De oorlogsarchieven gaan open: is goed of fout achteraf vast te stellen?

In ’s-Heerenberg staat een bronzen beeldje van een heks. Mechteld ten Ham vroeg in de zeventiende eeuw om een proces, om de beschuldiging van hekserij aan haar adres voor eens en altijd te weerleggen. Ze werd veroordeeld tot de brandstapel.

Maar maandagavond kwam ze, ondanks die veroordeling, als heldin ter sprake in de raadszaal van ’s-Heerenberg. „Als Mechteld ten Ham nog had geleefd”, zei een inspreker tegen de raadsleden, „had ze jullie met pek en veren besmeurd en het dorp uitgejaagd.” Op de achtergrond klonken knallen van vuurwerk.

De gemeenteraad van Montferland, waar ’s-Heerenberg onder valt, sprak maandag over de komst van een asielzoekerscentrum. De vergadering was bedoeld om bewoners te betrekken bij de plannen. Bij aankomst werden raadsleden opgewacht door zo’n dertig actievoerders en kregen ze zwaar vuurwerk naar zich gegooid. Een van de raadsleden heeft nog steeds last van oorsuizen en zware hoofdpijn, zei burgemeester Harry de Vries dinsdagmiddag op een persconferentie. „Deze mensen roepen dat asielzoekers te maken hebben met criminaliteit, maar wat ik gisteren heb gezien, is voor mij criminaliteit”, zei hij.

De raadsvergadering ging na de tumultueuze binnenkomst wel gewoon door. Insprekers uitten hun boosheid over de mogelijke komst van het opvangcentrum voor 250 asielzoekers. Ze vrezen overlast en vinden dat de gemeente de plannen „gewoon erdoorheen wil drukken”.

Lees ook

‘Ik wil niet dat het onder mijn huid gaat zitten’. Drie lokale politici over wat bedreigingen aanrichten

Dreiging

Het gebeurt de laatste maanden vaker dat weerstand tegen azc’s uitmondt in bedreigingen van lokale bestuurders en politici. Zo ontving eerder dit jaar de gemeente Velsen dreigbrieven over azc-plannen. In een daarvan stonden de namen van de dochters van de burgemeester en een wethouder. De raad kwam daarna met een oproep aan inwoners: stop met ons te intimideren. Ook in Tubbergen werden dit jaar raadsleden en de burgemeester bedreigd om de komst van een azc.

Uit het recentste onderzoek van het ministerie Binnenlandse Zaken in 2022, bleek dat 77 procent van de burgemeesters, 67 procent van de wethouders en 45 procent van de raadsleden te maken had met verbale of fysieke agressie, intimidatie of bedreigingen. Twee jaar eerder was dat 50 procent van de burgemeesters, 46 procent van de wethouders en 33 procent van de raadsleden. Die toename ziet de Vereniging van Nederlandse Gemeenten ook. „Vergaderingen waar bijvoorbeeld over asielzoekerscentra wordt gesproken, worden preventief afgesloten, omdat de openbare orde in het geding is”, zegt woordvoerder Cees den Bakker.

Lastig uit te leggen: Montferland moet een azc accepteren vanwege een landelijke wet, waarover landelijke politici roepen dat-ie wordt afgeschaft

Niet alle agressie of dreiging is zo zicht- dan wel hoorbaar als vuurwerk. Bovendien vinden raadsleden het vaak ingewikkeld om over intimidatie of agressie te praten, zegt Hilde Westera. Ze is coördinator bij het Netwerk Weerbaar Bestuur, dat in 2018 werd opgericht toen bleek dat steeds meer politieke ambtsdragers mikpunt werden van agressie of geweld.

Door voorlichting, bewustwording en ondersteuning wil het netwerk bereiken dat politieke ambtsdragers hun functie „veilig en integer” kunnen uitoefenen. Want intimidatie kan gevolgen hebben voor het democratisch proces, zegt Westera. „Je moet je als volksvertegenwoordiger vrij voelen om te zeggen wat je wil, zonder last en ruggespraak.”

