Dit zijn de vijftig grootste particuliere schenkers aan cultuur

Lees ook: Hoe kwam deze Top 50 tot stand?

VriendenLoterij (opgericht in 1989)

1 € 71.205.543

MISSIE: met loterijopbrengsten steunen van goede doelen en organisaties die zich inzetten voor cultuur, het behoud van cultureel erfgoed en het welzijn van mensen.

TOELICHTING: de VriendenLoterij besteedde in 2022 in totaal bijna 135 miljoen euro aan haar missie: cultuur en welzijn in Nederland. Van dat bedrag ging 92,5 miljoen naar kunst en cultuur. Het grootste deel van die schenkingen bestaat uit vrij besteedbare bedragen aan 57 meerjarige partners, waaronder 49 musea en organisaties als Hen-drick de Keyser Monumenten, Het Concertgebouw, het Cultuurfonds, het VriendenLoterij Fonds en de Vereniging Rembrandt. Om dubbeltellingen te voorkomen tellen we onderlinge giften van partijen binnen de Top-50 maar één keer mee, en wel bij het fonds dat over de besteding gaat. Dat impliceert dat van de 92,5 miljoen die de VriendenLoterij aan kunst en cultuur doneerde ruim 21 miljoen is afgetrokken.

De VriendenLoterij, in 2021 samengevoegd met de BankGiro Loterij, droeg sinds 1989 ruim 2,1 miljard bij aan de financiering van cultuur en welzijn in Nederland.

Het Cultuurfonds (1940)

2 € 39.841.869

MISSIE: steunen van cultuur en natuurbehoud door middel van financiële bijdragen, opdrachten, prijzen en beurzen.

TOELICHTING: het fonds, dat eerder deze maand nog het Prins Bernhard Cultuurfonds heette, investeerde vorig jaar 45,3 miljoen euro in cultuur en natuur: in totaal ging het om 3.444 projecten en initiatieven. Om dubbeltellingen te voorkomen zijn de donaties aan de Vereniging Rembrandt (6,5 ton, zie nummer 8 van deze Top 50) en de European Cultural Foundation (4,8 miljoen, zie nummer 12) in mindering gebracht. De 63,1 miljoen aan inkomsten van het fonds kwamen vooral van loterijen (27,4 miljoen) en uit nalatenschappen (21,7).

Hendrick de Keyser Monumenten (1918)

3 € 24.744.000

MISSIE: duurzaam bewaren en openstellen van architectonisch waardevolle monumenten en hun interieur.

TOELICHTING: de vereniging verwierf in 2022 vijf nieuwe panden, waaronder het omstreeks 1750 gebouwde Pannekoekenhuisje in het Bloemendaalse bos.

Het Rijksmuseum Fonds (1994)

4 € 18.927.294

MISSIE: aantrekken, beheren en beleggen van gelden ten bate van het Rijksmuseum in Amsterdam.

TOELICHTING: samen met de VriendenLoterij droeg het fonds 10 miljoen bij aan De Vaandeldrager, het Rembrandt-schilderij dat de Nederlandse Staat voor 175 miljoen kocht.

VSBfonds (1990)

5 €12.256.000

MISSIE: een bijdrage leveren aan een sociale, inclusieve en creatieve samenleving.

TOELICHTING: het fonds doneerde vorig jaar in totaal 28,2 miljoen euro. De tijdelijke verruiming van donatiecriteria voor amateurkunst, ingevoerd tijdens de coronacrisis, heeft het fonds definitief gemaakt. Die maatregel leidde vorig jaar tot 1,4 miljoen euro steun aan 335 verenigingen en instellingen.

Lees ook: Hoogleraar filantropie René Bekkers: ‘Filantropen financieren geen dingen die hun macht ondergraven’

Hartwig Foundation (2013) /
Hartwig Art Foundation 2019

6 € 12.098.938

MISSIE: steunen van projecten op het gebied van kunst en cultuur, onderwijs en (medische) wetenschap.

TOELICHTING: de stichting doneerde vorig jaar in totaal ruim 43 miljoen euro. Naast 12 miljoen euro steun voor 19 kunstprojecten deed de stichting voor een totaalbedrag van bijna 22 miljoen aan toezeggingen voor uitgaven in 2023 en latere jaren, bedoeld voor een niet nader genoemde ‘algemeen nut beogende instelling’. Hartwig-oprichter Rob Defares, meervoudig miljardair, is bezig met de bouw van een museum voor hedendaagse kunst aan de Zuidas in Amsterdam. De stichting ontving vorig jaar een schenking van ruim 65 miljoen euro.

