Door een gat in de dijk kan de Waddenzee een weg vinden naar ‘spookdorp’ Holwert

Jaarlijks komen een half miljoen mensen naar het Friese Holwert. Niet voor een bezoek aan het pittoreske dorpshart met de kleine huisjes en nauwe straatjes, maar voor de veerboot naar Ameland.

Het dorp met zo’n 1.600 inwoners krimpt al decennia. Jongeren trekken weg, het dorp vergrijst. „Holwert is een krimpdorp, tot aan de sloopkogel toe”, zegt Marco Verbeek, ex-eigenaar van de supermarkt in Holwert.

Dat kan én moet anders, dachten Verbeek en drie andere inwoners tien jaar geleden. Ze wilden de toekomst van het dorp veranderen met het plan ‘Holwerd aan Zee’: door een gat in de zeedijk te maken kan de Waddenzee over de groene akkers vloeien tot aan het dorp. Het brengt nieuwe natuur én nieuwe inkomsten, de Waddenzee (Werelderfgoed) trekt jaarlijks miljoenen toeristen. „Als we niks doen wordt dit een spookdorp”, zegt Verbeek. „Alleen recreatie en toerisme kan dit dorp redden.”

De vier initiatiefnemers kregen het dorp al snel enthousiast, evenals belangrijke geldverstrekkers zoals het Waddenfonds, het Rijk en de gemeente. In 2019 bracht Ruud Gullit een gift van de Postcode Loterij: 15 miljoen. Er is zo’n 80 miljoen aan publiek geld nodig voor het project – volgens de initiatiefnemers is de helft toegezegd. Met dat geld wordt de dijk doorgebroken, komt 43 hectare land onder water te staan en kan een haventje worden gebouwd.

Twijfels over de haalbaarheid

Maar het provinciebestuur, dat het project altijd steunde, heeft opeens twijfels over de economische haalbaarheid van het project, daarom wil Gedeputeerde Staten niet de eerder toegezegde 10 miljoen investeren.

Woensdag hebben de Friese Provinciale Staten het laatste woord en wordt er gestemd over de toekomst van Holwerd aan Zee. „Zonder de provincie is het project volledig kansloos”, zegt Verbeek.

Holwert [sinds 1 januari voert het dorp officieel de Friese naam, met een t] was een gespleten dorp. Tot 2010 hielden de inwoners twee dorpsfeesten: die van de gelovigen en niet-gelovigen. Deze twee groepen waren het pertinent met elkaar oneens, zegt Verbeek, die opgroeide in het naastgelegen Blije.

Terwijl de toeristen op Ameland jaarlijks miljoenen uitgaven, verdwenen de meeste voorzieningen langzaam in Holwert. Het kende een kruidenier, bloemenzaak, bakker en slager. Er was een kroeg en een discotheek. In -een oude dokterswoning zat een postkantoor.

Al die zaken sloten de deuren. Wie er de afgelopen jaren een kopje koffie wilde drinken, kon terecht bij de oude dokterswoning: op het erf stond een thermoskan, met een geldbakje erbij. Tijdens de financiële crisis stond één op de tien woningen te koop. „Als we niks zouden doen, zou het nog veel meer kosten”, verwijst Verbeek naar de waarde-daling van huizen en verlies van voorzieningen.

Toen het in 2010 lukte de twee dorpsfeesten samen te voegen, veranderde de mentaliteit: als we als bewoners samenwerken, kunnen we er toch wat van maken. Daaruit ontstond het idee voor Holwerd aan Zee, een initiatief vanuit de bewoners.

Onder water

Het idee is simpel: door een gat in de dijk kan de Waddenzee een weg vinden naar het dorp. Daardoor komt Holwert weer aan het water te liggen, is er ruimte voor bootjes en een haven en komt 43 hectare landbouwgrond (deels) onder water te staan. Dat moet de omgeving rondom het dorp nieuwe natuur geven, waar vogels broeden en toeristen kunnen genieten van de rust en de ruimte. De weilanden rondom Holwert worden weer een kwelder, zoals het ooit ook was voordat de hele kustlijn werd verhard door een geasfalteerde dijk.

Lees ookTerugspoelend slib brengt Ameland in een isolement

„De omgeving rondom Holwert telt nu 300 bedden voor toeristen”, zegt Verbeek. „Dat willen we verhogen naar 2.000 bedden in 2050. Niet met een grootschalig vakantiepark, maar met hoogwaardige bedden in de hele omgeving, waardoor we de hele regio meetrekken. Dan krijg je ook overal winkeltjes en restaurants.”

De plannen hebben al effect. Er kwam een hotel, mét terras zodat de koffiekan op het erf van de oude dokterswoning niet meer de enige consumptieplek is. En bewoners gingen hun woning (deels) verhuren. Verbeek: „Jarenlang stonden we met de rug naar de zee. Als Holwerd aan Zee er komt, kunnen we eindelijk met ons gezicht naar de zee staan, naar het Werelderfgoed achter de dijk.”

De plannen zijn afgeslankt. De vaargeul door de zeedijk verdween, het bleek niet veilig boten door de dijk te laten varen. Het gat in de dijk blijft – voor vissen en zeewater. De inkomsten moeten nu niet meer komen van bootrecreanten, maar van natuurminnende bezoekers, zoals vogelaars en wadlopers.

Zorgen om verzilting

Die plannen wijken volgens het provinciebestuur te veel af van het aanvankelijke idee. Bovendien zijn boerenvereniging LTO en het Friese Waterschap (Wetterskip) uit het project gestapt vanwege zorgen om verzilting van de landbouwgrond en onduidelijkheid over wie het dijkgat gaat beheren. Zonder de steun van de provincie lukt het niet, zegt Verbeek. „Naast geld, verstrekken zij ook de vergunningen voor het gebied.”

De toekomst van Holwerd aan Zee ligt nu in de handen van de Provinciale Staten, die er deze woensdag over stemmen. Afgaande op de regionale pers lijkt het erop dat de Provinciale Staten vóór het project gaan stemmen en daarmee ingaan tegen het advies van het provinciebestuur.