Het grootste landdier op Antarctica is een insect. Het énige insect op het ijskoude continent, welteverstaan – geen andere zespotige is opgewassen tegen de gure poolwinters, met temperaturen ver onder het vriespunt. Maar deze 3 millimeter grote vleugelloze dansmug, Belgica antarctica (vernoemd naar het Belgische zeilschip dat in 1898 ingevroren raakte in het zuidelijke poolijs) heeft een uniek overlevingsmechanisme. Japanse onderzoekers schrijven in Scientific Reports dat de muggen in hun tweejarige leven (dat ze grotendeels doorbrengen als larve) twee tactieken kennen om de koudste periodes door te komen.
In hun eerste winter gaan de larven in winterrust: geen slaap, maar een inactieve periode zoals die bij wel meer soorten voorkomt. Het voordeel van die lichte rust is dat de dansmuggen zich snel verder kunnen ontwikkelen zodra de temperaturen stijgen. Op dat moment zijn de muggenlarven nog verre van volgroeid: ze bevinden zich pas in het tweede van in totaal vier larvale stadia.
De winter daarop gaan de larven (inmiddels in stadium vier) in ‘obligate diapauze’: een veel diepere rusttoestand waar ze pas uitkomen als de sneeuw smelt, in de Antarctische zomer. Daarna voltrekt de rest van hun korte leven zich in rap tempo: ze verpoppen tot volwassen dansmug en hebben dan nog een paar dagen te leven om een partner te vinden.
De drie mannen die dit weekend geboekt zijn om te spreken op de Ramadan Expo in Utrecht, mogen niet de toegang tot Nederland ontzegd worden. Het plan van Marjolein Faber (Asiel & Migratie, PVV) en David van Weel (Justitie, VVD) om de mannen te weren is door de Rechtbank Amsterdam donderdagavond teruggedraaid. De voorzieningsrechter schrijft dat de ministers „onvoldoende” hebben onderbouwd waarom de komst van de sprekers een gevaar is voor de openbare orde.
De mannen werden door Faber onder andere weggezet als „haatpredikers” die in hun teksten aan „vergoelijking van geweld” doen. Het besluit om hen de toegang tot Nederland te ontzeggen volgde op berichtgeving van De Telegraaf over de drie sprekers.
De uitspraak is het gevolg van een kort geding van de Dawah-Groep, een van de organisatoren van de Ramadan Expo. In reactie op de uitspraak schrijft de moslimorganisatie „tevreden” te zijn dat de „onjuiste beslissing” van de rechter is rechtgezet. Eerder sprak de organisatie van „tegenwerking van de overheid”.
Lees ook
Kabinet verbiedt drie sprekers van Ramadan Expo toegang tot Nederland vanwege kans op ‘haatzaaien’
FC Twente is er niet in geslaagd de achtste finales van de Europa League te bereiken. De ploeg van trainer Joseph Oosting verloor in de tussenronde na verlenging met 5-2 van het Noorse FK Bodø/Glimt. FC Twente had het eerste duel in Enschede nog met 2-1 gewonnen.
Na negentig minuten stond het nog 1-1 waarmee de Tukkers door zouden gaan in Europa. Nadat de Noren in de extra tijd twee keer hadden gescoord en zich daarmee leken te hebben verzekerd van een Europees vervolg maakte Sem Steijn de 3-2 waardoor een verlenging noodzakelijk werd. Daarin maakte Sondre Fet in de 111e minuut de 4-2, niet veel later gevolgd door een eigen doelpunt van Arno Verschueren.
AZ wel door
AZ heeft zich wel geplaatst voor de achtste finales van de Europa League. De Alkmaarders speelden in Istanbul gelijk tegen Galatasaray (2-2) en dat was na de thuiszege van vorige week van 4-1 ruimschoots genoeg. Voor een plek in de kwartfinales neemt AZ het op tegen Manchester United of Tottenham Hotspur. De loting is vrijdag.
J.P. Chenet, dat was de goedkope rode wijn die Petra Moes meestal kocht. „Betere wijn kocht ik alleen met korting. Dan dacht ik: ik koop een doosje, dan kan ik ruim een week vooruit. Maar na vier dagen trok ik vaak de laatste fles al open. Aanbiedingen maakten dat het duiveltje op mijn schouders me bleef verleiden om meer te drinken dan ik van plan was.”
