Deskundige over Moslim­broederschap speelde dubbelspel

Posted on by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Extremisme-expert Hij bepaalde het beeld in Europa van de Moslimbroeders. Ook de Tweede Kamer liet zich voorlichten door Lorenzo Vidino. Maar de wetenschapper had een eigen agenda.
In november 2020 doet de politie in Oostenrijk invallen op meer dan zestig adressen, omdat de bewoners banden zouden onderhouden met de Moslimbroeders.
In november 2020 doet de politie in Oostenrijk invallen op meer dan zestig adressen, omdat de bewoners banden zouden onderhouden met de Moslimbroeders. Foto Erwin Scheriau / APA / AFP

RECONSTRUCTIE

De Tweede Kamerleden waren het er snel over eens: als ze onderzoek wilden doen naar beïnvloeding van moskeeën, dan móésten ze Lorenzo Vidino wel uitnodigen. De gelauwerde extremisme-deskundige uit de Verenigde Staten had er boeken over geschreven, parlementen voorgelicht, regeringen geadviseerd.

Dus leek het een logische keuze voor de Kamercommissie die in 2019 onderzoek deed naar buitenlandse moskeefinanciering, om Vidino te horen als expert.

Het werd een „heel interessant gesprek”, herinnert een van de commissieleden zich, die anoniem wil blijven omdat de zitting achter gesloten deuren plaatsvond. „Hij schetste een gedetailleerd beeld van de Nederlandse vertakkingen van de Moslimbroederschap.” De islamitische beweging zou hier volgens Vidino „verdeeldheid” zaaien. Hij kon meerdere Nederlandse moskeeën bij naam noemen die onder invloed zouden staan van de Moslimbroeders en wist zelfs de exacte hoogte van ontvangen giften uit Qatar.

Eén vraag vergaten de commissieleden te stellen. Hoe kwam Vidino zelf aan zijn geld?

Beïnvloedingsoperaties

De expert die over buitenlandse beïnvloeding kwam praten, maakt zelf onderdeel uit van een buitenlandse beïnvloedingsoperatie.

Dat blijkt uit Abu Dhabi Secrets, de hack van ruim zeventien gigabyte aan bestanden waarover NRC zaterdag berichtte. De Verenigde Arabische Emiraten betaalden het Zwitserse inlichtingenbedrijf Alp Services voor een pr-offensief tegen de Moslimbroederschap. Qatar steunt deze broederschap, tot grote onvrede van rivaal de Emiraten, die haar politieke ambities vrezen. Sinds 2017 is de broederschap het belangrijkste onderwerp voor hun burenruzie.

Alp maakte voor campagnes gebruik van de wetenschapper Lorenzo Vidino (Milaan, 1997). Tegen betaling speelde hij gevoelige informatie door over vermeende Moslimbroeders, die het bedrijf gebruikte voor beïnvloedingsoperaties namens de Emiraten. De doelwitten van Alp werden in opspraak gebracht door hun Wikipediapagina’s aan te passen, Googleresultaten te beïnvloeden en negatieve stukken over hen te laten verschijnen.

Lorenzo Vidino, directeur van het extremisme-programma van de George Washington University, volgt al jaren de verrichtingen van de Moslimbroederschap in het Westen. Hij heeft er tientallen academische publicaties en drie boeken over geschreven. Van de Verenigde Staten tot in Oostenrijk adviseert hij regeringen over de beweging – naar eigen zeggen deed hij dit voor in totaal acht westerse regeringen. Hij wordt regelmatig geraadpleegd door The New York Times, CNN en de BBC. In Nederland lieten onder meer NRC, de Volkskrant en Het Parool hem aan het woord. In die laatste krant wijst Vidino op de steun vanuit Qatar aan organisaties en moskeeën in Europa. „Het gaat om honderden miljoenen euro’s per jaar. De ontvangers zitten altijd in het netwerk van de broederschap.”

De Tweede Kamercommissie stelt dat Moslimbroeders „een geheime eed” afleggen. Bron: „de heer Vidino”.

Een soortgelijk betoog houdt hij in 2019 voor de Tweede Kamercommissie, die dan onderzoek doet naar moskeefinanciering. Na het gesprek met Vidino besluit de commissie de Moslimbroederschap een prominente rol te geven in het openbare deel van de mini-enquête in 2020. Jacob van der Blom wordt opgeroepen voor een publiek verhoor in de Enquêtezaal van de Tweede Kamer. Hij bestuurt moskee De Middenweg in Rotterdam, die volgens Vidino ruim zes ton ontving uit een fonds gelieerd aan de Moslimbroeders. Het gesprek met de Kamercommissie loopt uit op een fel verhoor. „Heeft u een eed afgelegd aan de internationale Moslimbroederschap?”, willen de commissieleden weten. Met een ontkenning nemen ze geen genoegen. „Dat verklaart u onder ede? Dat weet u zeker?”, vraagt een commissielid.

Waar de commissie het verhaal over een ‘eed’ vandaan haalt, wordt duidelijk wanneer ze haar eindrapport presenteert. Daarin staat dat Moslimbroeders „een geheime eed” zouden afleggen, maar hierover naar buiten toe zouden liegen. Bron: „de heer Vidino”. In het rapport wordt in totaal twintig keer naar hem verwezen als bron.

Het onderzoek waarop de invallen volgen, begon met een rapport van Vidino, die een vermeend broederschapsnetwerk in kaart bracht. Rechtbanken concluderen later dat justitie vooringenomen te werk ging.