Schrik

Kan dat nog in Montferland? Volgens burgemeester Harry de Vries heeft de vuurwerkactie raadsleden „heel veel schrik aangejaagd”. Maar hij is vastbesloten het azc-plan door te zetten, dat is volgens hem gewoon „een wettelijke opdracht”. De spreidingswet schrijft gemeenten voor hoeveel asielzoekers ze moeten opvangen.

Maar diverse raadsleden zeggen dat ze het moeilijk krijgen uitgelegd: dat Montferland een azc moet accepteren vanwege een landelijke wet, waarvan de landelijke politiek steeds roept dat hij wordt afgeschaft. „Dat krijgen wij ook bijna niet uitgelegd”, zegt Erik Wassing van Lijst Groot Montferland.

Inwoners verkeren volgens Wassing in de veronderstelling dat de gemeente niet meer is gebonden aan de spreidingswet en daarom een azc kan weigeren. „Dan zeg ik tegen ze: dat kan wel, maar dan wordt het ons alsnog opgelegd via de provincie. Nu kunnen we tenminste nog in gesprek over de beste plek voor zo’n azc.”

Wat de burgemeester betreft zijn de demonstranten bij de volgende raadsvergadering over het azc op 12 december niet meer welkom. „Ik vind dit geen demonstreren”, zei hij op de persconferentie. „De volgende keer verbied ik het gewoon.”

Lees ook

Sinds wanneer zijn bedreigingen tegen politici normaal?

Delen

Mail de redactie

Staand op de pedalen van haar groene fiets knalt Lot van Hooijdonk de stoeprand af. Het is koud, deze zaterdag in de Utrechtse wijk Overvecht, haar Noorse muts is geen overbodige luxe. Begin november kondigde de 46-jarige GroenLinks-politica aan haar derde termijn als wethouder niet af te maken. Deze woensdag is haar laatste werkdag.

In een periode van tien jaar groeide Van Hooijdonk met haar groene beleid op het gebied van energie en mobiliteit uit tot een van de bekendste wethouders van Nederland. Al bij haar aantreden in 2014 zei ze tegen haar ambtenaren drie prioriteiten te hebben: „De fiets, de fiets, de fiets.” Haar voorstel om het afscheidsinterview te houden op haar favoriete vervoermiddel, komt dus niet als een verrassing.

Van Hooijdonk maakte van Utrecht de internationale fietshoofdstad. Ze voerde een milieuzone in voor dieselauto’s in de binnenstad, versmalde doorgaande wegen voor de aanleg van fietspaden en toverde parkeerplaatsen om tot perkjes met bomen en gras. Ook zette ze zich in voor de komst van vier omstreden windmolens in de polder Rijnenburg en is ze trots op een door haar gesteund project waarbij vrouwen die hier als vluchteling kwamen leren fietsen.

Utrechters zagen een vrouw met een missie. Maar die missie had ook een keerzijde. Bewoners klaagden over de toenemende onbereikbaarheid van hun stad voor autoverkeer, vonden dat Van Hooijdonk haar plannen erdoorheen drukte. De oppositie in de gemeenteraad vond haar weinig verantwoordelijkheid nemen in belangrijke dossiers, zoals de veel duurder uitgevallen tramlijn naar de Uithof en een slecht functionerende parkeerapp. Negen keer overleefde ze een motie van afkeuring of wantrouwen.

Lees ook

De wijk van de toekomst: plek voor 10.000 mensen, 21.500 fietsen en 0 auto’s op straat

Wanneer wist u: ik stop als wethouder?

„Dat is vorig jaar in de kerstvakantie geweest. Zeker corona heeft me het gevoel gegeven dat het niet gezond is wat we doen. Zoveel tijd op een stoel zitten, überhaupt zoveel werken. Ook al toen ik in 2022 van mijn tweede naar mijn derde termijn ging, heb ik getwijfeld. Maar ik wilde het hele denken over mobiliteit en de openbare ruimte in de ontwikkeling van de stad nog verder brengen, ideeën verankeren in beleid. Ik denk dat het beleid omgooien nu niet snel meer zal gebeuren.”

