‘Deze club heeft zich gespecialiseerd in geen openheid van zaken geven’

Voor een Duitse pacemaker of implanteerbare defibrillator kunnen patiënten de komende tijd niet in Zwolle terecht. Het Isalaziekenhuis heeft per direct besloten voorlopig geen hartapparatuur van de Duitse fabrikant Biotronik te implanteren, nu het bedrijf verdacht wordt van het omkopen van cardiologen van het ziekenhuis.

Nóg een maatregel, dus. En de lijst was al zo lang. De huisaccountant loopt alle inkoopprocedures na. Het commerciële onderzoeksbedrijf van de cardiologen wordt overhoop gehaald. Een externe commissie gaat met een stofkam door alle wetenschappelijke publicaties van dat onderzoeksbedrijf om belangenverstrengeling uit te sluiten. Er is een stop op nieuwe wetenschappelijke cardiologische onderzoeken. En alle medische specialisten, inclusief de hartspecialisten, moeten voor 1 januari al hun nevenactiviteiten en relaties met bedrijven op tafel leggen.

Het moet nu maar eens duidelijk worden hoe de vrijgevestigde cardiologen hun geld verdienen, vindt het bestuur van Isala, het grootste algemene ziekenhuis van Nederland. Het hartcentrum is met 100 miljoen aan jaarlijkse omzet – een achtste van het totaal – belangrijk voor het ziekenhuis. Maar die transparantie komt niet vanzelf, merkt bestuursvoorzitter Rob Dillmann. „Het is een club die zich erin heeft gespecialiseerd zaken heel dicht bij zichzelf te houden en geen openheid van zaken te geven.”

Het corruptie-onderzoek naar vijf cardiologen geeft Dillmann een nieuw argument. Afgelopen juni viel opsporingsdienst FIOD binnen bij het ziekenhuis, bij onderzoeksbedrijf Diagram en privé-adressen in binnen- en buitenland. De twee cardiologen die nog steeds voor Isala werkten, is de toegang tot het ziekenhuis ontzegd. De omkopingszaak draait om de Duitse fabrikant van implanteerbare hartapparatuur Biotronik, zo bleek uit onderzoek van NRC. Biotronik zou miljoenen aan steekpenningen hebben betaald in ruil voor een voorkeursbehandeling. In Isala, zo reconstrueerde NRC, worden vaker en sneller defibrillators (icd’s) geïmplanteerd dan in de rest van Nederland.

Lees ook: Namen cardiologen miljoenen aan van een Duitse pacemakerfabrikant?

Rob Dillmann en Svenhjalmar van Helden, bestuurslid van de maatschap van medisch specialisten, vertellen hoe het gaat.

Waarom pakt u nu pas de financiële kluwen aan bij uw cardiologen?

Dillman: „Voor ons begon dit vorig jaar al, toen we geconfronteerd werden met problematiek in de vakgroep cardiologie. Er bleek een systeem van rangen en standen te bestaan.”

Van Helden: „Sommige cardiologen zijn lid van de maatschap, anderen zijn in loondienst van het ziekenhuis. Dat gaf ongelijkheid, privileges. Je had cardiologen die niet op de poli willen staan, cardiologen die heel vaak op de operatiekamer hartkatheterisaties doen, maar zelden een weekenddienst draaiden.”

Dillmann: „Dat gaf een communicatiestijl en een organisatie die wij niet fijn vonden. We hebben toen twee interim-bestuursleden van buitenaf aangetrokken om orde op zaken te stellen, maar dat wilde de vakgroep niet. Dat heeft geculmineerd in een kort geding.”

Wat vond u daarvan?

Dillmann: „Dat was een licht verbijsterende ervaring. Toen het vakgroepbestuur zich heftig verzette, tot zelfs de rechtszaal aan toe, dacht ik: dat is interessant. Waarom zou dat zijn? Dat wijst niet op transparantie.”

En toen?

Dillmann: „We wonnen, de bestuursleden van buitenaf kwamen er. Daarna hebben we hard gewerkt. We zijn aan de slag gegaan met de artsenplanning, we hebben privileges teruggedraaid. Ook hebben we de interne accountant laten kijken naar inkoopprocedures en de structuur van onderzoeks-bv Diagram. Accountant EY heeft gekeken naar een aantal bv’s van cardiologen. De accountant en EY troffen geen fraude aan, maar wezen wel op de schijn van belangenverstrengeling die de commerciële bv met zich meebracht. Sommige cardiologen waren hoofdonderzoekers [van studies die betaald werden door producenten van medische hulpmiddelen], maar ook betrokken bij advisering over welke defibrillators aangeschaft moesten worden. Dat is niet handig. Daar zijn we begin dit jaar mee aan de slag gegaan.”

En na een half jaar kwam alsnog de FIOD.

Dillmann: „Ja. Dat was toch wel een verrassing. We begrepen dat het onderzoek gebaseerd is op bevindingen uit 2013, 2014, uit een groter internationaal onderzoek waarin Biotronik in het vizier kwam. De FIOD kijkt nu wel breder, geloof ik. Voorlopig plaatsen we hier geen nieuwe pacemakers en icd’s van Biotronik. KPMG, onze huisaccountant, licht nogmaals alle inkoopprocedures door, nu met een vergrootglas dat niet op honderd maar op duizend staat. We gaan met de vingers langs alle plinten, een enorme klus. Wij kijken nóg strenger naar dubbele rollen bij Diagram, we halen de verpleegkundige begeleiding van wetenschappelijke studies terug van Diagram naar het ziekenhuis, en we zijn strenger op wie bij Diagram in welk computersysteem van het ziekenhuis mag. En we hebben een externe commissie aangesteld die al het lopende wetenschappelijke onderzoek van cardiologie, dat wordt uitgevoerd door Diagram, beoordeelt op mogelijke belangenverstrengeling. Er liepen daar wel tachtig studies.”