Foto Erwin Scheriau / APA / AFP

Tips over uiteenlopende zaken

Op het moment dat Vidino in de Tweede Kamer aanschuift, ontvangt hij al betalingen van het Zwitserse inlichtingenbureau Alp Services. Al snel nadat Alp Services de Emiraten in 2017 als klant heeft binnengehaald, wordt geprobeerd Vidino aan het bedrijf te binden. In een e-mail van 3 januari 2018 schrijft een Alp-medewerker aan Vidino dat hij onderzoek doet naar de ‘nieuwe generatie’ leiders van de Moslimbroederschap in Europa. „Bent u misschien beschikbaar voor een ontmoeting in Europa of Washington?”, vraagt deze medewerker. Nog dezelfde dag antwoordt Vidino: „Gelukkige timing. Ik ben volgende week in Genève”.

Een week later verschijnt hij in het Beau-Rivage-hotel in Genève. Alp-directeur Mario Brero trakteert op een diner van meer dan 1.000 euro. Brero bereidt het gesprek voor in een gespreksnotitie. ‘Wie zijn wij, waarom onderzoeken we de Moslimbroederschap?’, is het eerste punt dat Brero met de wetenschapper wil delen. Hij gaat Vidino vertellen dat een Londens advocatenkantoor Alp inhuurt om de Moslimbroederschap in kaart te brengen. Dat Alp in werkelijkheid voor de Emiraten werkt, vermeldt het document met gesprekspunten niet. De notitie eindigt met de vraag of Vidino bereid is als adviseur voor Alp te werken. „Vertrouwelijk, natuurlijk”.

Twaalf dagen later tekent de wetenschapper een contract met Alp waarin hij toezegt interessante „geruchten” en „leads” over de Moslimbroederschap door te geven. Ook zal hij mogelijke leden van de Moslimbroederschap identificeren. Alp verwacht een „lijst van vermeende leden van de eerstelijnsorganisaties in Europese landen”. Vidino zal deze informatie als „consultant” tegen betaling van 3.000 euro binnen een week aanleveren.

De samenwerking zal daarna worden verlengd. In het voorjaar van 2020 heeft de wetenschapper volgens de documenten minstens 10.000 euro van het bedrijf ontvangen.

Het ene moment schudden ze westerse politici de hand, het andere moment prediken ze over het doden van joden en homo’s

Lorenzo Vidino extremisme-deskundige over Moslimbroederschap

In ruil daarvoor tipt Vidino Alp over de meest uiteenlopende zaken. Een verslag van een ontmoeting in 2018 in Milaan vertelt hoe de samenwerking verloopt. Het eerste punt in de notulen is een „betaling” voor zijn onderzoeken naar de Moslimbroederschap in Turkije en de Verenigde Staten: 4.000 euro. Daarna laat hij volgens het verslag vertrouwelijke stukken zien van het Qatarese liefdadigheidsfonds Qatar Charity. Daarin staat welke Moslimbroederschaporganisaties subsidies bij het fonds hebben aangevraagd. Vidino vertelt Alp op wie ze hun pijlen specifiek moeten richten. Zo noemt hij een „geldpersoon” die financiële zaken voor Qatar Charity zou regelen. Ook vertelt hij over een ruzie die zou zijn uitgebroken binnen de Deense Moslimbroederschap.

Tussen de ontmoetingen met Alp door is de wetenschapper ook telefonisch beschikbaar als consultant. Zo wordt hem in oktober 2018 via WhatsApp gevraagd wie in Nederland de invloedrijkste Moslimbroeder is. Vidino identificeert een Marokkaans-Nederlandse moskeevoorzitter die volgens hem de „mover and shaker” is binnen de Nederlandse Moslimbroeders.

Goedgeklede zakenlieden

Het is kennis die hij zo lijkt op te lepelen; de beweging houdt hem al sinds de jaren negentig bezig. In die tijd studeert Vidino in Milaan, in de buurt van een salafistische moskee. „Mensen met wie ik voetbalde, bezochten de moskee en gingen toen ineens naar Bosnië om te vechten. Dat interesseerde me”, vertelt Vidino vorig jaar aan een Oostenrijkse krant.

De financiers achter de moskee waren volgens hem Moslimbroeders. „Goedgeklede zakenlieden die hun eigen banken bezaten en politici de hand schudden.” Het tekent volgens Vidino de dubbelzinnigheid van de broeders. „Het ene moment schudden ze westerse politici de hand en praten ze over integratie, het andere moment verschijnen predikanten in hun moskeeën die het doden van joden en homo’s propageren.”

Het zou Vidino’s blik bepalen op de westerse broederschap. Hij gaat verder studeren en maakt carrière aan Amerikaanse universiteiten, met publicaties over de broederschap. Hoogleraar en terrorisme-expert Beatrice de Graaf, zelf fellow aan de Washington University, kent die wereld goed. „Er is in de Verenigde Staten een groot hybride veld ontstaan waarbij onderzoekers met één been in de wetenschap staan en met het andere been als consultant optreden voor overheden, denktanks of bedrijven. Sommigen schermen hun onderzoeksmateriaal af voor eigen collega’s, of communiceren niet meer over hun opdrachtgevers of financiers. Dat leidt tot een cultuur waarin sommige onderzoekers meer bezig zijn met het verwerven en beschermen van een marktaandeel, dan met het benoemen van de nuance.”

Lees ook dit artikel: Groen, links en oerconservatief?

Vidino’s werk is dan ook niet onomstreden. Vidino beschrijft de Moslimbroederschap als een sluipend gevaar en roept Europese landen op zich niet in te laten met organisaties die hij tot het brede netwerk van de beweging rekent. Ook al spreken deze organisaties de taal van tolerantie en inclusiviteit: Vidino ziet ze als „woke islamisten”, die ondertussen de agenda van de broederschap zouden dienen.