Op de fietsroute zien we uw visie op mobiliteit terug. De Nachtegaalstraat is een fietsstraat geworden, de doorgaande weg op de Maliebaan wordt de komende jaren een wandelpromenade. Wat is de kern van die visie?

„Vraagstukken rond mobiliteit gaan verder dan de vraag hoeveel tijd en geld het kost om van a naar b te komen. Je moet ook naar de prijs kijken voor de samenleving. Na de oorlog dachten we dat het goed was om de auto veel ruimte te geven, die pendule slaat nu weer een beetje terug.”

Als je in een verkeersriool woont, is de kans kleiner dat je je buren kent

Voor mij begon het bij duurzaamheid, daar is het sociale aspect bijgekomen. Een grafiek die veel indruk op mij heeft gemaakt, stond in het boek Happy City (2013) van Charles Montgomery. Er bleek een rechtstreeks verband tussen hoeveel auto’s door de straat reden en hoeveel sociaal contact mensen hadden. Als je, populistisch gezegd, in een verkeersriool woont, is de kans kleiner dat je je buren kent. De ruimte die nu bepaald wordt door de auto kun je ook gebruiken voor ontmoetingen.”

De standpunten rond autogebruik staan soms haaks op wat het kabinet wil: verbreden van de A27 bij Amelisweerd aan de zuidkant van de stad, bezuinigen op het openbaar vervoer. Hoe kijkt u naar het handelen van het Rijk in uw portefeuilles?

„Ik denk dat het ministerie van Economische Zaken afgelopen tien jaar een enorme beweging heeft gemaakt in het denken over de energietransitie. Het vorige kabinet heeft veel tot stand gebracht en ook met de tandem Sophie Hermans-Mona Keijzer (VVD en BBB) zou het best wat kunnen worden.

Bij het ministerie van Infrastructuur blijft het denken gewoon achter. Niet alleen in vergelijking met de links-progressieve stad, maar bij álle steden en regio’s. Er zit een soort intellectuele armoede in het mobiliteitsdenken bij het ministerie.”

Bewoners vonden vaak dat u niet naar ze luisterde, bijvoorbeeld als plannen ten koste gingen van de bereikbaarheid van hun straat met de auto.

„De mensen die je hoort, zitten vaak op de flanken. De grootste groep hoor je niet. En vaak verneem ik achteraf dat omwonenden toch wel tevreden zijn met de nieuwe situatie, als ze zien hoeveel de kwaliteit van leven vooruit is gegaan.”

Wat bij mobiliteitsprojecten ook speelt, is dat de mensen die je hoort bijna altijd omwonenden zijn, niet de mensen die de plek óók gebruiken. En we moeten blijven zien dat al die mensen die zichzelf niet formuleren er ook zijn. Dat gaat ook om kwetsbare mensen, mensen die de taal niet spreken of toekomstige bewoners.”

Gaan raadsleden volgens u te gemakkelijk mee met de luidste stem?

„Niet alleen raadsleden, ook bestuurders, parlementariërs, ambtenaren en mensen in de media moeten zich beseffen dat niet alle belangen worden gehoord bij participatie. We zijn echt te veel in een frame gekomen waarbij de hele bevolking ‘x’ zou vinden en lijnrecht tegenover het bestuur zou staan. Dat klopt gewoon niet, de samenleving is pluriform. Dat is de verleiding van het populisme.”

Hoe moet het dan wel?

„De raad zou niet moeten draaien om de vraag wat er uit bewonersparticipatie is gekomen en of dat blind is gevolgd. Het moet een plek zijn waar men zegt: oké, alle belangen liggen nu op tafel, die wegen we en dan maken we keuzes. Dat discours, dat mis ik wel. Dat is afgelopen tien jaar minder geworden. In Utrecht, maar ook in Nederland.”

U zei al eens: een wethouder zonder weerstand heeft ofwel een saaie portefeuille, of doet niets. Hoe gaat u persoonlijk om met aanhoudende kritiek?

„Ik probeer dan te bedenken: waar komt het vandaan, waar gaat het over? Uiteindelijk zijn de democratie en de politieke arena plekken waar belangen gewogen worden. Het is heel Nederlands dat het altijd om consensus moet draaien, dat we zenuwachtig worden als belangen botsen. Voor mij hoort het er gewoon bij.”