Elke drinker, zegt Moes, weet dat je geen voorraad in huis moet hebben als je jezelf in toom wilt houden. „Aanbiedingen ondermijnen dat voornemen, je bent wel gek als je die bonus laat lopen.” Moes (1967) kent als ex-drinker de kracht van korting. En supermarkten maken daar gebruik van.
Neem de folders van deze week: Bij Albert Heijn zijn 29 soorten wijn en port in de bonus. Kratten Grolsch, Amstel en Warsteiner staan opgestapeld met 25 procent korting. Liever Hertog Jan, Bavaria of Jupiler? Bij Jumbo betaal je voor het tweede krat de halve prijs. Heineken is in de aanbieding bij Plus en Lidl.
In vier jaar tijd is het aantal aanbiedingen van alcoholhoudende dranken bij supermarkten verdubbeld, brengt Questionmark vandaag naar buiten. Dit bureau, dat het aanbod van supermarkten onderzoekt, verzamelde reclamefolders van Albert Heijn, Aldi, Dirk, Jumbo, Lidl en Plus. Telde het in 2020 nog gemiddeld 219 alcoholpromoties per week, in 2024 hadden de zes ketens elke week samen 445 dranken in de aanbiedingen. Daarbij namen de onderzoekers overigens alle varianten apart mee. Als er een kortingsactie is voor alle witte wijn bijvoorbeeld, worden alle afzonderlijke wijnen gevinkt.
Kwantumkortingen
Hoewel Questionmark ook reclame zonder korting telde, bleek het bijna altijd om prijsacties te gaan. Want supermarkten weten ook: veel klanten kijken eerst waar hun favoriete pils in de aanbieding is, en bij die supermarkt doen ze hun boodschappen. Van de totale omzet van supermarkten komt 7 procent uit verkoop van alcoholische dranken, volgens marktonderzoeksbureau Circana. Dat is meer dan zuivel (6 procent). De frontlinie van de supermarktstrijd is overgoten met alcohol.
Er is geen supermarkt die niet elke week bier en wijn in de aanbieding heeft. Ook ten opzichte van andere aanbiedingen is het aandeel alcoholpromoties in vier jaar tijd gestegen: van 10 naar 15 procent.
De meeste promoties zijn er voor bier, daarna wijn. Maar er gaan wekelijks ook meer dan vijftig mixdrankjes en sterke dranken in de aanbieding, zoals Bacardi-cola of Aperol spritz. Hoewel in aantal het laagst, groeide deze categorie promoties wel het hardst in de folders.
Kwantumkortingen vormden in 2024 ruim een kwart van de aanbiedingen. Charlotte Linnebank, directeur van Questionmark, vindt die aanbiedingen nog kwalijker dan 25 procent korting op één product. „Ga je naar de winkel voor één fles en er staan er vier voor de prijs van drie, dan geef je meer geld uit en haal je meer alcohol in huis dan je van plan was. En net als voor alle ongezonde producten geldt: dat gaat snel op. Het is moeilijk om je te beheersen als het thuis voor het grijpen staat.”
Albert Heijn, dat ‘gezond’ bovenaan in zijn duurzaamheidsverslag heeft staan, gaat ruim aan kop in het prijzencircus
Albert Heijn, dat ‘gezond’ bovenaan in zijn duurzaamheidsverslag heeft staan, gaat ruim aan kop in het prijzencircus. De grootste keten van Nederland was in 2024 goed voor de helft van de aanbiedingen, maakte daarmee in dat jaar ook nog eens een enorme sprong en pakt vooral uit met wijn. Plus adverteert verreweg het meest voor mixdrankjes. Hoewel Plus nu de ‘waanzinnige wijnweek’ aanprijst.
Verleiding
Dat het aantal aanbiedingen zo sterk is toegenomen, is op zichzelf al opvallend. „Maar opmerkelijk is vooral”, zegt Linnebank, „dat dit gebeurde in een periode dat de supermarkten verplicht werden om niet meer dan 25 procent korting op alcohol te geven.” En die overheidsmaatregel was juist bedoeld om de verleiding veel te drinken kleiner te maken.
Deze begrenzing lijken retailers nu te compenseren door met meer producten te stunten. „We hebben geen verkoopcijfers, dus we weten niet wat dit doet met het koopgedrag van consumenten”, zegt Linnebank. „Maar bekend is dat marketing kopen stimuleert, en dat vooral jongeren hier gevoelig voor zijn.”