Daarmee gaat hij verder dan andere onderzoekers. „Een geheime agenda? Ik heb hem nog nooit gezien”, zegt bijvoorbeeld de Utrechtse islamoloog Joas Wagemakers. Zelf maakt hij onderscheid tussen de broederschap in het Midden-Oosten en de daarop geïnspireerde clubjes en moskeeën in Europa. „Die Europese organisaties staan los van de Moslimbroederschaporganisatie. Je zou ze moeten beoordelen op wat ze feitelijk doen: activisme bedrijven en strijden tegen moslimdiscriminatie. Wat is daar problematisch aan?”

Vidino’s publicaties kunnen grote gevolgen hebben. In november 2020 worden in Oostenrijk zestig huizen doorzocht van zeventig verdachten – de grootste inval in de recente geschiedenis van het land. Ze worden verdacht van terrorisme. De Oostenrijkse minister van Binnenlandse Zaken spreekt van een ‘beslissende slag tegen de Moslimbroederschap’.

Het hele justitieonderzoek begon met een rapport van Vidino, die voor de Oostenrijkers een vermeend broederschapsnetwerk in kaart bracht. Achteraf blijft daar weinig van over: rechtbanken oordelen dat er onvoldoende verdenkingen lagen voor tal van invallen. Justitie was vooringenomen te werk gegaan.

‘Ik kan iets in elkaar zetten’

De rapporten die Vidino voor Alp opstelt, hebben een vooringenomen invalshoek. Zo bestelt een Alp-medewerker begin 2020 onderzoek naar Duitse Moslimbroeders. De „focus” van het rapport moet komen te liggen op „banden met terrorisme, corruptie, witwassen en andere misdaden”. Vidino’s reactie: „Klinkt logisch. Ik kan eind februari iets in elkaar zetten.”

Waar Vidino zijn informatie vandaan haalt? Als in februari 2020 de deadline voor zijn Duitse rapport nadert, appt hij een Alp-medewerker dat hij volgende maand enkele dagen in Berlijn zal verblijven als „gast van de autoriteiten”. Volgens Vidino gaat hij met de Duitsers praten over „precies ons onderwerp”. Zijn rapport zal na het bezoek aan Berlijn vast „sappiger” zijn, schrijft hij. Terug uit Duitsland weet hij Alp te vertellen dat de veiligheidsdiensten de komende periode intensiever onderzoek gaan doen naar de beweging. Daarnaast geeft hij tientallen namen door van vermeende Duitse aanhangers van de Moslimbroederschap.

Volgens ingewijden onderhield Vidino ook warme relaties met de Nederlandse antiterrorismecoördinator NCTV

Een Alp-medewerker vraagt of hij over een van deze namen meer informatie heeft. Nee, stuurt Vidino terug: „Veel van de namen op de lijst komen direct van ontmoetingen met Duitse intel.”

Speelde Vidino ook informatie door van Nederlandse veiligheidsinstanties? Volgens ingewijden onderhoudt hij warme relaties met de Nederlandse antiterrorismecoördinator NCTV. Een woordvoerder bevestigt dat NCTV’ers gesprekken hebben gevoerd met Vidino. „Voor zover bekend bij de NCTV is daarbij geen vertrouwelijke informatie gedeeld.”

Mediastorm

Alp gebruikt Vidino ook voor een opzetje om een hulporganisatie in opspraak te brengen. Medewerkers van Alp ontwikkelen in 2019 een strategie om Islamic Relief zwart te maken, de prominentste islamitische hulporganisatie in het Westen. Wederom vanwege ‘Moslimbroederbanden’. Op Facebook ontdekken Alp-onderzoekers antisemitische uitlatingen van leidende figuren binnen Islamic Relief. Een van hen heeft op Facebook Joden „kleinkinderen van apen en varkens” genoemd. De Alp-medewerkers sturen hun bevindingen door aan Vidino. Die is meteen enthousiast. „Met de juiste bronnen is dit goud waard en ik kan een paar zeer reguliere journalisten bedenken die er dol op zouden zijn”, schrijft hij terug. Als de „mainstream” pers het oppikt, zal dat „tastbare consequenties” kunnen hebben, voorspelt Vidino.

Dat ‘mainstream’ medium blijkt het Britse kwaliteitsblad The Times. Alp-directeur Mario Brero brengt een inlichtingenofficier van de Verenigde Arabische Emiraten op de hoogte van het opzetje. „We hebben onze bevindingen doorgeleid naar de academische expert Lorenzo Vidino en naar The Times om er zeker van te zijn dat we compleet vertrouwelijk blijven.”

Op 24 juli 2020 verschijnt het artikel over Islamic Relief op de voorpagina van The Times. Vidino komt daarin aan het woord als expert en hij noemt de uitspraken van de topbestuurder – die hij zelf had doorgespeeld – „hoogst verontrustend”. Het leidt tot een Europese mediastorm waarna meerdere landen, ook Nederland, een miljoenensubsidie aan Islamic Relief terugtrekken.

Leden van de Kamercommissie die de buitenlandse beïnvloeding van moskeeën onderzochten, kijken met ongemak terug op de rol die Vidino speelde in de mini-enquête. „Dit wisten we toen helaas nog niet”, zegt Tweede Kamerlid Rutger Schonis van D66. Als ze het hadden geweten, zeggen de meeste commissieleden, was Vidino niet uitgenodigd. „Omdat dat kan betekenen dat zijn verhaal gekleurd is”, zegt SGP’er Chris Stoffer. „We hebben destijds de experts die we raadpleegden niet gevraagd naar hun financiële relaties. We zaten juist te kijken naar de financiële relaties van de moskeeën.”

Terrorisme-onderzoeker Beatrice de Graaf legt, naar aanleiding van de berichtgeving in NRC, per direct haar functie als fellow aan de Washington University neer. „Met mijn naam geef ik legitimiteit aan een organisatie die ik nu niet meer kan steunen, vanwege de rol van Vidino”, zegt ze. „De breuk met ethische standaards is daar te groot.”