Droom en Daad (2016)

7 € 9.461.057

MISSIE: investeren in kunst en cultuur in Rotterdam.

TOELICHTING: de stichting is opgericht door de familie Van der Vorm, miljardair geworden met de Holland-Amerika Lijn en belangen in bedrijven als Boskalis en SBM Offshore. Voor sociaal-maatschappelijk projecten in Rotterdam heeft de familie een tweede stichting: De Verre Bergen (donatiebedrag in 2022: 21,5 miljoen euro). Droom en Daad opent in 2025 in Rotterdam het museum voor migratie Fenix. Onlangs werd bekend dat de stichting pal naast dat museum ook een danscentrum wil financieren. En in maart van 2023 meldde het Nederlands Fotomuseum naar een monumentaal pakhuis in Rotterdam te kunnen verhuizen dankzij een gift van 38 miljoen euro van Droom en Daad.

Hendrick de Keyser Monumenten (1918)

8 € 8.106.661

MISSIE: verlenen van steun bij kunstaankopen door Nederlandse musea.

TOELICHTING: de vereniging had een relatief rustig jaar. In 2021 verleende het voor 23,2 miljoen aan steun. En deed de vereniging haar grootste donatie ooit: een bijdrage van 15 miljoen euro voor De Vaandeldrager, het Rembrandt-schilderij dat de Nederlandse Staat voor 175 miljoen aankocht.

VandenEnde Foundation (2001)

9 € 6.930.250

MISSIE: ontplooiingskansen bieden aan kunstenaars, de cultuurparticipatie bevorderen en het cultureel ondernemerschap stimuleren. Vlaggenschip van de stichting is theater DeLaMar in Amsterdam.

TOELICHTING: met de VriendenLoterij, het VSBfonds en het Cultuurfonds nam de VandenEnde Foundation het initiatief voor het Kickstart Cultuurfonds, bedoeld om de theatersector tijdens de coronapandemie financiële steun te bieden bij hun aanpassingen aan de anderhalvemetersamenleving. Dat eind vorig jaar opgeheven fonds, waarbij vele andere fondsen en ook de overheid zich aansloten, doneerde in 2021 en 2022 in totaal zo’n 40 miljoen euro.

Fonds 21 (1998)

10 € 6.798.275

MISSIE: steunen van ideële doelen gericht op kunst en cultuur en jongeren en maatschappij, die een breed en nieuw publiek weten te bereiken.

TOELICHTING: het donatiebudget (vorig jaar 11 miljoen) wordt steeds beschikbaar gesteld door de Stichting Beheer SNS Reaal, dat een vermogen beheert van zo’n 200 miljoen euro.

Ammodo (2010)

11 € 6.436.849

MISSIE: stimuleren van de ontwikkeling van kunst, architectuur en wetenschap.

TOELICHTING: in totaal doneerde Ammodo vorig jaar 10,7 miljoen euro. De stichting financiert ook korte documentaires over kunstenaars en wetenschappers.

European Cultural Foundation (ECF) (1954)

12 € 6.200.000

MISSIE: versterken van het Europese sentiment met culturele initiatieven.

TOELICHTING: de stichting steunde projecten in heel Europa. In totaal 419.000 euro was bestemd voor 13 projecten in Nederland. Eind februari 2022 richtte het ECF het Culture of Solidarity Fund – Ukraine op. Aan ruim 100 projecten in Oekraïne werd in totaal 1,7 miljoen gedoneerd. Van het Cultuurfonds kreeg het ECF vorig jaar 4,8 miljoen euro.

Joop van Caldenborgh Stichting (2018)

13 € 5.300.000

MISSIE: steunen van de Stichting Voorlinden, uitbater van museum Voorlinden in Wassenaar.

TOELICHTING: om kunstaankopen te kunnen doen voor het door hem opgerichte Museum Voorlinden in Wassenaar doneert industrieel en kunstverzamelaar Joop van Caldenborgh jaarlijks vanuit zijn Joop van Caldenborgh Stichting grote bedragen aan de Stichting Voorlinden, de beheerder van het museum. Blijkens het jaarverslag van de Stichting Voorlinden schonk Van Caldenborgh in 2022 ook bijna 52 miljoen euro aan de Stichting Voorlinden. Dat betrof een vijfde deel van de gebouwen en de kunstcollectie van Voorlinden. De overige 80 procent schonk hij eerder al.