Een doorn in het oog van de gezondheidsorganisaties waarmee Questionmark voor dit onderzoek optrok, is bovendien dat alcohol overal in de supermarkt te zien is, zonder dat het etiket vermeldt dat alcohol het risico op kanker en andere ziekten verhoogt. Boven het vlees- of kaasschap staat vaak wijn, bij de kassa trek je snel nog een koud blikje uit de koelkast. En hoewel jongeren geen alcohol mogen kopen, is bekend dat alcoholpromoties hen wel meer laten drinken.
Nationaal Preventieakkoord
Dit staat allemaal op gespannen voet met het Nationale Preventieakkoord, waarin overheid, bedrijven en gezondheidsorganisaties in 2018 doelen afspraken om problematisch alcoholgebruik terug te dringen: geen alcohol meer voor jongeren onder de achttien jaar, en een daling van het aantal probleemdrinkers onder volwassenen van 9 naar 5 procent in 2040. Doelen die bij lange na niet worden gehaald.
Het aantal zware drinkers neemt niet af en dit veroorzaakt hoge maatschappelijke en gezondheidskosten
„Over de hele linie wordt wel iets minder gedronken”, zegt Ninette van Hasselt van Trimbos, het kennisinstituut voor alcohol. „Maar het aantal zware drinkers neemt niet af en dit veroorzaakt hoge maatschappelijke en gezondheidskosten.” Alcohol kost de samenleving naar schatting minstens 3 miljard euro per jaar.
Prijs en promotie zijn twee van de belangrijkste knoppen waaraan je kunt draaien om alcoholgebruik terug te dringen. „Die twee komen samen in alcoholaanbiedingen”, zegt Van Hasselt. „Dat het aantal promoties verdubbeld is, roept wel vragen op over de inspanningen van supermarkten om alcoholgebruik terug te dringen.”
De cijfers laten volgens haar zien dat wettelijke maatregelen wenselijk zijn. „Een supermarkt die niet meedoet met promoties, heeft daar echt last van. Je nek uitsteken kost te veel. Wettelijke maatregelen geven supermarkten een eerlijk speelveld.”
Het merendeel van de volwassenen in Nederland (65 procent) is overigens voorstander van een verbod op alcoholreclame, volgens Trimbos-onderzoek. Maar als je vraagt of alcohol duurder moet worden, bijvoorbeeld door prijsacties te verbieden, neemt het enthousiasme af. Minder dan de helft (44 procent) vindt een verbod op kortingen een goed idee.
Ook het CBL, de koepel van supermarkten, is huiverig voor maatregelen. „Dat zijn vergaande ingrepen in de markt en het zou niet fair zijn om alleen supermarkten beperkingen op te leggen”, zegt CBL-directeur Marc Jansen. „De vraag is bovendien of problematisch drankgebruik afneemt als alcohol duurder wordt. De meeste mensen zijn geen probleemdrinkers, en die worden dan óók met hogere prijzen geconfronteerd.”
Ook Albert Heijn zegt dat een verbod op aanbiedingen alleen werkt als dit voor alle verkopers op Europees niveau wordt geregeld. Consumenten kopen anders alcohol in het buitenland. En promoties horen bij de formule van AH, aldus een woordvoerder. „We hebben wekelijks een breed aanbod aan aanbiedingen, niet alleen voor alcohol, ook voor groente en fruit.”
Hoewel gezondheidsexperts al langer meer regelgeving bepleiten om de alcoholverkoop aan banden te leggen, zullen supermarkten hier niet snel mee akkoord gaan. Eerder al hebben ze de tabaksverkoop, ook zo’n 7 procent van de omzet, moeten opgeven. Ze vrezen dat elke maatregel een stap kan zijn in de richting van een totaalverbod van alcohol in de supermarkt.
Petra Moes kan na twintig jaar alcoholvrij door een supermarkt lopen zonder de verleiding te voelen. „Maar het heeft wel zes, zeven jaar geduurd. Oei, port in de aanbieding, één glaasje moet toch kunnen…”
Nu ze ‘de kunst van nuchter leven’ beheerst – ze schreef een boek met die titel – ziet ze scherper waarom drankpromoties zo’n gevaarlijke prikkel zijn voor drinkers. „Aanbiedingen dragen eraan bij dat drinken de norm is. Als je ze ontwijkt, doe je niet meer mee. Ze geven je het gevoel dat je een buitenstaander bent.”