Lees ook dit artikel: Dit schimmige bedrijf vernietigde reputaties van Europese moslims

Related Posts

John Berends over provinciehuis Gelderland: ‘In de organisatie zit rancune naar mij’

  • admin
  • September 22, 2024
  • 0

In een exclusief interview met De Gelderlander, uit John Berends zondag kritiek op de provinciale organisatie waar hij jaren werkte. Berends was de commissaris van de koning in Gelderland. In september vorig jaar legde hij zijn taken neer na beschuldigingen van grensoverschrijdend gedrag.

De 68-jarige Berends noemt de organisatie „hoogprofessioneel” maar „met weinig politieke-bestuurlijke antenne”. Berends trad in 2019 aan en werd gevraagd veranderingen door te voeren. In zijn pogingen dat te realiseren, voelde hij tegenwerking. „Ik heb het management niet voor me gewonnen”, zegt hij.

Vorig jaar berichtte De Gelderlander op basis van anonieme gesprekken met meerdere ambtenaren over een pestcultuur binnen het provinciehuis. Berends zou zich schuldig hebben gemaakt aan roddelen, verbale intimidatie en in sommige gevallen fysiek grensoverschrijdend gedrag. KPMG deed onderzoek naar de aantijgingen, maar vond geen bewijs voor de beschuldigingen, aldus De Gelderlander. Wel werd hem „ongewenst gedrag” verweten en was een terugkeer onbespreekbaar.

In het gesprek met de regionale krant is Berends regelmatig verdedigend. In zijn antwoorden houdt hij vast aan het onderzoek dat KPMG deed naar de aantijgingen. „Grensoverschrijdend gedrag is niet aangetoond”, benadrukt hij meermaals. Op vragen of hij „onhandig” handelde, zegt Berends bijvoorbeeld: „met de wijsheid van nu misschien. Op dat moment stond ik volledig achter mijn beslissing”.

Dat Berends te veel en te snel veranderingen wilde doorvoeren, heeft volgens hem bijgedragen aan zijn „val”. Op pogingen tot contact met oud-medewerkers kwam geen reactie. Hem werd gevraagd interactie met oud-collega’s te vermijden. „In de organisatie zit rancune naar mij”, zegt hij.

Berends was sinds 2019 commissaris van de koning in Gelderland. Zijn taken werden waargenomen door de oud-burgemeester van Leiden, Henri Lenferink (PvdA).

Lees ook

Gelderse commissaris van de koning John Berends legt taken neer tijdens onderzoek naar wangedrag

De Gelderse commissaris van de koning John Berends staat de pers te woord na een vergadering over de beschuldigingen tegen hem, op 18 september in Arnhem.


Landgoedeigenaren Mieke en Agnes de Bruijn weten het zeker: ‘Men had de wolf van het begin af aan moeten afschieten’

  • admin
  • September 21, 2024
  • 0

‘Het zit ons hoog”, zegt Mieke de Bruijn (81) aan de keukentafel in haar rustieke landhuis op landgoed De Ploeg. „Hè, Ag?” Ze kijkt naar haar buurvrouw. „Zéér hoog”, zegt Agnes de Bruijn (80). De twee vrouwen, schoonzussen, hebben deze week met afgrijzen kennis genomen van de uitspraak door de rechter dat er, voor de zoveelste keer, vrijwel geen maatregelen mogen worden genomen tegen een wolf, dit keer een dier dat een meisje omver had gelopen en een hond had doodgebeten. „Ik snap die rechters niet”, zegt Mieke de Bruijn. „Weten ze wel waarover ze praten?” Ze neemt een plakje koek. „Mijn broer was ook rechter en die zei altijd dat je als rechter de wet moet volgen maar dat je ook je gezond verstand moet gebruiken.”

De dames wonen naast elkaar, ieder op een eigen landgoed in Wenum-Wiesel, naast Kroondomein Het Loo, even buiten Apeldoorn. Ze hebben nog geen wolf op hun terreinen gehad, naar eigen zeggen dankzij het vele wild op het Kroondomein, waar „enkele roedels wolven” zitten.

De rechterlijke uitspraak is volgens de vrouwen het zoveelste bewijs dat een deel van Nederland over onvoldoende kennis beschikt van het plattelandsleven, en niet beseft wat de komst van wolven teweeg brengt. Mieke de Bruijn: „Mensen in het westen van het land, of laten we zeggen die in een grote stad wonen, zijn meestal pro-wolf. Zij begrijpen niet dat het erg is als je een wei op loopt en ziet dat jouw beesten daar verscheurd liggen. We hebben hier ook een paar pinken lopen. Dan zeggen mensen: als jullie deze dieren toch naar de slacht brengen, is het toch niet erg wat de wolf doet? Dat hoor je om de haverklap.”

Uitleg van de wolvenconsulent

Agnes de Bruijn: „Ik ken een dierenarts die moest huilen toen hij dode en mishandelde schapen in een wei had zien liggen. Ik neem het de overheid persoonlijk hoogst kwalijk dat zij dit toelaat. Men had de wolf van het begin af aan moeten afschieten.”

Agnes de Bruijn: „Mijn schapen zijn mijn kinderen.”
Foto Wouter de Wilde

Mieke de Bruijn heeft op haar fraaie landgoed ongeveer dertig hectare weiland. Er lopen paarden en pony’s van andere mensen. „Wij worden geacht onze dieren te beschermen met wolfwerende rasters. Dat is veel te duur. Bovendien moeten die rasters vrij van onkruid blijven om er veel stroom op te zetten, anders schrikt de wolf niet genoeg. Dat is heel veel werk. Verder leven er in onze gebieden veel dassen, reeën, hazen en vossen. Waar moeten die blijven met al die hekken?”