Groninger Kerken (1969)

14 € 4.906.902

MISSIE: het in stand houden van historische kerkgebouwen en kerkhoven in de provincie Groningen en het bevorderen van belangstelling ervoor.

TOELICHTING: de sterk gestegen energieprijzen speelden de stichting vorig jaar parten. De provincie Groningen betaalde mee aan het verwarmen van de kerken.

Foundation Concertgebouworkest (1963)

15 € 4.299.690

MISSIE: steun verlenen aan het Concertgebouworkest en de individuele orkestleden.

TOELICHTING: inmiddels speelt ruim de helft van de musici van het Concertgebouworkest op een instrument van de stichting.

Utopa (1988)

16 € 4.155.171

MISSIE: stimuleren van creatieve talenten van mensen.

TOELICHTING: de door Loek Dijkman, oud-topman van verpakkingsconcern Topa, opgezette stichting bekommert zich onder meer om het Orgelpark in Amsterdam, het concertpodium voor organisten. Ook begon de stichting vorig jaar de Leidse Salon, podium voor kamermuziek.

Dioraphte (2015)

17 € 3.740.225

MISSIE: steunen van culturele, sociale en wetenschappelijke projecten in Nederland en Afrika.

TOELICHTING: in totaal doneerde de stichting vorig jaar 14,5 miljoen euro. Voorzitter Arnold Croiset van Uchelen stelt zich jaarlijks de vraag of er wel voldoende door Dioraphte gesteunde projecten zijn mislukt. „Als al onze projecten slagen, hebben we te weinig risico genomen”, schrijft hij in het jaarverslag over 2022.

VriendenLoterij Fonds (1991)

18 € 3.314.505

MISSIE: steunen van culturele voorlopers en sociale projecten, vanuit de gedachte dat de samenleving op een andere manier vormgegeven moet worden.

TOELICHTING: het fonds is onderdeel van de Stichting DOEN, die is opgericht om vernieuwende initiatieven op het gebied van duurzaamheid te financieren. In totaal doneerde het VriendenLoterij Fonds vorig jaar 5,5 miljoen euro.

Het Concertgebouw Fonds (2015)

19 € 3.076.373

MISSIE: het Concertgebouw in Amsterdam een duurzaam financieel fundament geven.

TOELICHTING: om de toegankelijkheid van het gebouw te verbeteren bekostigde de stichting vorig jaar bouwkundige veranderingen. Om het gebouw minder kwetsbaar te maken voor brand werd op de zolder een watermistinstallatie aangebracht. De stichting investeerde ook weer fors in muziekeducatie: bijna 32.000 jongeren bezochten het Concertgebouw.

Lira Fonds (1991)

20 € 2.983.000

MISSIE:subsidiëren van culturele doelen met een deel van de auteurs- rechten van schrijvers, vertalers en freelance journalisten die het fonds int.

TOELICHTING: het fonds honoreerde vorig jaar 119 subsidieaanvragen voor schrijfopdrachten. Ook kregen vier onderzoekers een beurs van 37.500 euro voor het schrijven van een non-fictieboek.

Vfonds (1970)

21 € 2.240.082

MISSIE: vanuit de lessen getrokken uit oorlog en conflict bijdragen aan een sterke democratische rechtsstaat en een vreedzame samenleving.

TOELICHTING: de stichting doneerde vorig jaar in totaal bijna 8,2 miljoen euro. Onder de zestig gesteunde culturele doelen: het filmfestival in Rotterdam en diverse tentoonstellingen en theatervoorstellingen.

Gieskes-Strijbis Fonds (2003)

22 € 1.583.330

MISSIE: steunen van projecten op gebied van kunst en cultuur, natuur en milieu, democratie en rechtsstaat, medische wetenschap.

TOELICHTING: het fonds doneerde vorig jaar in totaal 5,5 miljoen euro. Binnen kunst en cultuur zette het fonds zich verder in op de ontwikkeling van (samen)werkmethoden voor kunstenaars onderling en met hun omgeving.

