‘Ssst, de kleine slaapt’, zei iemand eens bij het binnenstappen van de woonkamer van Jannie Vontenie (72). Maar de baby in de wieg was geen baby – het was een pop.
Vontenie verzamelt reborn-poppen, poppen die ook van dichtbij nauwelijks te onderscheiden zijn van echte baby’s. In haar woonkamer in Hilversum liggen er zes: twee in de wieg, twee op de loungestoel, een in een hangmat en een ander in een mandje op de grond. In totaal heeft ze er „tien of elf”, zegt ze. „Iedere keer dat ik een pop koop, denk ik: dit is écht de laatste. Maar het is zo verslavend.” Lou, de pop in de hangmat, is haar favoriet. Hij is gemodelleerd naar een premature baby en heeft een zwarte huidskleur.
Wegens gezondheidsklachten is Vontenie grotendeels aan huis gebonden. Haar kinderen en kleinkinderen komen geregeld op bezoek, maar, zegt ze: „Mijn kleinkinderen worden groter en gaan nu allemaal hun eigen gang. De jongste is al negen.” In de poppen vindt ze „warmte” en „een vorm van troost” in een huis dat anders vaak leeg zou aanvoelen.
Morning routines
Reborn-poppen worden wereldwijd verzameld, gekoesterd en soms verzorgd alsof het echte baby’s zijn. Op sociale media als Instagram, TikTok en Facebook zijn grote gemeenschappen van poppenliefhebbers en -makers te vinden. Video’s met honderdduizenden views tonen ‘morning routines’, waarin baby’s uit hun wieg worden gehaald, een schone luier krijgen, omgekleed worden en de fles krijgen. Op TikTok tonen ‘a day in the life’-video’s het dagelijkse leven van de poppen, van het verzorgen en voeden tot een wandeling in de kinderwagen. Bijschriften vermelden vaak dat de beelden uitsluitend bedoeld zijn voor entertainment, en dat er geen echte baby’s in voorkomen.
In Facebook-groepen delen verzamelaars foto’s van de poppen die ze hebben ‘geadopteerd’ en zetten kunstenaars hun creaties te koop. Ook Vontenie is lid van zulke groepen. Op YouTube kijkt ze graag naar rollenspelvideo’s, waarin mensen hun poppen uitgebreid verzorgen of met ze spelen. „Flesjes geven en luiers verschonen doe ik niet, want het blijft toch een pop. Maar ik vind het wel leuk om te zien hoe anderen dat doen.”
Ook voor Vontenie is poppenliefhebberij een dagelijkse bezigheid: ze kleedt haar poppen regelmatig om, of geeft ze een andere plek in huis. Af en toe legt ze er een op een kleed met blokken. Niet omdat ze denkt dat de pop daar echt mee wil spelen, benadrukt ze, maar gewoon omdat het er leuk uitziet.
„Als ik ’s avonds tv-kijk, neem ik een van de poppen op schoot.” Het is rustgevend, zegt Vontenie, maar kan ook gemengde gevoelens oproepen: „Soms vind ik het suf dat ik dat doe. Dan laat ik ze toch maar liggen.”
Soms maak ik een budgetpop, voor mensen die minder te besteden hebben
Ze neemt ze niet mee naar buiten. Hoewel ze dat wel zou willen: „Ik schaam me ervoor. Als mijn kleindochter van negen er is, gaan we weleens samen wandelen met een pop in de wagen. Als ik een goed excuus heb, loop ik er wél trots naast.”
Negatieve reacties op haar verzameling heeft ze nog nooit gehad. Alleen haar schoondochter vindt de poppen nog wat griezelig. „Mijn man vindt het heel normaal. Soms zegt hij zelfs dat hij de outfit van een van de poppen niet leuk vindt.”
Zwangerschapsonderbreking
Vontenie koopt de hyperrealistische creaties graag bij poppenkunstenaar Margriet Shein (29). Reborn-poppen zijn voor Shein een bron van verwerking en troost, vertelt ze in haar woonkamer in Gouda. „Ik heb twee keer een vroege zwangerschapsonderbreking gehad. In mijn omgeving werd daar best luchtig over gedaan. Sommigen zeiden: dat spoel je gewoon door de wc, en dan ga je verder met je leven. Maar ik ervoer het niet zo. Ik voelde dat ik twee keer een kindje had verloren.”