Eerder heeft de familie De Bruijn overwogen rasters te plaatsen. Er was een wolvenconsulent naar het landgoed gekomen om tekst en uitleg te geven. Mieke de Bruijn: „Uiteindelijk zagen we dat niet zitten.”

Vorig jaar heeft de familie in een vergadering met ruim twintig houders van pensionpaarden dit besluit toegelicht en hun gevraagd een clausule te tekenen dat in geval van een aanval door de wolf het landgoed niet aansprakelijk kan worden gesteld. Allemaal hebben ze ingestemd. Mieke de Bruijn: „Mensen die in het buitengebied wonen, begrijpen dit.”

Er wordt gezegd dat we beter naar de dieren moeten luisteren. Maar dat doen wij al. Wij wonen tussen de dieren

Mieke de Bruijn
boerin

Agnes de Bruijn woont op haar eigen, kleinere landgoed, de Goudvink. Ze heeft vijf schapen. „Ik haal elke avond mijn schapen naar huis. En elke nacht sta ik op en laat mijn zes hondjes even buiten en laat hen flink blaffen. Want voor de wolf zijn schapen eenhapscrackers.”

Mieke en Agnes wonen naast elkaar, ieder op een eigen landgoed in Wenum-Wiesel, naast Kroondomein Het Loo, even buiten Apeldoorn.
Foto Wouter de Wilde

Mieke de Bruijn: „De wolven gaan eerst jouw schapen pakken. Daarna komen ze bij mijn pony’s.” Agnes de Bruijn: „Ik kan schapenhouders mijn weilanden niet aanbieden. Vanwege de wolf. Dat is toch schandalig? Mensen zeggen dat je dan maar geen schapen moet nemen. Terwijl het schattige dieren zijn. Het zijn mijn kinderen. Dat wordt je door de wolf afgenomen.”

‘Rancune jegens jagers’

Mieke de Bruijn woont al zestig jaar op boerderij De Ploeg in Wenum-Wiesel, naast Kroondomein Het Loo. Ze heeft drie kinderen. Gezamenlijk en gesteund door enkele medewerkers en vrijwilligers houden ze het landgoed draaiende. Ze was getrouwd met de broer van Agnes. Samen hadden ze een boerderij met melkvee. Haar man Frans is vier jaar geleden overleden.

Wat de vrouwen hoog zit, is dat er door de politiek en door de stedelingen, vooral in het westen van het land, niet naar hen wordt geluisterd. Agnes de Bruijn: „Ik ken iemand bij de televisie. Die zegt: kom maar niet naar een praatprogramma, want zodra je iets zegt tegen de wolf, word je afgekapt. De omroep is pro-wolf. Je wordt geboycot.”

Mieke de Bruijn: „Waar iedereen in het westen ook op tegen is, is de jacht. Rancune tegen jagers. Faunabeheer is volgens veel mensen niets anders dan een dekmantel om voor de lol beesten af te knallen. Mensen weten niet waar ze over praten. Jagers hebben een passie, zeker. Niet om er op los te knallen maar om het evenwicht in de natuur te bewaren. Er wordt tegenwoordig vaak gesteld dat wij mensen niet boven de dieren staan. Dat is misschien zo. Er wordt gezegd dat we beter naar de dieren moeten luisteren en kijken. Maar dat doen wij al. Wij wonen tussen de dieren. Wij staan wel naast de dieren. En we willen dat dieren het goed hebben. Dus als er te veel van een bepaalde soort komen, moeten die aantallen worden beperkt. Anders komt er honger, dan komen er ziektes.”

Zal ik u eens iets vertellen? Een wolf is slecht voor de natuur

Agnes de Bruijn
schapenhoudster

Tegenwerpingen

Het land van Mieke de Bruijn telt, naast ongeveer vijftien percelen weiland, een minicamping en een logeerkamer, paardenpensions, een zaal die je kunt huren en een voormalige gerestaureerde melkveestal. Plus twee geiten en een Duitse herder, Senna. Op het kleinere landgoed van Agnes de Bruijn, doorsneden door een beek, lopen zes hondjes en grazen vijf schapen in de weilanden.

De verslaggever werpt bij het relaas van de vrouwen tegen dat volgens deskundigen de natuur is gebaat bij de aanwezigheid van de wolf. Agnes de Bruijn: „Ach, zal ik u eens iets vertellen? Een wolf is slecht voor de natuur. Grazers zoals herten, reeën, moeflons en schapen zorgen dat er in dit gebied niet overal dennetjes opkomen. Die eten ze op. Als de wolf deze grazers verjaagt, staan hier alleen nog maar dennen. En geen mooi gras met vlindersoorten, vliegen en wormen.”

Foto Wouter de Wilde

Nog een tegenwerping: dat de wolf nu eenmaal Europees beschermd is. Mieke de Bruijn riposteert dat Europa niet overal hetzelfde is. „Over de wolf wordt altijd gezegd dat er weinig confrontaties met het dier zijn omdat het een heel schuw dier is. Maar in Nederland bestaat geen onderzoek naar wat er gebeurt met een wolf in zo’n dichtbevolkt land als Nederland. Die wordt na een paar jaar minder schuw.”

Agnes de Bruijn: „Een wolf heeft een hert per week nodig. Als hier het wild op is, pakken ze misschien een kind. Over twee jaar zul je zien dat het uit de hand loopt. En dan kan de overheid zich de ogen uit de kop schamen.”

Laatste tegenwerping: wolvendeskundigen beweren steevast dat veehouders hun dieren beter moeten beschermen en dat rasters heus wel helpen. Mieke de Bruijn: „Ik zou zeggen: laat deze wolvenmensen dan maar eens komen kijken en zeggen hoe wij dat zouden moeten doen.”

Agnes de Bruijn: „Zou u een hekwerk van twee meter om uw terrein willen?”