Vogelgezang Foundation (2005)

23 € 1.400.000

MISSIE: steunen van initiatieven en organisaties die zich bezighouden met cultuur, naastenliefde, onderwijs, geestelijke gezondheid en religie, vooral in Nederland maar ook in Groot-Brittannië.

TOELICHTING: de stichting doneerde vorig jaar in totaal ruim 4 miljoen euro.

Beringer Hazewinkel (1985)

24 € 1.348.528

MISSIE: stimuleren van eigentijdse beeldende kunst en podiumkunsten in de provincies Groningen en Drenthe.

TOELICHTING: de komende jaren wil de stichting zich in het bijzonder richten op projecten die talentontwikkeling in de eigentijdse kunst bevorderen en aan projecten die bijdragen aan de versterking van de culturele infrastructuur in Groningen en Drenthe.

Elise Mathilde Fonds (1935)

25 € 1.332.188

MISSIE: steunen van personen en organisaties die in de regio’s Utrecht en Rotterdam een cultureel, sociaal of ideëel doel nastreven.

TOELICHTING: het door Elise Mathilde van Beuningen (1890-1941), dochter van een van de oprichters van de Steenkolen Handelsvereniging (SHV), opgerichte fonds doneerde vorig jaar in totaal ruim 3 miljoen euro.

Zabawas (2004)

26 € 1.330.292

MISSIE: steun verlenen aan projecten op gebied van cultuur, natuur, geneeskunde, sport en educatie.

TOELICHTING: opgericht door wijlen C.J. Zanen, oud-directeur van baggeraar Zanen-Verstoep (nu Boskalis). Van de ruim 1,5 miljoen euro die het vermogensfonds vorig jaar te besteden had, ging 82 procent naar 180 culturele doelen.

K.F. Hein Fonds (1938)

27 € 1.328.782

MISSIE: steunen van initiatieven en personen in de provincie Utrecht.

TOELICHTING: van de 2,2 miljoen euro die het fonds vorig jaar doneerde ging ruim de helft naar 289 kunstprojecten. Het fonds hielp ook het Utrechts Landschap om de molens in de provincie weer te laten draaien.

Alde Fryske Tsjerken (1970)

28 € 1.299.305

MISSIE: beheren, onderhouden en restaureren van meer dan vijftig monumentale kerken in Friesland.

TOELICHTING: de stichting kreeg vorig jaar vele aanvragen om mee te denken over de toekomst van Friese kerkgebouwen. Die toevloed vloeit voort, aldus het jaarverslag, uit de verzwaring van energielasten en de effecten van de coronapandemie, waardoor veel kerkgangers niet meer teruggekeerd zijn naar de kerkdiensten.

Bevordering van Volkskracht (1923)

29 € 1.164.000

MISSIE: bevorderen van geestelijke en lichamelijke gezondheid van de bevolking van Rotterdam.

TOELICHTING: deze stichting bestuurt nog vijf Rotterdamse vermogensfondsen. In totaal doneerde Volkskracht vorig jaar ruim 4 miljoen euro.

Elisabeth Strouven (1963)

30 € 1.144.769

MISSIE: steunen van positieve projecten in Maastricht en omgeving met drie aandachtsgebieden: cultuur, natuur en mens.

TOELICHTING: in totaal doneerde de stichting vorig jaar bijna 2,6 miljoen euro. Op de sterfdag van Elisabeth Strouven – 23 oktober – deelde het vermogensfonds 2.800 Action-cadeaukaarten van 50 euro uit aan Maastrichtenaren die het financieel moeilijk hebben.

Fonds 1818 tot nut van het algemeen (1992)

31 € 1.053.784

MISSIE: steunen van organisaties en projecten die de samenleving in 19 gemeenten in Zuid-Holland socialer, inclusiever, actiever en groener willen maken.

TOELICHTING: vermogensfonds met een belegd vermogen van ruim een half miljard euro. Doneerde vorig jaar 10,2 miljoen, waarvan ruim 1 miljoen aan 125 amateurkunstprojecten.

Carré Fonds (1991)

32 € 1.021.279

MISSIE: in stand houden van het Koninklijk Theater Carré in Amsterdam als cultureel erfgoed en het ondersteunen van activiteiten in het theater.

