N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Winst bij banken In de samenleving klinkt kritiek: banken rekenen hoge rentes op hypotheken en boeken vette winsten, maar de spaarrentes gaan maar langzaam omhoog. Toch blijven spaarders vooralsnog vooral bij hun eigen bank. Wie wel weg wil, wordt geadviseerd goed onderzoek te doen.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data103908099-98639b.jpg)
Zijn spaarders ontevreden over de spaarrente die ze krijgen, terwijl hun banken grote winsten maken? Bij de vier grootste Nederlandse banken is daarvan nog weinig te merken. Bij geen van de banken hebben klanten afgelopen maanden massaal geld opgenomen en elders ondergebracht, blijkt uit de financiële cijfers die ING, ABN Amro, Rabobank en de Volksbank afgelopen dagen bekendmaakten.
En meer winst, dat was er.
Alle vier zagen hun winsten zo ongeveer verdubbelen. De grootste bank van Nederland, ING, maakte in het tweede kwartaal 2,2 miljard euro winst, tegen 1,2 miljard in dezelfde periode een jaar eerder, bleek vorige week uit hun cijfers. ABN Amro, dat woensdag met kwartaalcijfers kwam, kwam uit op 870 miljoen euro, ruim 80 procent meer op jaarbasis.
Rabobank rapporteerde donderdag 2,5 miljard euro winst over de eerste zes maanden. Dat is al meer dan de bank over heel 2022 boekte. De kleinste van de vier ‘grootbanken’ in Nederland, De Volksbank, kwam vrijdag met cijfers. De winst van het moederbedrijf van SNS, Regiobank en ASN kwam uit op 248 miljoen euro, 2,5 keer zo veel als een jaar eerder.
De reden voor die ‘vette’ winsten? De heel hard gestegen rente op de financiële markten. Sinds de Europese Centrale Bank een jaar geleden besloot zijn rente te verhogen om de inflatie in te dammen, rekenen ook de banken flinke hoger rentes bij het uitgeven van nieuwe leningen. Voor een nieuwe hypotheek met een looptijd van tien jaar vragen de scherpste aanbieders nu net boven de 4 procent rente. Bij de grootbanken, die veruit het grootste marktaandeel hebben, liggen de rentes op nieuwe leningen nu tussen de 4,1 en 4,2 procent.
De spaarrentes die klanten krijgen bij de banken lopen daar sterk op achter. Sinds medio juli krijgen Rabobank-klanten 1,25 procent spaarrente. Sinds 1 augustus krijgt een spaarder bij ABN Amro dat ook. Deze week krijgen ook de klanten van het grootste Volksbank-merk SNS 1,25 procent spaarrente. ING volgt volgende week als laatste met de verhoging naar 1,25 procent.
‘Extreme’ situatie
Maakt de bank nu dan te veel winst over de rug van de spaarder, zoals de Italiaanse regering stelde bij de deze week haastig aangekondigde belasting op de rentewinsten van de banken? Volgens veel van de bankbestuurders is eerder sprake van normalisering van de winsten, nadat banken door de negatieve rente jarenlang verlies maakten op hun rente. De negatieve rente die banken kwijt waren aan de ECB, werd namelijk maar heel weinig doorgerekend aan klanten. Omdat de uitleenrentes wel flink daalden, stond de rentemarge van banken jarenlang onder druk.
Banken verloren ook toen er een negatieve rente was. Daar hoor je nu niemand meer over
Dat de winsten tegenover een jaar eerder zo hard stegen, komt volgens ING-topman Steven van Rijswijk mede door de situatie in 2022, zo citeert het Financieele Dagblad hem. Toen was namelijk de oorlog in Oekraïne net begonnen en vulden de banken hun stroppenpotten vanwege de onzekerheid die dat gaf. Dat drukte de winst. Maar de huidige situatie is wel „extreem”, zo citeerde dezelfde zakenkrant financieel bestuurder Bas Brouwers van Rabobank donderdag. En ook Volksbank-topman Martijn Gribnau zei vrijdag tegenover de pers „gemengde gevoelens” te krijgen van de rentes op het moment.
Volgens econoom en beursanalist Corné van Zeijl van vermogensbeheerder Cardano kan je wel spreken van ‘overwinsten’, als je kijkt naar de spaar- en uitleenrentes. Volgens Van Zeijl bevinden de banken zich in een bijzondere situatie omdat de rentes hard omhoog gaan, terwijl ze intussen weinig geld verliezen aan slechte leningen. Maar dat laatste kan wel snel veranderen als er een recessie aankomt. „Dat is het standaard het probleem bij banken. Soms gaat het heel goed en soms gaat het heel slecht. En nu zit echt alles even mee. Banken verloren ook toen er een negatieve rente was. Daar hoor je niemand meer over.”
