De sportwereld laat Covid-19 achter zich, maar dat lukt niet iedereen: ‘Ik heb het geprobeerd te pushen, maar m’n longen wilden niet’

Zo’n drie jaar na het begin van de coronapandemie stromen de tribunes rond wedstrijden weer vol. Maar Covid-19 heeft nog altijd een flinke impact in de sportwereld. Door uitgestelde toernooien die moeten worden ingehaald en door een vereiste negatieve test voor deelname, zoals bijvoorbeeld bij het afgelopen WK handbal in Zweden en Polen. Maar zeker ook door de langdurige fysieke gevolgen van coronabesmettingen bij topsporters.

Sommigen zagen zich gedwongen hun carrière te beëindigen, voor anderen kostte het weken of maanden om terug te keren op hun oude niveau. Wielrenner Chris Froome behoort tot die laatste groep. De viervoudig winnaar van de Tour de France liet onlangs via zijn YouTube-kanaal weten dat zijn coronabesmetting aan het eind van de Ronde van Frankrijk van 2022 hem „een flinke optater” had bezorgd. „Ik was gewoonweg niet in staat om ervan te herstellen”.

Vanuit Italië, tijdens zijn voorbereiding op het nieuwe wielerseizoen, vertelt Froome dat hij zich „mat, mat en nog eens mat” voelde toen hij vorig jaar de Ronde van Spanje reed na zijn gedwongen vertrek uit de Tour. Hij deed fysiologische testen, waaruit bleek dat zijn VO2-max (de waarde die het vermogen zuurstof op te nemen meet) flink lager lag dan voordat hij Covid-19 had opgelopen. Volgens Froome kampen veel collega-renners maanden na een coronabesmetting nog met „vermoeidheid, een gebrek aan energie en rare hartslagmetingen”.

Breed pallet

Ook chef-arts van sportkoepel NOC-NSF Maarten Moen, heeft gezien hoe Covid-19 sporters nog lang parten kan spelen. Hij vertelt dat bij de waterpolomannen, waar hij teamarts is, 20 tot 30 procent van de selectie wekenlang te maken heeft gehad met de nasleep van de ziekte, waardoor de getroffen spelers zich niet goed konden inspannen. „Dat was veel extremer dan bij andere virussen die ik in het verleden heb meegemaakt”, zegt Moen.

Na een coronabesmetting zijn virusdeeltjes in allerlei organen gevonden. Het leidt tot een breed pallet aan klachten: van kortademigheid tot hersenmist en vermoeidheid. Onder sporters is hartschade het meest gevreesd. Na ontsteking aan de hartspier (myocarditis) kan littekenweefsel ontstaan, wat kan leiden tot hartritmestoornissen. Het lastige is: sporters weten zelf meestal niet dat hun hartspier ontstoken is. „Maar als je met een ontstoken hart gaat sporten, kan je die ontsteking juist verergeren”, zegt sportcardioloog Harald Jørstad van het Amsterdam UMC.

Voorzichtigheid is dus geboden. De Duitse voetbalclub Bayern München was alert toen Noussair Mazraoui onlangs terugkeerde van het WK voetbal in Qatar, waar de Marokkaanse international een coronabesmetting had opgelopen. Hij werd bij terugkomst door zijn werkgever onderzocht, volgens trainer Julian Nagelsmann omdat duidelijk was dat er „iets niet klopte”. De rechtsback werd in zijn dagelijks leven al moe tijdens het traplopen. Uiteindelijk werd bij Mazraoui een ontstoken hartzakje geconstateerd.

In de winterstop van het seizoen 2021-2022 stond Mazraoui’s teamgenoot Alphonso Davies ook al maanden aan de kant na dezelfde diagnose. Davies kwam er bovenop en nam met Canada deel aan het WK, maar hij liet afgelopen zomer weten te hebben gevreesd voor het einde van zijn loopbaan. „Het meest beangstigende was dat niemand me kon vertellen hoe lang het zou duren”, zei hij tegen de Amerikaanse sportzender ESPN.

Lopende studie

De vrees van Davies bleek ongegrond, zo wezen ook de eerste resultaten uit van een lopende studie onder meer dan honderd Nederlandse topsporters. Sportcardioloog Jørstad leidde al een breder onderzoek naar de harten van sporters, waardoor voor een aantal sporters de oude scans met de nieuwe vergeleken konden worden. Bij iets meer dan 4 van de 122 onderzochte sporters werd schade aan het hart geconstateerd na een corona-infectie, een veel lager percentage dan waarover in het begin van de pandemie werd gerept. Bovendien konden de sporters uit de studie allemaal terugkeren in de topsport.

Het betekende een opluchting voor deze sporters, maar ook „keihard werken” voor Jørstad en zijn team bij de begeleiding van het herstel van de sporters. Dat ging om zorgvuldige monitoring middels „inspanningstesten, het bijhouden van hartritmes, goed zorgen dat de sporter naar zijn lichaam luistert en zich houdt aan het revalidatieprogramma”, zegt Jørstad. Daarnaast werd er constant geëvalueerd met de rest van het begeleidingsteam, waaronder de fysiotherapeut en de sportarts.

Zo’n geleidelijke terugkeer en een interdisciplinaire benadering – ook voor de sporters zonder hartschade – zijn belangrijke pijlers onder het beleid van NOC-NSF. Bij de sportkoepel aangesloten sporters worden nauwgezet gevolgd door een team van artsen, fysiotherapeuten, diëtisten, sportwetenschappers, krachttrainers en indien gewenst ook een psycholoog.