Sommige raadsleden vonden u een ijzige bestuurder, die anders dan andere wethouders niet openstond voor ideeën.

„Volgens mij heeft de raad ook veel geschaafd aan plannen, ik heb raadsleden vaak laten weten dat zij de baas zijn. Maar je mag van mij als wethouder wel verwachten dat ik voorstellen doe en die onderbouw.”

Naar buiten probeerde u de weerstand met argumenten te weerleggen. Ik heb begrepen dat ze in het stadskantoor ook weleens een Lot van Hooijdonk zagen die emotioneel was door de kritiek. Herkent u dat?

„Nou, niet enorm nee. Natuurlijk kan kritiek mij ook raken. Ik ben geen robot, ik ben gewoon een mens van vlees en bloed. Maar ik heb niet het idee dat ik enorm emotioneel door het stadskantoor heb gelopen.”

Misschien niet enorm emotioneel, maar wel meer dan de buitenwereld te zien kreeg?

„Ook de raad heeft dat prima kunnen zien. Mijn vriendin zegt weleens niet te begrijpen dat mensen mij zien als iemand die zo koud is. Want als je naar de beelden van het debat over de Uithoflijn keek, dan zag je de emotie all over.”

De grootste problemen van deze tijd zijn ecologisch. Ik ben er heilig van overtuigd dat we naar een andere samenleving moeten

U bent tegenstander van de fusie tussen GroenLinks en de Partij van de Arbeid. Waarom?

„Ik vind het in een wereld die in brand staat, waar de ecologische problematiek de allergrootste is, een zeer betreurenswaardige beweging om het groen van GroenLinks op te geven. Bij bijna alle bewegingen die ik in Utrecht in gang heb gezet, stond de PvdA aan de andere kant. Het gaat niet om de mensen, maar om de vraag of het een logische combinatie is qua gedachtegoed. En daarin herken ik niet de dingen die ik belangrijk vind.”

Is samenwerking niet noodzakelijk om als links in Den Haag nog iets te zeggen te hebben?

„De fusieplannen zijn veel te veel gedreven vanuit het idee dat ze [Haagse politici] het torentje in willen. Ik weet niet of dat het heilige doel moet zijn tegen elke prijs. En dit is voor mij de prijs: dat je je eigen idealen geweld aan gaat doen.”

Tegelijk heeft de landelijke partij ledenraadplegingen gehouden, dat is ook in Utrecht gebeurd [74 procent van de GroenLinks-leden stemde voor een gezamenlijke lijst]. Dus ja, het is een democratische uitslag van wat de leden willen. En ik ben een democraat. Over de conclusies die ik er zelf aan verbind, heb ik straks alle tijd om na te denken.”

Toch begreep ik dat het niet doorslaggevend is geweest in uw besluit om te stoppen als wethouder.

„Dat klopt. Al heeft het omgekeerd ook niet geholpen om te blijven, moet ik eerlijk zeggen.”

U heeft tien jaar als wethouder uw kop boven het maaiveld uitgestoken om uw visie voor de stad waar te maken. Heeft u daar ooit spijt van gehad?

„Nee. Ik vind het eerder merkwaardig als mensen de politiek ingaan die eigenlijk geen ideeën hebben. De grootste problemen van deze tijd zijn ecologisch. Ik ben er heilig van overtuigd dat we naar een andere samenleving moeten, en die verandering moet komen vanuit de politiek.”

Delen

Mail de redactie

Op de televisieschermen van de Rotterdamse rechtbank is het veld van stadion De Kuip te zien. Een dan 21-jarige scheidsrechter, gehuld in een scheidsrechterstenue, trekt een rode kaart en loopt richting een speler van supportersorganisatie Rotterdam Radicals. Wat daarna gebeurt, wordt door de rechter meerdere keren vooruit en achteruit afgespeeld. Het gaat snel: een duw, een trap en een klap.