Waarom plaatst u al uw wetenschappelijk cardiologisch onderzoek buiten het ziekenhuis? Het onderzoek gebeurt immers met patiënten van Isala, in de gangen van Isala, op bedden van Isala.

Dillmann: „Diagram bestaat al dertig, veertig jaar en zo’n constructie is op meerdere plekken in het land te vinden. Je krijgt dat niet in een andere baan geduwd, als je geen informatie hebt over dingen die misgaan.

Van Helden: „En vanuit ons bekeken: het onderzoek liep goed. Kijk even hoeveel proefschriften daar uit zijn gekomen, hoeveel publicaties. Honderden. Het is een gerenommeerd onderzoeksinstituut. Als je dat ziet, dan denk je: het functioneert fantastisch, ze hebben de hoogste impact factor van alle vakgroepen. Ook niet een reden om te zeggen: we gaan het even anders organiseren.”

Krijgt u nu inzage in de geldstromen van en naar de onderzoeks-bv Diagram, waar veel van uw cardiologen eigenaar van zijn?

Dillmann: „Nee. Ik weet niet waarom niet. We zijn daar nog wel over in gesprek, want wij hebben de morele overtuiging dat dat wel zou moeten.”

Van Helden: „Het bestuur van de maatschap van medisch specialisten vraagt van alle leden, dus ook van de cardiologen, dat ze voor 1 januari volledige openheid van zaken geven. De andere medisch specialisten in het ziekenhuis hebben grote zorgen over de financiële belangen van de cardiologen, dat mag u gerust weten, die willen dat nu weten. Alle bv’s, alle betalingen van fabrikanten. Dat gesprek begint nu.”

We zien meer zakelijke banden. De toenmalige directeur van het hartcentrum, een van de verdachten, had privé een bedrijf dat een app aan het ziekenhuis leverde waarop patiënten thuis gemonitord konden worden. Isala-personeel voelde zich onder druk gezet om producten van dit bedrijf te gebruiken.

Dillmann: „Dat is een goed voorbeeld van een samenwerking waar we een einde aan hebben gemaakt.”

Het bedrijf ging failliet en het ziekenhuis werd de grootste schuldeiser in het faillissement, terwijl de eigenaar op dat moment directeur van het hartcentrum was. Dat is toch een rare situatie?

Dillmann: „Ja, dat is een hele ongelukkige situatie.”

Het onderzoek van de FIOD draait om Biotronik. Hoeveel apparaten van dit merk worden in Isala geplaatst?

Dillmann: „We hebben vijf leveranciers die allemaal ongeveer een even groot aandeel hebben.”

Lees ook: strafrechtelijk onderzoek naar cardiologen

Waren er grote wijzigingen in die verhoudingen? Hoe is die verdeling bij andere ziekenhuizen?

Dillmann: „Dat weet ik niet. En wij hebben geen inzicht in het inkoopbeleid van andere ziekenhuizen.”

Van Helden: „Wat we wel weten is dat we in Isala hoog zitten qua aantal implantaties van icd’s.”

Dillmann: „We zijn natuurlijk een groot ziekenhuis, en cardiologie is een traditie hier. Het dotteren is hier uitgevonden. Maar we hebben afgelopen jaren best stevige discussies gehad over de hoge aantallen, verzekeraar Zilveren Kruis was daar bij betrokken. Die gingen over de vraag of we niet te veel icd’s implanteerden. We hebben dat laten toetsen, en daar kwam uit dat er conform de richtlijn van de medische beroepsgroep werd gehandeld.”

Van Helden: „Die richtlijn, een Europese, is wel heel breed. Je kunt al heel gauw mensen preventief een icd geven.”

Dillmann: „Dat is onze worsteling. Als je in een gesprek bent met een vakgroep, maar er is binnen de richtlijn gehandeld, dan ben je als bestuurder uitgepraat.”

Heeft u wel grip op de cardiologen?

Voor het eerst reageert Dillmann licht geïrriteerd. „We hebben dat toch laten zien in dat kort geding. Dat hebben ze met 5-0 verloren. En wij hebben het ook nog eens, bij wijze van spreken, met 2-0 gewonnen. Ja, ik heb grip, de macht ligt bij het bestuur, anders konden we al die maatregelen niet doorvoeren. Het FIOD-onderzoek heeft ons geen inzicht gegeven, maar wel aanleiding. We zijn nu in een veel betere positie om informatie boven tafel te halen. We kunnen nu zeggen: op deze manier gaan we niet verder met elkaar. ”

U vertrekt in maart, als het strafrechtelijk onderzoek nog loopt. Wat betekent dit voor Isala?

Dillmann: „Ik heb mijn vertrek al vaker uitgesteld, ik zit er nu negen jaar. Ik vind het moeilijk weg te gaan, er moet nog veel werk verzet. Maar ik zie wel licht aan het einde van de tunnel. Wij zijn niet trots op wat we aantroffen, maar we hopen wel trots te ontlenen aan hoe we het nu aanpakken.”