Aan de vooravond van nieuwe Amerikaans-Iraanse onderhandelingen in Oman over Irans nucleaire programma zijn de spanningen in het Midden-Oosten flink opgelopen. The New York Times meldde woensdag dat Israël op het punt lijkt te staan een aanval op Iran uit te voeren. Iran op zijn beurt zou zich al voorbereiden op een massale tegenaanval op Israël met raketten.
Ook waarschuwde de Iraanse minister van Defensie, Aziz Nasirzadeh, de Verenigde Staten woensdag dat „als ons een conflict wordt opgedrongen (…) alle bases van de VS binnen ons bereik liggen en we zullen die zonder aarzeling onder vuur nemen in de landen waar ze zijn gevestigd”.
President Trump liet weten dat uit voorzorg familieleden van militairen en diplomaten op bases en posten in het Midden-Oosten worden geëvacueerd „want het zou een gevaarlijke plaats kunnen zijn”. Tegenover New York Post verklaarde de president ook dat „hij minder vertrouwen in een deal” met Iran heeft gekregen. Hij herhaalde dat de VS in geen geval zullen toestaan dat Iran over kernwapens beschikt.
Als gevolg van de oplopende spanningen steeg de olieprijs woensdag met 5 procent. Een Britse maritieme organisatie waarschuwde de scheepvaart in het Midden-Oosten intussen extra voorzichtig te zijn in de regio. De toegenomen spanningen vallen samen met het einde van een periode van zestig dagen, die Trump eerder als limiet had gesteld voor de onderhandelingen met Iran.
Onderhandelingstactiek
Het is moeilijk te beoordelen in hoeverre de dreigementen over en weer deel uitmaken van de onderhandelingstactiek van beide zijden of dat er inderdaad een nieuwe uitbarsting van geweld op til is. Vooral de VS en Iran vermijden militaire escalatie liever, laat staan een volledige oorlog, als het er op aankomt. Of Israël het aandurft zonder steun van de VS aan te vallen, is onzeker.
Volgens de Israëlische televisie had Trump maandag tijdens een gesprek met de Israëlische premier Netanyahu ook verklaard dat de VS geen aanval op Iran willen. In plaats daarvan hoopt hij via onderhandelingen tot een akkoord met Iran te komen over beperking van zijn nucleaire activiteiten in ruil voor verlichting van de sancties tegen Iran. Ook zou Trump tijdens het als gespannen omschreven telefoontje Netanyahu hebben gemaand de Gaza-oorlog te beëindigen. Dat zou een akkoord met Iran volgens hem vergemakkelijken en Saoedi-Arabië tot een verzoening met Israël kunnen brengen, een oude wens van Trump.
Kritiek IAEA op Iran
Deze donderdag kwam Iran ook onder vuur van het IAEA, het VN-atoomenergieagentschap in Wenen. De Raad van Gouverneurs, waarvan 35 landen deel uitmaken, verklaarde in meerderheid in een resolutie dat Iran zijn non-proliferatieverplichtingen voor het eerst in twintig jaar heeft geschonden. Alleen Rusland, China en Burkina Faso stemden tegen de resolutie. Onlangs had het IAEA-directeur Rafael Grossi al een zeer kritisch rapport over de vele schendingen van Iraanse zijde uitgebracht. IAEA-inspecteurs troffen op sommige plaatsen tekenen van nucleaire activiteiten aan die Iran nooit had opgegeven. Iran kon hiervoor geen bevredigende uitleg geven. Mogelijk leidt de resolutie tot nieuwe sancties tegen Iran van de kant van de Verenigde Naties. Iran, nu nog lid van het non-proliferatieverdrag, dreigde donderdag zich uit het verdrag terug te trekken.
De (indirecte) onderhandelingen tussen de VS en Iran over de invoering van beperkingen op Irans nucleaire programma, die zondag in Oman worden hervat, zijn volgens de meeste berichten echter in een impasse beland. Weliswaar heeft Teheran al dikwijls verklaard niet uit te zijn op het verwerven van kernwapens, maar zijn huidige programma blijft een bron van grote zorg, niet alleen voor Israël en de VS, maar ook voor veel andere landen in het Midden-Oosten en elders in de wereld.
Verrijkt uranium
Iran beschikt inmiddels over een aanzienlijke hoeveelheid tot 60 procent verrijkt uranium. Voor vreedzame nucleaire activiteiten is zulk hoog verrijkt uranium helemaal niet nodig. Het enige doel waarvoor dit doorgaans wordt aangewend is in kernwapens (waarvoor het uranium tot 90 procent dient te worden verrijkt). In totaal zou Iran volgens gegevens van het IAEA al over voldoende verrijkt uranium beschikken voor negen kernbommen.
Vooral Netanyahu dringt er al geruime tijd op aan om Iran aan te vallen. Hij beschouwt Irans nucleaire programma als een existentiële bedreiging voor zijn land. Algemeen wordt overigens aangenomen dat Israël zelf ook over kernwapens beschikt, al is het daarover altijd uiterst zwijgzaam geweest. President Trump negeerde echter Netanyahu’s oproepen tot een aanval en besloot enkele maanden geleden liever eerst met Iran te onderhandelen.
Iran heeft de laatste weken duidelijk gemaakt dat het in geen geval al zijn verrijkingsactiviteiten wil opgeven en ook niet afhankelijk wil worden van externe leveranciers voor zijn naar eigen zeggen vreedzame nucleaire activiteiten. Het land liet het IAEA donderdag zelfs weten nog een nieuwe verrijkingsfabriek te willen openen. Of de Amerikanen dit willen toestaan, is niet duidelijk. Volgens sommige berichten staat Trumps onderhandelaar Steve Witkoff er vooralsnog op dat Iran al zijn verrijkingsactiviteiten staakt.
Witkoff zou voorafgaand aan de nieuwe onderhandelingsronde in Oman nog overleg hebben met Netanyahu’s vertrouweling Ron Dermer en David Barnea, het hoofd van de Israëlische inlichtingendienst Mossad.
Lees ook
Lees ook: VS en Iran blijven om elkaar heen draaien, hoe graag ze ook een atoomdeal willen