Die zorg bestond al, maar is aangescherpt onder invloed van Covid-19, zegt chef-arts Moen. „De luxe van topsport is dat je iemand dag in dag uit kan monitoren”. Maar wel op een manier waarbij de belasting geleidelijk wordt opgebouwd. Want, zegt Moen, „als je sporters te veel pusht, kom je van de regen in de drup”.

Dmitry Epstein (29) – kunstrijden

Hij had een nieuwe schaatspartner, was begonnen aan de droogtrainingen en stond op het punt om te vertrekken naar een trainingskamp in Wit-Rusland. Maar toen, in de zomer van 2021, kreeg Dmitry Epstein corona. Drie weken lang had hij een heftige reactie met hoge koorts, herinnert hij zich. Epstein kon moeilijk eten en ademen. „Af en toe had ik echt het idee dat ik zou stikken.” Hij liet zijn longen en hart onderzoeken in het ziekenhuis, maar er werd niks gevonden.

Toen na zo’n drie weken de koorts ging liggen, wilde Epstein snel weer het ijs op, om nog wat van zijn seizoen te maken. „Voor mijn gevoel had ik niet echt een keuze, want ik wilde naar het zomerkamp dat de basis voor de rest van het seizoen vormt”. De tickets werden omgeboekt, maar de trip werd geen succes. Conditioneel had Epstein enorm ingeleverd. Hij kon zijn schaatspartner niet bijbenen, had een versnelde hartslag en moest hyperventileren na iedere inspanning. Ook hoestte hij constant.

„In de eerste weken kwam er allemaal groengele meuk uit. Het was duidelijk dat er iets niet in orde was in mijn longen”, zegt Epstein, die met zijn partner Nika Osipova kwalificatie voor het EK en WK misliep. „Ik heb het geprobeerd te pushen, maar mijn longen wilden niet.”

De fysieke klachten leidden tot angsten en mentale problemen. Epstein sliep onrustig en bouwde met de trainingen meer vermoeidheid dan conditie op. „Het was een heel vervelende situatie, waarin mijn lichaam de hele tijd om herstel vroeg. Maar ik heb mezelf die rust niet geboden.” Pas aan het begin van 2022 was Epstein enigszins de oude. Maar toen was het seizoen al verloren.

Als hij niet zo snel was beginnen, had hij zich de angsten kunnen besparen, denkt Epstein. Maar even doorbijten bij een tegenslag is zijn „standaardtactiek”.

Naast het mislopen van belangrijke wedstrijden, kon Epstein ook de technieken met zijn nieuwe partner niet finetunen. Het leidde tot frustratie, maar Osipova bleef hem trouw en dit seizoen boekte het paar goede resultaten. Vorige week eindigden ze als achtste bij het EK in het Finse Espoo.

Tanysha Dissanayake (21) – tennis

Twee jaar geleden was ze een aanstormend talent, inmiddels is ze tennisster af. De Britse Tanysha Dissanayake kreeg corona op 12 juli 2021. Dat het serieus was, werd haar direct duidelijk. Een paar meter lopen viel haar al zwaar, vertelt ze in een kort videogesprek – het voeren van lange gesprekken kost haar soms dagen om van te herstellen.

In de eerste vijf maanden na de besmetting wilde Dissanayake zo snel mogelijk terugkeren op de baan. „Ik kon om de paar dagen zo’n tien minuten tennissen, terwijl ik daarvoor trainingen draaide van drie, vier uur. Ik had moeite te ademen, maar artsen vertelden me nooit dat ik rust moest houden of dat ik hartproblemen had. Na een paar maanden zei mijn lichaam: ‘Dit is genoeg’.”

De trainingen bleken een misrekening. Door te sporten verergerden haar klachten alleen maar. „Als ik toen het juiste medische advies had gekregen, zou ik niet in de positie zitten waarin ik nu zit.” In mei vorig jaar werd bij Dissanayake een ontsteking van de hartspier (myocarditis) en een versnelde hartslag (sinustachycardie) vastgesteld. Bijna een jaar na de coronabesmetting.

„Als ik erover nadenk, word ik boos. De mensen die me hadden moeten helpen, zijn uiteindelijk de reden dat ik me in deze situatie bevind. Ik ben anderhalf jaar van mijn leven kwijt en die krijg ik niet meer terug.”

Dissanayake was maandenlang aan bed gebonden. Zelfs haar ogen openhouden kostte moeite. Inmiddels gaat ze een beetje vooruit. Dat wil zeggen: ze kan de afwas doen, haar tandenpoetsen. „Het is moeilijk om uit te leggen hoe zwaar het is. Ik heb geen andere keus dan me sterk te houden. Het is instorten of doorgaan.”

Twee maanden geleden werd ze, na eerdere pogingen met acupunctuurbehandelingen, doorgestuurd naar een longcovidkliniek in Londen, waar ze behandeld wordt. Ze zit „in de wachtkamer” en niemand die haar kan vertellen hoe lang het duurt. In oktober vorig jaar trok Dissanayake zelf alvast de conclusie dat ze niet meer fit genoeg zal worden om ooit nog toptennis te spelen. Nu wil ze medicijnen studeren, al is het maar de vraag of dat wél kan.