Voor het eerst nam Alternative für Deutschland-leider Alice Weidel afgelopen weekend publiekelijk de omstreden term „remigratie” in de mond. In een toespraak op het congres van de radicaal-rechtse partij zei ze uit het Europese asielsysteem te willen stappen en grootschalige terugkeeroperaties voor migranten te willen organiseren. „Als dat remigratie moet heten, dan heet dat remigratie.”
Het woord remigratie verwijst volgens het Duits Federaal Agentschap voor Burgereducatie naar „de terugkeer van migranten naar hun land van herkomst of naar de plaats van herkomst van hun migratie”. Ook in de Nederlandse taal komt het woord met die betekenis voor. De Nederlandse overheid gebruikt het bijvoorbeeld op een overheidswebsite om een verhuizing terug naar Nederland te beschrijven.
Maar de afgelopen jaren heeft het woord volgens het Duitse Agentschap ook een andere lading gekregen, door het toenemend gebruik ervan door rechts-extremistische en rechts-populistische stemmen. Zij wijzen met het woord niet op de vrijwillige terugkeer van migranten, maar gebruiken remigratie „als eufemisme voor de eis tot massale uitzetting van mensen met een migratieachtergrond”.
Lees ook
Kandidaat-kanselier Alice Weidel van AfD wil ‘grootschalige terugkeeroperaties’
Villa in Potsdam
De term kwam extra in de belangstelling te staan toen het Duitse onderzoeksjournalistieke platform Correctiv begin vorig jaar onthulde dat er in Potsdam een ontmoeting had plaatsgevonden tussen rechts-extremisten, zakenmensen en vier AfD-politici. Hoofdgast in de Potsdamse villa was Martin Sellner, voorman van de Oostenrijkse ‘Identitaire Beweging’, een pan-Europese en extreemrechtse beweging die nationale bevolkingsgroepen wil zuiveren van invloeden van buiten. Tijdens de bijeenkomst presenteerde hij zijn „Masterplan”: hij stelde voor miljoenen mensen te deporteren naar een Afrikaans land. Hij doelde daarbij niet alleen op asielzoekers en mensen met een verblijfsvergunning, maar ook om Duitse staatsburgers die „onvoldoende geassimileerd” zijn. De naam voor zijn plan: remigratie.
In een artikel in het rechts-radicale tijdschrift Sezession legt Sellner zijn theorie verder uit. Hij stelt dat de eerdere pogingen van liberale conservatieven om „geïmporteerde misdaad te bestrijden door de politiestaat te bewapenen” niet is gelukt. De „export van geïmporteerde misdaad” is volgens hem de beste oplossing. Als doelgroep noemt hij „degenen die de verblijfsstatus hebben verkregen via asielfraude, evenals niet-staatsburgers die een culturele, economische en criminologische last vertegenwoordigen” en de „niet-geassimileerde genaturaliseerde mensen die agressieve, snelgroeiende parallelle samenlevingen vormen”.
Lees ook
De Oostenrijker Martin Sellner wil extreem-rechtse ideeën mainstream maken
De onthulling van Correctiv leidde tot veel ophef in Duitsland. In grote en kleine steden in heel het land gingen honderdduizenden mensen de straat op om te protesteren tegen extreemrechts en voor democratie. De Duitse autoriteiten legden Sellner eind maart vorig jaar een inreisverbod op. Hij mag drie jaar lang het land niet betreden.
Een week na de onthulling over de bijeenkomst in Potsdam werd overigens bekend dat remigratie was verkozen tot Unwort van 2023. Volgens de jury werd het woord bekritiseerd omdat mensen het gebruiken als „een rechtse strijdterm en een uitdrukking die de werkelijke bedoelingen verdoezelt”.
Amendement
Het woord remigratie was AfD ook voor de presentatie van Sellner niet vreemd. In het verkiezingsprogramma voor de Europese verkiezingen van 2019 en 2024 kwam de term voor en ook tijdens de landelijke verkiezingscampagne in 2021 sprak AfD van een „remigratieagenda”. Volgens de website van de partij betekent remigratie „de deportatie van degenen die verplicht zijn het land te verlaten; de repatriëring van vluchtelingen als de reden om hun thuisland te verlaten niet langer van toepassing is – bijvoorbeeld Syriërs; evenals de repatriëring van criminelen, gevaarlijke mensen en mensen die ‘buitenlandse conflicten op Duits grondgebied’ uitvechten”.
Toch is het woord ook binnen de partij omstreden. Na de onthulling over Potsdam nam AfD afstand van de bijeenkomst. De partij noemde het artikel „laster”, de aanwezige AfD’ers, onder wie de persoonlijk medewerkers van Alice Weidel, zeiden niet te hebben geweten dat Sellner zou spreken. Timo Chrupalla, die het co-voorzitterschap van de partij met Weidel deelt, zei zelfs dat hij Sellner niet kende.
In de eerste versie van het verkiezingsprogramma voor de aanstaande Duitse stembusgang werd ook niet gerept over remigratie. Het woord kwam in de hele migratieparagraaf, de kern van het verkiezingsprogramma van de partij, niet voor. Tot het congres. De Europese AfD-politicus René Aust diende zaterdag een amendement in om de controversiële term toe te voegen aan het verkiezingsprogramma. Hoewel gematigdere AfD-leden de voorkeur geven aan de term Rückführung (terugkeer), werd zijn voorstel door een meerderheid van de zeshonderd afgevaardigden gesteund. Volgens de passage in de tekst wil AfD remigratie gebruiken om „het falen van de staat in het migratiebeleid ongedaan te maken”.
Dat is een duidelijke verschuiving van Weidels eerdere opstelling, schrijft de redactie van tv-programma Tagesschau. Uit pragmatische overwegingen – omdat ze wil dat andere partijen met AfD kunnen samenwerken – was Weidel de term remigratie tot dusver uit de weg gegaan. Maar die poging lijkt ze dit weekend definitief te hebben gestaakt. En dat past wel weer goed in de retoriek van de partij, schrijft de redactie. „AfD verzacht termen als ‘rechts’, ‘rechts-extremistisch’ en nu ook ‘remigratie’, herinterpreteert de betekenis en beschuldigt politieke tegenstanders en media van het creëren van hysterie waar de partij niets mee te maken heeft”.