TOELICHTING: om „financiële, fysieke en mentale drempels weg te nemen” kocht de stichting vorig jaar 5.731 kaartjes (kosten bijna 2 ton), waardoor onder anderen eenzame ouderen, jongeren met mentale klachten en vluchtelingen uit Oekraïne voorstellingen in Carré konden bezoeken.

Dr. Hendrik Muller’s Vaderlandsch Fonds (1941)

33 € 950.000

MISSIE: steunen van veelbelovende studenten en het subsidiëren van culturele doelen, wetenschap en erfgoed.

TOELICHTING: de stichting doneerde vorig jaar in totaal 1,3 miljoen euro. Het fonds verleende vorig jaar 205 studiebeurzen (kosten 580.000). Een kwart daarvan was voor studenten die een kunstvakopleiding of cultuurstudie volgen.

Fonds Sluyterman Van Loo (1916)

34 € 986.775

MISSIE: bevorderen van levensplezier van ouderen door steunen projecten voor creatieve ontwikkeling en verbinding.

TOELICHTING: het fonds doneerde vorig jaar in totaal zo’n 2 miljoen euro. De giften voor culturele projecten kwamen uit het Lang Leve de Kunst Fonds van het Fonds Sluyterman.

Virtutis Opus (2008)

35 € 829.000

MISSIE: steunen van culturele, levensbeschouwelijke, charitatieve, wetenschappelijke en andere het algemeen nut beogende doelen.

TOELICHTING: de door Frits Goldschmeding (1933), de oud-topman van het wereldwijde uitzendconcern Randstad, opgerichte stichting doneerde vorig jaar in totaal bijna 5 miljoen euro.

Amarte Fonds (2019)

36 € 811.709

MISSIE: steunen van innovatieve en experimentele cultuurmakers.

TOELICHTING: is in het leven geroepen door een aantal families die de kunsten een warm hart toedragen. Het fonds richt zich primair op muziek, film, theater, beeldende kunst en literatuur.

Jaap Harten Fonds (1988)

37 € 794.413

MISSIE: steunen van projecten op gebied van beeldende kunsten en de letteren.

TOELICHTING: vermogensfonds opgericht door schrijver en dichter Jaap Harten (1930-2017). Hij erfde een grote geldsom van zijn vader, de importeur van Volvo Trucks.

Zadelhoff Cultuurfonds (2018)

38 € 764.000

MISSIE: steunen van kunst en cultuur.

TOELICHTING: opgericht door bedrijfsmakelaar en vastgoedhandelaar Cor van Zadelhoff. De stichting kiest zelf haar doelen. Vorig jaar waren dat onder meer: Holland Festival, Allard Pierson Museum, Museum Naturalis en Café ’t Mandje, het legendarische café van Bet van Beeren op de Zeedijk in Amsterdam.

Fonds Schiedam Vlaardingen e.o.(1991)

39 € 680.680

MISSIE: steunen van maatschappelijke projecten in Schiedam, Vlaardingen en Maassluis.

TOELICHTING: het vermogensfonds doneerde vorig jaar in totaal bijna 5,7 miljoen euro. De 95 schenkingen aan cultuurprojecten richtten zich vaak op de bevordering van cultuurdeelname.

Stedelijk Museum Fonds (2004)

40 € 620.411

MISSIE: het Stedelijk Museum Amsterdam voorzien van aanvullende middelen.

TOELICHTING: het fonds droeg vorig jaar bij aan tentoonstellingen, kunstaankopen en het educatieve programma van het museum.

De Versterking (2011)

41 € 592.750

MISSIE: steunen van initiatieven op het gebied van cultuur(educatie) en natuurbehoud.

TOELICHTING: de stichting doneerde vorig jaar in totaal 849.000 euro. Onder de 30 gesteunde cultuurprojecten waren literatuur-, poëzie- en leesbevorderingprojecten en educatieprojecten bij musea.

Stichting Pieter Bastiaan (2010)

42 € 579.800

MISSIE: steunen van nationale en internationale initiatieven met de focus op het bestrijden van klimaatverandering.

TOELICHTING: Pieter Bastiaan doneerde vorig jaar in totaal 4,6 miljoen euro. De stichting, opgericht door Henk van Heijst (voormalig fondsbeheerder bij Hof Hoorneman Bankiers) en zijn zus Jeanette, werkt in anonimiteit; bij donaties wordt de naam van de stichting nooit genoemd. Vorig jaar werden 65 cultuurprojecten gesteund. Hoewel de bestuursleden naar eigen zeggen bepaald niet tot de doelgroep behoren, verleenden zij ook steun aan de Rotterdam Street Culture Week, een festival met hiphop, streetart en streetsport.