Mieke de Bruijn: „Het is geen gezicht. Het enige waar ik eventueel over zou willen nadenken, is een verplaatsbaar hek, om steeds een ander perceel. Zodat er voldoende ruimte overblijft voor de rest van het wild. Maar ja, als een wolf wil, kan hij er overheen, of onderdoor.”

Agnes de Bruijn: „Een wolf springt makkelijk over een hek van twee meter hoog.”

Mieke de Bruijn houdt haar vlakke hand boven de keukenvloer en vertelt dat ze ooit een Ierse terriër had. „Die nam een aanloop, klom tegen een hoog hek en kwam er overheen. En ik maar zien dat ik hem terug kreeg.”

Bij het afscheid wil Mieke de Bruijn nog kwijt dat als er binnenkort een wolf op het landgoed verschijnt, zij de pony’s uit de wei zal moeten weghalen en op stal zetten. „Dan kan ik mijn bedrijf wel opdoeken.”


Zelhem in de Achterhoek gunt het nieuwe kabinet voorlopig het voordeel van de twijfel

  • admin
  • September 20, 2024
  • 0

Je kunt er terecht voor een kop soep, een spelletje, een praatje. En voor hulp – bij het invullen van een formulier of om je leven opnieuw richting geven na een moeilijke tijd. Koektrommels, planten, een molen met inspirerende kaartjes; ‘Pluk het geluk’. Dit is de Dorpskamer van Zelhem, stichting voor „voorliggende zorg waar iedereen welkom is, zonder diagnose, zonder label”. Behalve in Zelhem zijn er in de Achterhoek nog twaalf Dorps- en Stadskamers.

Tegen de middag zijn er nog drie mensen. Eén van hen is een jonge vrouw die als vrijwilliger boodschappen doet voor stichting. Ze wil anoniem blijven maar wel vertellen wat haar dwars zit: het verschil in behandeling van Nederlanders en statushouders door overheid en gemeente.

„Toen ik hier wilde komen wonen, drie jaar geleden, kreeg ik een soort sollicitatiegesprek van de gemeente”, zegt ze. „Of ik wel wist waar ik aan begon, in deze gesloten gemeenschap, en of ik een auto had. Zo willen ze voorkomen dat mensen schrikken en snel weer vertrekken. Maar waarom moet ik me verantwoorden, terwijl statushouders meteen een urgentieverklaring en een vrijkomende woning krijgen? En zij blijven ook niet voor altijd.”

Vraag het de boer, de vrouw van de kledingwinkel, de verpleegster van de woonzorggroep – ze voelen zich in de verdrukking. Letterlijk, door gebrek aan ruimte om in te wonen of een bedrijf te runnen. Door regels of geldzorgen die ze onrechtvaardig vinden, door mensen die ‘niet van hier’ zijn, arm én rijk, en die een voorkeursbehandeling krijgen, of kopen. Ze voelen ook dat het hun gemeenschap onder druk zet. En wie de druk niet rechtstreeks zelf ervaart – de man van de schietbaan, de makelaar, de vrouw van de dierenopvang – noemt de politieke keuzes van hun buren „begrijpelijk”.

Landbouw, zorg, immigratie – althans ‘asiel’, waartoe het debat lijkt verengd – en wonen zijn kwesties waarop de vier partijen die nu de regeringscoalitie vormen groot inzetten bij de Tweede Kamer-verkiezingen. In de gemeente Bronckhorst (36.000 inwoners), waartoe Zelhem behoort, vonden ze, net als elders in Gelderland en Overijssel, massaal gehoor. Waar de vier partijen landelijk 56 procent van de stemmen haalden, was het in Bronckhorst 69 procent. Hier scoorden PVV, BBB, NSC en VVD in die volgorde op de eerste vier plaatsen, met PvdA/GL, die landelijk op twee eindigde, op vijf.

Bij een paar stembureaus in Bronck-horst, vlak bij elkaar, was een nog hogere piek te zien. Een ervan: Zelhem, een kwartiertje oostelijk van Doetinchem. In downtown Zelhem, een paar oude straten en nieuwere wijkjes rond de Lambertikerk en een snippertje horeca, in een schil van rijk en schraler boerenland, natuurgebied en vakantieparken, wonen een kleine 9.000 mensen.

In Zelhem wonen een kleine 9.000 mensen.
Foto Wouter de Wilde
Bronckhorst haalden de vier coalitiepartijen samen 69 procent van de stemmen.
Foto Wouter de Wilde
Het centrum van Zelhem in de Gelderse gemeente Bronckhorst, waar de coalitiepartijen PVV, BBB, NSC en VVD 69 procent van de stemmen haalden.
Foto Wouter de Wilde

In de aanloop naar Regeringsverklaring, Troonrede en Algemene Politieke Beschouwingen bleek al dat op een aantal van de grote dossiers gewekte verwachtingen niet zullen uitkomen om uiteenlopende redenen – geld, regelgeving, draagvlak. Daar staat een recente Ipsos-enquête tegenover met als uitkomst dat het vertrouwen in het kabinet onder coalitiestemmers juist is toegenomen.

Goede aanleiding om te peilen in wat je de ‘Coalitie-Belt‘ kunt noemen. Hoe is de stemming in Zelhem?

Stikstofellende

Het liefst had hij op zijn stembiljet twee vakjes rood gekleurd, zegt Ronald Beulink, als hij van zijn shovel is gestapt waarmee hij maïs aan het inkuilen was. Hij is lid van zowel BBB als NSC, maar uiteindelijk gaf „de sterke wil van [NSC-leider] Pieter Omtzigt om een beter bestuur te krijgen” de doorslag. Het ‘oude bestuur’ heeft hem tot wanhoop gedreven.