Zoekend naar een manier om haar verlies te verwerken, stuitte Shein online op reborn-poppen. „Ik dacht: is het niet mooi als ik een pop bestel die lijkt op hoe een kindje van mij en mijn man eruit had kunnen zien? Ik wilde onze ongeboren baby een gezicht geven. En gewoon een beetje fantaseren.”
Zo’n pop bleek moeilijk te vinden. Haar man heeft een donkere huidskleur en de poppen die online verkocht werden, waren bijna allemaal wit. Ze besloot er een te kopen en deze zelf te verven.
„Met mijn man fantaseerde ik over hoe ons kindje eruit zou zien, wat voor haren en gezichtje het zou hebben. Dat heb ik nagemaakt. Ik kleedde de pop in het pakje dat ik eerder aan mijn man had gegeven om hem te verrassen met het nieuws van mijn zwangerschap.” Het hielp bij het verwerken, zegt Shein. „Als ik heel verdrietig was, nam ik de pop op de arm. Dat doe ik soms nog steeds.”
Haar man moest aan het idee wennen. „In films hebben poppen vaak een griezelige rol. Dat was ook zijn associatie ermee. De eerste keer dat ik met een pop bezig was en de onderdelen uit elkaar had gehaald, kreeg hij er ’s nachts een nachtmerrie van. Dat snap ik wel: reborn-poppen lijken zó echt.”
Beschrijving van het karakter
Door gezondheidsproblemen kon Margriet Shein niets anders dan thuisblijven. „Ik verveelde me en besloot opnieuw een levensechte pop te maken. Uiteindelijk deelde ik die op Facebook, waar ik veel reacties kreeg van mensen die de pop wilden kopen.” Inmiddels verkoopt ze haar creaties via haar Instagramaccount, waar ze meer dan 34.000 volgers heeft. Sommige klanten benaderen haar om een gepersonaliseerde pop te bestellen, elk met hun eigen reden. „Ik heb klanten gehad die hun overleden kind hebben laten namaken. En ouders met het legenestsyndroom, die de babyversie van hun kinderen wilden laten repliceren.” Voordat ze begint, vraagt Shein om foto’s en filmpjes van het kind en een beschrijving van diens karakter. Online zoekt ze vervolgens naar een ‘kit’, een onbewerkt poppenlichaam dat het meest overeenkomt met het uiterlijk van het kind. „Daarna houd ik me bezig met de huidskleur, de oogkleur en het soort haar. Uiteindelijk kom ik vrij dicht bij het werkelijke uiterlijk.” Op haar telefoon toont ze een foto van een baby naast een foto van de nagemaakte pop. De pop heeft niet alleen dezelfde oog-, haar- en huidskleur als de baby, maar ook hetzelfde scheve lachje.
„Als ik zo’n pop maak, bestudeer ik alle gezichtstrekken van het kind: de manier waarop de wenkbrauwen zitten, de vorm van de mond.” Ze is maandenlang met een pop bezig. „Daardoor krijg ik er een band mee. Hoe langer ik met een pop bezig ben, hoe moeilijker ik het vind om hem weg te geven.”
Foto’s Lars van den Brink
Reborn-poppen worden ook aan demente ouderen gegeven. Zij denken vaak wél dat het om een echte baby gaat, zegt Shein. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat ‘poppentherapie’ een positief effect heeft op dementiepatiënten: het vermindert onder meer agressief en obsessief gedrag, bevordert communicatie met de ouderen en verbetert hun gemoedstoestand. „Het is heel bijzonder om te zien”, zegt Shein, die weleens filmpjes krijgt waarop dementerende ouderen met haar creaties spelen. „Ze praten tegen de pop, of gaan ervoor zingen. Daar worden ze rustig van.”
Dat kalmerende effect heeft het ook op andere klanten. „Ik verkocht laatst een pop aan een vrouw met autisme en een zware angststoornis. Ze durfde het huis niet uit. Met de pop die ik voor haar maakte, voelde ze zich veilig genoeg om weer naar haar psycholoog te gaan.”
De meeste klanten van Margriet Shein zijn gewoon verzamelaars. „Voor hen is het leuk om dit soort kunst in huis te hebben.”
