om door de lucht te zweven.

De Oostenrijker Daniel Tschofenig blijkt uiteindelijk de grote winnaar op de schans van Garmisch-Partenkirchen.

Hoewel de zwevende mannen via de televisie beter te zien zijn, dankzij de vele camera’s en drones, verkiezen de toeschouwers die voor het eerst komen kijken toch de real life-versie. „Het is een hele andere ervaring dan op televisie”, legt Antonia Landgraf uit. Ze had niet verwacht dat het springen ‘in werkelijkheid’ zo imposant zou zijn. „Het is bizar dat ze zo lang vliegen”, zegt ze verwonderd.

Delen

Mail de redactie