Beulinks „stikstofellende” begon in 2015, toen het melkquotum werd afgeschaft. Het gemengde bedrijf van zijn ouders (varkens en zestig koeien), zou hij voortzetten met alleen melkkoeien. Hij leende geld bij de bank voor een moderne stal met ruimte voor 180 koeien. Extra koeienmest: geen probleem; hij kon het mestquotum van de varkens overhevelen. Dacht Beulink. In plaats daarvan kreeg hij na gedoe over een ‘peildatum’ slechts ‘fosfaatrechten’ voor 80 koeien. „En dat kan niet uit.”

Bezwaarschriften, een beroep op een regeling voor ‘knelgevallen’, niets hielp. „Ik kreeg steeds te horen: ja het is erg, maar niet erg genoeg. Of: dit mag nooit weer gebeuren. Intussen veranderde er niets. Tegen een overheid, tegen politici die niet van fouten willen leren, geen verantwoordelijkheid nemen om te zien waarop hun rammelende wetgeving steeds vastloopt, is niet te vechten.”

Foto’s Wouter de Wilde

De melkveehouderij van Ronald Beulink

Acute mestcrisis

Dus is hij blij dat dit kabinet de boeren eindelijk „de ruimte wil geven”. Om meer mest uit te rijden „gegeven alle andere claims op landbouwgrond”. En om de „jaren van krimp in wettelijke zin” tegen te gaan. Maar intussen heeft BBB-landbouwminister Wiersma wel de miljarden van het stikstoffonds van het vorige kabinet geschrapt en heeft ze geen concreet plan om de acute mestcrisis op te lossen, behalve grosso modo het plan van haar voorganger. „Ik heb nooit het romantische idee gehad dat het roer meteen om zou gaan”, zegt Beulink voorzichtig. „Er zijn wetten en regels waar ook deze minister zich aan te houden heeft. Maar ik hou vertrouwen, hoop dat het stapje voor stapje gebeurt.”

En hij hoopt ook dat Wiersma zijn eigen ontheffingsverzoek welwillend bekijkt. Dan heeft hij in elk geval „een optie om meer koeien te nemen”, zegt hij. Al moet hij binnenkort misschien ook een bord met ‘te koop’ op zijn erf zetten.

Ik heb nooit het romantische idee gehad dat het roer meteen om zou gaan. Maar ik hou vertrouwen dat het stapje voor stapje gebeurt.

Ronald Beulink

Met ruim 18 procent van de stemmen werd BBB in Bronckorst tweede, na PVV (19,5 procent). „De boeren hadden hun hoop erop gevestigd”, zegt Wilfrieda Stam, predikant van de Lambertikerk, telefonisch. Het is haar vrije dag en ze volgt thuis de politieke beschouwingen. „Ik denk dat het in deze gemeenschap voor veel teleurstelling zal zorgen dat de coalitie al zoveel water bij de wijn heeft gedaan”, zegt ze.

In veel gesprekken in Zelhem keert het woord terug: ‘gemeenschap’, en ‘naoberschap’. Dat ‘nabuurschap’, dat vanouds bij boerengemeenschappen zonder grotestadsvoorzieningen in Oost-Nederland hoort, is het idee dat buren elkaar helpen, daartoe zelfs de plicht hebben. Je naober is dus niet alleen iemand die toevallig een boerderij verderop woont. Volgens dominee Stam is de solidariteit van ‘de buurt’ er nog steeds. „Toen er een paar jaar geleden zo veel sneeuw lag, brachten boeren met de trekker verzorgers naar oudere bewoners”, zegt ze. „Maar er is ook eenzaamheid, zien we als kerk.”

Vergrijzing

Net als elders rukken de winden van globalisering en technologie aan oude weefsels. Zeker in een hecht maar vergrijzend Zelhem is dat een probleem. „De druk op de samenleving is gigantisch”, zegt Monique van Stichting de Stadskamer. „De gemeenschap rust zwaar op vrijwilligers en naoberschap, maar hoe toekomstbestendig is dat? De vrijwilligers zijn veelal oud en jonge mensen kunnen dat niet zomaar overnemen.”

En dan is er de afstand. „Veel mensen hebben geen direct vangnet in de buurt. Omdat de zorg steeds verder wordt uitgekleed, vormen boerderijen op een half uur rijden van het dorp een uitdaging voor thuiszorginstanties. En er zijn hier mensen in de pensioenleeftijd die vanuit de Randstad naar een huis in deze mooie omgeving verhuizen. Ze rijden dan nog twee keer per week op en neer om op de kleinkinderen te passen, maar hebben geen familie in de buurt. Straks valt een van de twee om en hoe moet de ander het dan bolwerken? Wie moet daarvoor zorgen?”

Zelhelm is een hecht maar vergrijzend dorp
Foto Wouter de Wilde

Wie veel geld meebrengt kan bij Zelhem een door bos omzoomde boerderette kopen. „Thuiskomen begint zodra je de lange oprijlaan opdraait”, zegt de website van makelaarskantoor Van Zeeburg, Luimes & Lebbink. Als je het ‘sorteer op prijs’-pijltje nog eens aanklikt, zie je Hietland 34: drie slaapkamers, 108 vierkante meter aan een woonerfje. Met een vraagprijs van 319.000 euro behoort het tot de goedkoopste huizen in Zelhem. Behoorde, want makelaar Chantal Langermans-Wiegerinck heeft het zojuist verkocht.

„Er was enorm veel animo, vooral van starters. Uiteindelijk hadden we negen biedingen, allemaal boven de vraagprijs.” Het toont volgens haar de krapte van de markt en de „wanhoop” van starters. „Voor jongeren is er gewoon niets.”