Aan de andere kant geven spaarders momenteel weinig druk aan de banken om de rentes sneller te verhogen. Of zoals Van Zeijl dat zegt: „Luie spaarders zijn winstgevende spaarders.”
Hoewel bij de grootbanken spaarders niet massaal wegliepen, schoven ze wel intern met hun tegoeden. Veel geld ging van betaalrekeningen (zonder rente) naar spaarrekeningen en depositorekeningen, waarbij in ruil voor wat meer rente klanten hun geld voor een periode vastzetten.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data103903523-0723be.jpg)
Volgens de Consumentenbond zouden consumenten die ontevreden zijn over hun spaarrente zelf een stap moeten zetten. „Wij kunnen niets zeggen over dat banken hun rente moeten aanpassen. Wat we wel zeggen tegen consumenten: kijk verder dan je eigen bank. Wil je meer rente? Stap dan over. Er is keuze genoeg.”
Volgens hoogleraar Harald Benink, hoogleraar banking en finance aan de Tilburg University, zijn Nederlandse consumenten inderdaad „weinig rentebewust”. Hij wijt dat onder meer aan de lage concurrentie binnen de Nederlandse markt. „Men is blijkbaar zo verknocht aan de eigen bank dat er wel geklaagd wordt, maar weinig actie wordt ondernomen. Men voelt zich comfortabel bij de grote banken.”
Een ander alternatief is een rekening zoeken over de grens. Zo zijn er verschillende Europese banken die 2,6 procent rente bieden. De Consumentenbond raadt spaarders die op zoek zijn naar een alternatief wel aan om goed onderzoek te doen naar de risico’s die een overstap met zich meebrengt.
Valt de gekozen bank bijvoorbeeld wel onder een goed depositogarantiestelsel? Volgens hoogleraar Benink is het vanwege de mogelijke risico’s niet zo gek dat de Nederlandse consument niet en masse wegloopt. „Europese banken vallen weliswaar onder een depositogarantie tot 100.000 euro, maar die garantie is per land geregeld. In bepaalde landen is het daarom maar de vraag als hun banken omvallen of de overheden dat financieel kunnen dragen. Of is het de vraag hoe lang het duurt voor je weer bij je geld kan.”
Benink pleit ervoor dat de Europese Unie alsnog snel tot een écht spaargeldgarantiestelsel komt, met een centraal gevulde pot. Tot nu toe is dat tegengehouden door onder meer Duitsland. „Als we dat al hadden gehad, zou waarschijnlijk een groter aantal spaarders geld hebben weggezet in andere Europese landen. Dat zou echt bijdragen aan meer concurrentie op de Nederlandse spaarmarkt.”
Beurskoers flink minder
Zijn alle winststijgingen wel een reden voor vreugde bij die andere belangrijke belanghebbende van de banken, de aandeelhouders? Volgens beursanalist Van Zeijl valt dat tegen. Hij wijst erop dat de beurskoers van Europese banken gemiddeld zes keer de verwachte winst is. Dat is flink minder dan bij een gemiddeld Europees bedrijf: dat doet twaalf keer de winst op de beurs.
„Beleggers kijken niet zozeer naar die hoge winst van nu, maar meer naar de risico’s in de toekomst. En die zijn bij banken – gezien de impact van de stand van de economie – altijd heel groot.” Hij wijst er ook op dat de kapitaalbuffers hoog zijn en komende jaren waarschijnlijker omhoog gaan dan omlaag. „Structureel meer winst per aandeel maken zit er niet in.”
Ook de banken verwachten niet dat de huidige winsten aanhouden. Of dat betekent dat de spaarrentes verder omhoog gaan, wilden de Volksbank-bestuurders vrijdag niet zeggen. „Eventuele verhogingen zijn ook afhankelijk van de concurrentie”, zei financieel bestuurder Ferdinand Vaandrager. Als dat inderdaad zo is, gaan de rentes bij SNS en ASN waarschijnlijk binnenkort alweer omhoog. De Rabobank rekent namelijk vanaf 15 augustus 1,50 procent rente. Dit jaar volgen tot nu niet alleen de Volksbank-merken snel bij renteverhogingen van de concurrentie, maar ook ABN Amro en ING.
