Deze drugsoorlog is geen Vlaams onderonsje – Nederlanders spelen prominente rol

Een grensinspectiepost in het Antwerpse havengebied is op dinsdagochtend naar Belgische maatstaven streng beveiligd. Deze dag worden de jaarlijkse cijfers van het aantal onderschepte cocaïnetransporten in de haven gepresenteerd. De verhoogde beveiliging heeft alles te maken met het escalerende geweld binnen de Vlaamse cocaïnemaffia.

In Antwerpen is een record van 110.000 kilo cocaïne onderschept in 2022, meldt de Belgische minister van Financiën en vicepremier Vincent Van Peteghem. In Nederland is ruim 52.500 kilo onderschept, vertelt zijn Nederlandse gesprekspartner Aukje de Vries, staatssecretaris van Financiën verantwoordelijk voor de douane. Daarmee komt het totaal op 162.500 kilo, iets meer dan in 2021 dat ook al een recordjaar was. De havens van Antwerpen en Rotterdam zijn de belangrijkste poort voor cocaïnesmokkel naar West-Europa.

En dat veroorzaakt ook buiten het havengebied grote problemen, aldus de Antwerpse burgemeester Bart De Wever die al jaren waarschuwt voor Nederlandse toestanden in België. Na een serie beschietingen en aanslagen met explosieven is het overlijden van een elfjarig meisje maandagavond een tragisch dieptepunt van het conflict. De garagepoort van haar woning in het Antwerpse wijk Merksem werd beschoten met wat de Belgische justitie kwalificeert als „oorlogsmunitie”. Het meisje zou zijn overleden nadat een door kogels getroffen magnetron ontplofte.

„Het heeft er alle schijn van dat het een afrekening in het milieu is”, vertelt Bart De Wever op de Vlaamse televisie. „Er is een drugsoorlog aan de gang. Criminelen vallen huizen van andere criminelen aan. Dat zijn we nu al maanden aan het meemaken.”

Die ‘drugsoorlog’ is geen Vlaams onderonsje; Nederlanders spelen er een prominente rol in. De afgelopen maanden zijn in Antwerpen verschillende Nederlanders opgepakt, onder meer omdat zij aanslagen pleegden op Belgische woningen of rondreden met wapens en brandbommen om zulke aanslagen te plegen. Daarnaast zitten vijf Nederlanders uit de regio Den Haag vast vanwege betrokkenheid bij ontvoeringsplannen van de Vlaamse minister van Justitie Vincent Van Quickenborne.

De havens van Antwerpen en Rotterdam vormen de spil omdat vrijwel alle cocaïne gesmokkeld wordt via containerschepen uit Latijns-Amerika die de twee grootste havens van Europa aandoen. Naast inmiddels gearresteerde Nederlandse drugsbazen zoals Piet Costa en Ridouan Taghi, zijn er het afgelopen decennium ook Belgische kopstukken opgekomen. Het overleden meisje uit Merksem is volgens Belgische media een nichtje van Antwerpenaar Othman el B. die inmiddels al jaren in Dubai resideert. Hij wordt door de Belgische autoriteiten gezien als een hoofrolspeler in het conflict binnen de Vlaamse cocaïnemaffia.

Nederlandse ‘cocaïnekoersen’

Tachtig kilometer verder, op de Rotterdamse Maasvlakte, worden de Nederlandse ‘cocaïnekoersen’ gepresenteerd. En waar het in Antwerpen in 2022 wat hoger uitviel dan in 2021 is dat in Nederland net wat minder. In de havens van Rotterdam en Vlissingen is 52.500 kilo cocaïne onderschept door het HARC-team. Dit Hit and Run Cargo-team is een samenwerkingsverband van politie, douane, FIOD en Openbaar Ministerie.

De Rotterdamse hoofdofficier Hugo Hillenaar is „blij” met de inbeslagnames die volgens hem tot forse inkoopschade voor de drugscriminelen lijden en in totaal goed zijn voor een straatwaarde van 3,5 miljard euro. Hij stelt dat nog gewerkt wordt aan „de exacte duiding” voor hoe het komt dat in Nederland minder cocaïne in beslag is genomen. Die zou mogelijk samenhangen met de intensivering van de aanpak van cocaïnesmokkelaars in Rotterdam.

Volgens Jan Kamp, directeur van Douane Rotterdam, duidt het lagere volume erop dat drugscriminelen „mogelijk aan risicospreiding doen of dat de cocaïne elders in Europa aan wal is gekomen”. En waar in België veelal partijen van duizenden kilo’s coke worden gepakt die verstopt zitten in de deklading, grijpen smokkelaars in Rotterdam blijkens de cijfers steeds vaker naar een andere smokkelmethode: de rip-off- en switch-methode. Daarbij worden tassen met maximaal enkele honderden kilo’s coke in containers gelegd die er dan in Rotterdam weer worden uitgehaald. Vaak verzamelen uithalers verschillende zendingen die dan worden verzameld in een andere container, de switch, die daarna van het terrein wordt gereden.

Meer onderscheppingen

Het aantal onderscheppingen en kilo’s neemt dus toe. Maar wat zegt dat over de hoeveelheid cocaïne die wél zijn weg vindt naar het Europese achterland? Daarop heeft niemand in Antwerpen of Rotterdam het definitieve antwoord. In Latijns-Amerikaanse havens is in 2022 270.000 kilo cocaïne onderschept die was bestemd voor de Europese markt. Daarvan had 120.000 kilo aan moeten komen in Antwerpen of Rotterdam, bijna 45 procent van het totaal.

Dat is een cijfer dat – tot tevredenheid van de op de Maasvlakte verzamelde leidinggevenden van de Douane, Zeehavenpolitie en het Openbaar Ministerie – goed past bij een vorig jaar verschenen onderzoek van Denkwerk, een naar eigen zeggen onafhankelijke denktank „met krachtige ideeën”. Volgens hoofdofficier Hillenaar blijkt uit dat onderzoek dat zeker de helft van de cocaïne die naar Nederland wordt vervoerd in beslag wordt genomen. Hij noemt dat „enorm motiverend”. Eerder ging de Douane namelijk nog uit van 20 tot 25 procent aan inbeslagnames, net zoals in andere landen, vertelt Douane-directeur Jan Kamp. Hij noemt de onderzoeksuitkomsten „verrassend” en de methodiek „stevig”, maar zegt wel dat de Erasmus Universiteit is ingeschakeld om het denkwerk te valideren.

Wat opvalt is dat de straatprijs van cocaïne (50 euro per gram) al jaren stabiel is, ondanks de grote en stijgende hoeveelheid aan cocaïne-onderscheppingen. En volgens het Trimbos-instituut was zuiverheid van cocaïne in Nederland nog nooit zo hoog. Het geeft aan dat de inkoopprijzen van cocaïne voor retailhandel gunstig is: zuivere cocaïne duidt erop dat er minder goedkope versnijdingsmiddelen worden gebruikt. Het suggereert dat de golf inbeslagnames dus geen invloed heeft op de prijs en kwaliteit van cocaïne.

Het escalerende geweld in Antwerpen suggereert dat ook een andere wetmatigheid zich op dit moment voordoet. Successen in de opsporing leiden in eerste instantie vaak tot onrust binnen de onderwereld. Simpel gezegd: wie betaalt de rekening voor die onderschepte cocaïne? En wie grijpt de macht nu een aanzienlijk aantal kopstukken van de Nederlandse cocaïnemaffia achter de tralies zit? Het antwoord op die vraag zou net als het geweld ook weleens uit België kunnen komen.