Zwaarte van de pop
Tijdens het gesprek loopt Sheins assistentiehond geregeld naar haar toe om aan haar hand te snuffelen. Shein heeft Functionele Neurologische Stoornissen, een hersenaandoening die lijkt op epilepsie, vertelt ze. „Vermoeidheid, fel zonlicht of harde geluiden kunnen ervoor zorgen dat ik flauwval.” Op basis van haar lichaamsgeur kan de hond haar gezondheid monitoren en alarm slaan wanneer dat nodig is.
„Door mijn ziekte raken mijn armen vaak verlamd, of voel ik mijn benen niet meer goed. Dat is een beangstigend gevoel. Sommige mensen gebruiken op zulke momenten een verzwaringsdeken. De poppen hebben dat voor mij vervangen. De zwaarte van een pop helpt me mijn lichaam weer te voelen, waardoor ik ontspan.” De kwetsbaarheid ervan dwingt tot voorzichtigheid, voegt Shein toe, wat afleidt van de pijn of spasmes in haar lichaam.
Ze houdt haar poppen graag vast, maar voedt en verschoont ze niet. De groep reborn-poppenbezitters die dat wél doet is „in mijn ervaring heel klein”, zegt Shein. Die groep krijgt volgens haar te veel aandacht in de media. „Rollenspellen roepen sterke reacties op. Zo van: die mensen zullen allemaal wel gek zijn. Maar wat is er mis met volwassenen die spelen?”
Zwitsal-parfum
In haar werkkamer liggen poppen in verschillende stadia van afwerking: sommige compleet, andere nog ongeverfd of kaal. Overal liggen materialen: verf voor de huid, haren voor het hoofdje en de wenkbrauwen, glasparels waarmee het gewicht van een baby wordt nagebootst, een rek met kleding. In een boekenkast liggen losse lichaamsdelen, gemaakt van vinyl. De ruimte ruikt zelfs naar baby’s – met Zwitsal-parfum geeft ze de poppen een kenmerkende geur.
Dankzij de strategisch verdeelde glasparels krijgen de poppen een natuurlijke gewichtsverdeling: het hoofdje is zwaar, waardoor het ondersteund moet worden tijdens het tillen, en de armen en benen vallen naar beneden bij het vasthouden van het bovenlichaam.
Voor haar poppen gebruikt Shein het liefst mensenharen. „Ik werk graag met verschillende haarstructuren. Met synthetische materialen worden die niet altijd goed nagemaakt.” Ze koopt ze op Etsy, of krijgt ze van vrienden. „Ik ben bevriend met een kapster. In plaats van dat ze het haar dat ze knipt weggooit, betaal ik haar ervoor: win-win.”
„Ik had laatst een klant voor wie ik de babyversie van haar inmiddels oudere dochter mocht namaken. Ze stuurde wat afgeknipte haren van haar kind op, zodat ik die voor de pop kon gebruiken.”
Margriet Shein maakt voornamelijk poppen van kleur. „Zeker 90 procent van de reborn- poppen die gemaakt worden, is wit. Die verhouding klopt natuurlijk niet met de echte wereld. Ik wil me focussen op de modellen die het minst gemaakt worden.” Haar poppen dragen kleren met verschillende culturele patronen, zoals Thais en Maleisisch. Die bestelt ze bij een gespecialiseerde kleermaker.
De prijs van de poppen loopt uiteen. „Hoewel donkere huidskleuren meer verflagen nodig hebben en daardoor meer tijd kosten, wil ik geen prijsverschil maken op basis van huidskleur”, zegt Shein. Een pop met de kenmerken van een premature baby kost zo’n 500 euro, een grotere pop richting 1.000. „Soms maak ik een budgetpop, voor mensen die minder te besteden hebben. Die hebben bijvoorbeeld geen haartjes op hun hoofd en kosten 200 tot 400 euro.”
Jannie Vontenie heeft vorig jaar „twee of drie” poppen gekocht. „Dat is algauw 1.500 euro. Maar dat doe ik niet elk jaar, hoor.” Niet alleen de poppen zijn duur, benadrukt ze. Kruippakjes, pyjama’s, kerstkleren („gewoon bij C&A”) – haar kast met babykleding puilt inmiddels uit. „Mijn dochter zei laatst: ‘Als ik ooit nog een kind krijg, kom ik gewoon bij jou kijken.’”