Sinds 2014 gold de Achterhoek officieel als krimpregio. Toen zijn meerdere nieuwbouwprojecten afgeblazen. Maar de bevolking groeide er sinds 2016 toch licht – door vluchtelingen die er werden gehuisvest, en door de ‘trek uit het westen’. Intussen zijn er wel gemeentelijke nieuwbouwplannen. Daarvoor is de belangstelling nu ook al veel groter dan het aanbod. De grootste groep woningzoekers komt uit Zelhem zelf. Maar op de koopmarkt komen ze er niet tussen, zegt de makelaar. „Ze willen blijven, maar dat is lastig.”

Toekomstmuziek

Naar analogie van de ‘asielcrisis’ een ‘wooncrisis’ uitroepen, om met noodwetgeving snel veel woonruimte te scheppen, is niet nodig, zei premier Schoof tegen de Volkskrant. Het kan met bestaande plannen en afspraken, „waar we lagere overheden en investeerders aan houden”.

Maar het is hoe dan ook toekomstmuziek.

„Hoe harder je werkt, hoe groter en mooier je kunt wonen”, schreef NRC-columnist Floor Rusman kortgeleden. „Maar dat idee klopt niet meer.” Niet voor kopers en niet voor huurders. „Of je überhaupt een huis kunt vinden, hangt nu af van factoren die niets met verdienste te maken hebben. Hoe rijk je ouders zijn, of je een partner hebt, of je de juiste mensen kent, je plaats op een wachtlijst.” Haar hypothese: dit leidt tot minder solidariteit. Want wie wil er zonder „waarneembaar rechtvaardig verdelingsmechanisme” nog bijdragen aan het collectief? „Zo beschouwd is het niet gek dat mensen woedend worden als een kersverse statushouder een sociale huurwoning krijgt.” In de ‘deal’ tussen overheid en burger faalt de overheid „in haar deel (betaalbare volkshuisvesting), en vraagt burgers nog wel om hun deel (solidariteit).” Dit kan niet, schrijft Rusman. „Het nieuwe kabinet begrijpt dit, maar kijkt voor de oplossing vooral naar het tweede: die solidariteit mag wel wat minder. De spreidingswet wordt geschrapt, de asielcrisis uitgeroepen.”

Camping De Betteld, even buiten Zelhem, de grootste christelijke camping van Nederland
Foto Wouter de Wilde

EO-Jongerendag

Met 430 staanplaatsen is camping De Betteld, even buiten Zelhem, de grootste christelijke camping van Nederland. ’s Zomers staat het vol. „De sfeer van een EO-jongerendag”, zegt Bas Hobelman (37), die het bedrijf dit jaar van zijn ouders heeft overgenomen. ’s Winters is het stil en stond de jeugdherberg op het terrein toch leeg. Drie jaar lang zijn daar zo’n zeventig alleenstaande minderjarige vluchtelingen (amv) opgevangen, jongens en meisjes van twaalf tot zeventien jaar, met leerplicht. En met begeleiding en een voogd, wat hielp om aanvankelijke onrust te sussen. Hobelman: „We zeiden altijd tegen het dorp: bel ons als er een probleem is. Zo hoorden we dat ze over de binnenweg fietsten zonder licht. Toen hebben wij tegen het COA gezegd: ze moeten licht op hun fiets hebben.”

Hier ziet men dieren meer
als gebruiksvoorwerp

Petra Lesterade
Dierenopvang Noach

Hobelman stemde in november VVD. Maar de btw-verhoging van 9 naar 21 procent die de coalitie sindsdien heeft bedacht zit hem niet lekker. „Wij zijn als toeristische sector al hard geraakt: de inflatie was vorig jaar heel hoog, en nu komt er 12 procent btw die we bij de consument moeten leggen. Dat doet echt pijn, zeker omdat we vorig jaar al een stevige inflatiecorrectie hebben doorgevoerd.” En de regering meet met twee maten: „Wij betalen toeristenbelasting, de horeca niet. En de horeca krijgt ook geen btw-verhoging.”

Foto’s Wouter de Wilde

Links Petra Lesterade van dierenopvang Noach. Noach vangt verweesde dieren uit de natuur op, geen huisdieren.

Deze winter zal De Betteld geen amv’ers opvangen, heeft de gemeente bepaald. Onderwijs organiseren gedurende een paar maanden, heette te ingewikkeld. Bovendien komen er tachtig vaste opvangplekken in het nabijgelegen dorp Hengelo. Dat is vanaf 2025, maar er is al gemor over.

Met 440 stemmen of 1,7 procent eindigde de Partij voor de Dieren in Bronckhorst nog voor Forum voor Democratie, Volt, en zelfs de Christenunie en de SGP. Twee van die stemmen komen van Petra Lesterade (57) en haar man, die in Opvang Noach al 35 jaar verweesde dieren redden. Geen katten en honden, maar dieren die in de natuur leven. Dassenjongen van wie de moeder is overreden, hertenkalfjes, verlaten konijnenkinderen, ooit een ooievaar. Nu is het egeltjestijd, omdat de moeders sneuvelen onder de maaimachines of vergiftigde slakken eten. Dit jaar was een goed slakkenjaar.

„De dieren hebben geen stem, wij willen een tegengeluid laten horen. Want hier ziet men dieren meer als gebruiksvoorwerp”, zegt ze. Ze wil de verhoudingen goed houden; met haar buren praat ze weinig over politiek, „de kunst is respect voor elkaar te houden”. Ze vraagt zich wel af waarom „asielbeleid eruit springt”, terwijl dit een van de weinige gebieden zonder azc is. Maar ze zegt ook dat asielopvang in Nederland „natuurlijk niet goed gaat” zolang er te weinig plekken zijn.

„Er is druk op alles”, zegt ook Petra Lesterade. „Iedereen wil best iets doen voor een ander, maar niet voor een ander iets laten. Dat is het verdrietige als niemand een compromis wil sluiten. Los van hoe het praktisch moet, zou het kabinet in elk geval moeten uitstralen dat ze een oplossing willen vinden.”