Stichting Van Baaren/ Van Baaren Museumstichting (1956)

43 € 550.000

MISSIE: steunen van projecten in de stad Utrecht op gebied van cultuur, onderwijs, ouderenzorg, kinderopvang en gezondheidszorg.

TOELICHTING: de stichting doneert jaarlijks in totaal zo’n 9 ton aan goede doelen, waarvan ruim de helft aan culture doelen. De stichting ondersteunt Museum Catharijne Convent jaarlijks met 125.000 euro.

Stokroos (1992)

44 € 530.000

MISSIE: streven naar een samenleving waarin beeldend kunstenaars, vormgevers en ontwerpers een prominente rol spelen.

TOELICHTING: de stichting steunde vorig jaar onder meer het activistisch kunstenaarscollectief Sunflower Soup dat in het Maastrichtse cultuurhuis Marres met meer dan duizend mensen een ecosysteem bouwde met planten aan de macht, The Plantiarchy.

Ars Donandi (1995)

45 € 470.949

MISSIE: Ars Donandi is een koepelstichting voor fondsen op naam die uitvoering geeft aan de doelen van de fondsen. Zeven van de 43 aangesloten fondsen doneren aan kunst en cultuur.

TOELICHTING: de stichting doneerde vorig jaar in totaal bijna 2,4 miljoen euro.

M.A.O.C. Gravin van Bylandt Stichting (1968)

46 € 406.400

MISSIE: steun verlenen aan organisaties op cultureel of maatschappelijk gebied.

TOELICHTING: het vermogensfonds, opgericht na het overlijden van Marie Alexandrine Otheline Caroline gravin van Bylandt, doneerde vorig jaar in totaal bijna 1 miljoen euro.

Turing Foundation (2006)

47 € 390.700

MISSIE: steunen van projecten op gebied van kunst, natuur, lepra en onderwijs.

TOELICHTING: de stichting, opgericht door Pieter Geelen en zijn vrouw Françoise met de opbrengsten die hij als mede-oprichter verkreeg bij de beursgang van TomTom, doneerde vorig jaar in totaal bijna 1,6 miljoen euro. De naam van de stichting is een eerbetoon aan Alan Turing (1912-1954), de Britse wetenschapper die door velen wordt gezien als de grondlegger van de computerwetenschap.

Dorodarte (2004)

48 € 354.000

MISSIE: steunen van organisaties en instellingen die zich met name bezig houden met kinderen en/of kunst.

TOELICHTING: de stichting doneerde vorig jaar in totaal 1,1 miljoen euro. De keuze van de doelen laat het bestuur van Dorodarte over aan bevriende stichtingen.

Janivo (1979)

49 € 332.000

MISSIE: steunen van projecten voor kinderen en jongeren op gebied van kunst, maatschappij en wetenschappelijk medisch onderzoek.

TOELICHTING: de stichting is opgericht door Mercedes-importeur Jan de Pont (1915-1987), tevens oprichter van Museum De Pont in Tilburg en fotografiemuseum Huis Marseille in Amsterdam. Vorig jaar doneerde de stichting in totaal 1,1 miljoen euro. Janivo opende het Snelloket Jonge Makers (budget vorig jaar: 100.000 euro), dat dit jaar met een vergelijkbaar budget doorloopt. Het is een faciliteit voor jonge podiumkunstenaars in de eerste jaren na hun afstuderen aan een vakopleiding. Vorig jaar maakten 39 jonge aanvragers en gezelschappen gebruik van het loket.

Iona (1966)

50 € 328.868

MISSIE: bevorderen van geestelijke, culturele en maatschappelijke ontwikkeling.

TOELICHTING: Iona doneerde vorig jaar in totaal bijna 1,4 miljoen euro. Een van de culturele bestedingen: de aankoop van het wandkleed Guernica de la Ecologia van kunstenaar Claudy Jongstra, een aanklacht tegen de huidige sociale en ecologische kaalslag. Door het kunstwerk te laten reizen wil Iona de idealen van Jongstra aandacht geven.

Illustraties: XF&M