Lynn de Boer (23) uit Amersfoort‘Mijn zusjes vindt de poppen heel eng’
In 2020 kocht ik mijn eerste reborn-pop, voor 100 euro. Ik had geld geleend van mijn ouders om hem te kunnen betalen. Ik was er helemaal gek op – de pop ging overal mee naartoe.
„Ik heb autisme en depressieve klachten. Ik woon alleen, maar op momenten dat het minder goed met me gaat, verblijf ik bij mijn ouders. Als ik vervolgens terugkom in mijn eigen huis, kan het leeg aanvoelen. Op zulke momenten vind ik het fijn dat de poppen er zijn. Ze geven me een veilig gevoel en verminderen mijn gevoelens van eenzaamheid.
„Ik voel veel liefde voor mijn poppen en vind het fijn om ze te verzorgen: ik kleed ze om en verschoon af en toe een luier.
„Mijn ouders zijn niet zo’n fan van de poppen. Mijn zusje vindt ze heel eng, dus als ze op bezoek komt, stop ik ze weg. Maar ze zijn allemaal blij dat ik een hobby heb die ik leuk vind.
„Online deel ik niet veel over mijn poppen, omdat het veel haatreacties oplevert. Ik denk altijd: er zijn toch ook volwassenen die lego verzamelen, kerstdorpen bouwen, of met treintjes spelen? Waarom is mijn hobby zo controversieel?”
Max Venhuizen (19) uit Benthuizen‘Dankzij de poppen voel ik me nooit alleen’
‘Op mijn twaalfde kwam ik op YouTube een filmpje van reborn -poppen tegen. Ik vond ze meteen interessant. Ik heb een aantal jaar moeten wachten voordat ik er zelf een mocht kopen, omdat mijn ouders het in eerste instantie te eng vonden.
„Nu heb ik drie poppen: twee jongens en een meisje. Een van de poppen heb ik op bestelling laten maken, omdat ik er graag een wilde hebben die op mij lijkt.
„Dankzij de poppen voel ik me nooit alleen. Als ik thuis in mijn kamer ben, leg ik ze op mijn schoot of loop ik ermee rond. Dat voelt erg fijn. Ik vind het ook leuk om ze aan te kleden met kleertjes die ik op Vinted heb gekocht.
„Ik ben altijd erg angstig geweest. De poppen helpen daarbij – ze geven me veel rust. Als ik verdrietig ben of net ruzie heb gehad, pak ik graag een pop vast.
„Mijn vrienden vinden mijn verzamelhobby heel normaal. Mijn oma vindt de poppen superleuk. Mijn moeder vindt ze nog steeds een beetje eng, maar wel minder dan vroeger gelukkig.
„Het lijkt me leuk om mijn poppen mee naar buiten te nemen, maar ik denk dat dat voor mijn ouders iets te ver zou gaan. Bovendien heb ik nog geen kinderwagen of draagzak, en het zou vreemd voelen om ze gewoon in mijn armen te dragen. Dan zou ik steeds denken: heeft dat arme kind het niet koud?”
Fenna van Leeuwen (16) uit Den Haag‘Af en toe neem ik ze mee naar buiten in een draagzak’
‘Ik ben altijd een poppenmeisje geweest. Mijn eerste reborn-pop kocht ik rond mijn tiende. Toen ik op mijn dertiende een hersenontsteking kreeg, nam ik mijn pop mee naar het ziekenhuis. Voor mij was dat een soort therapie – het gaf me steun.
„Ik heb twee poppen, een jongen en een meisje, allebei gemaakt van siliconen. Die zien er nóg realistischer uit dan poppen van vinyl en zijn een stuk duurder: voor een siliconen pop betaal ik meestal 1.500 euro.
„Af en toe neem ik ze mee naar buiten in een draagzak. Dat levert soms vreemde blikken op, maar meestal juist leuke reacties, zoals: ‘Oh, wat mooi’, of ‘Wat knap dat je dat maakt’.
„De poppen zijn voor mij een dagelijkse bezigheid. Ik vind het fijn ze even vast te pakken, om te kleden of de haartjes te kammen. Het geeft me veel rust.
„Ik maak zelf ook poppen. Die verkoop ik voornamelijk via Facebook, Marktplaats en reborn-beurzen. Mijn klanten zijn meestal ouderen, mensen die een kind hebben verloren of mensen die geen kinderen kunnen krijgen. Soms zijn het jongeren zoals ik, die het leuk vinden om een pop te hebben.”