Damian K., eigenaar van het kledingmerk van de Rotterdam Radicals, duwt de scheidsrechter omver. Meteen daarna schopt speler Toon K. de scheids onderuit. De 21-jarige vrijwilliger vliegt door de lucht en belandt op zijn rug op het gras. Daarna haalt Damian K. uit met zijn vuist, op het gezicht van de scheidsrechter. Kort daarop wordt de boel gesust door de tegenstander: Toon en Damian worden weggeduwd bij de scheids, die spartelend op de grond ligt.

Het gebeurde allemaal tijdens een supporterstoernooi in De Kuip in juni van dit jaar. Dat toernooi was georganiseerd door Feyenoord. De Rotterdam Radicals mochten meedoen, hoewel de andere eigenaar van de Radicals, Max V., eerder al was veroordeeld voor supportersgeweld. Hij kreeg een celstraf voor een aansturende rol bij een aanslag op de sportschool van de voorzitter van lhbti+-fanclub de Roze Kameraden, voor antisemitische en homofobe spandoeken en voor het in een hinderlaag lokken van de ME.

Damian K. duwt de scheidsrechter omver, die meteen daarna wordt geschopt door Toon K.

Vorige week onthulden NRC en BOOS dat de mishandeling van de scheidsrechter past in een rij gebeurtenissen waarbij Feyenoord nauwe banden onderhoudt met supporters die werden veroordeeld of vervolgd voor voetbalgerelateerde strafbare feiten. Zo vroeg een medewerker van Feyenoord na de mishandeling van de scheidsrechter aan het slachtoffer of hij de zaak niet „buiten justitie om” wilde oplossen. De scheidsrechter zette zijn zaak door en was verbijsterd dat Feyenoord de kant koos van de twee hardekernleden die dinsdag terechtstonden, onder meer voor openlijke geweldpleging.

Daarnaast onthulden BOOS en NRC dat door Feyenoord feesten worden georganiseerd met supportersgroeperingen van veroordeelde fans. Ook gaan leden van de harde kern mee op zogenoemde ‘verkenningsreizen’ voor Europese uitwedstrijden en kunnen veroordeelde supporters besloten bijeenkomsten van het eerste elftal bijwonen.

Lees ook

Geweld, intimidatie en homofobie – hoe Feyenoord zijn meest gevreesde hooligans dichtbij houdt

Politiekosten

In een algemeen statement ging Feyenoord vierkant achter het eigen supportersbeleid staan. Dat noemde de club „succesvol”. Er zouden steeds „minder incidenten” zijn en samenwerking met de fanatieke aanhang werd door Feyenoord gekenschetst als „essentieel voor een gezonde supporterscultuur en een positieve wedstrijdbeleving”.

De club kiest ervoor om een positieve kant te laten zien van samenwerken met de harde kern, via medewerkers van de afdeling Supporterszaken: Supporter Liaison Officiers (SLO’ers). Dat is in lijn met de gedachte van voetbalbond KNVB en de Europese bond UEFA, die de medewerkers van de afdeling Supporterszaken verplicht stellen voor het verkrijgen van een betaald voetbal-licentie. SLO’ers beschrijven in een ‘handboek’ van de KNVB hoe ze ook bij Feyenoord te hulp kunnen schieten bij incidenten. Zo mengen ze zich tussen het publiek en zorgen ze ervoor dat agressieve fans zich terugtrekken. Dat zou strafrechtelijke overtredingen hebben voorkomen.

En, de politiekosten voor wedstrijden van Feyenoord dalen, blijkt uit cijfers die niet eerder openbaar werden en die NRC en BOOS kregen via een beroep op de Wet Open Overheid. In het seizoen 2023/2024 moest de politie ruim 22.620 uur worden ingezet bij duels van Feyenoord, zowel nationaal als internationaal. Een jaar daarvoor was dat ruim 35.200 uur. Er werden vorig jaar 131 mensen opgepakt, een jaar eerder 222. Daarin speelt wel een rol dat Feyenoord in het seizoen 2022/2023 kampioen werd en dat het organiseren van het kampioensfeest veel politie vereiste. Ook Feyenoord zelf meldde dat het aantal incidenten is gedaald.

Dat ‘succes’ is onder meer te danken aan de hoge netten die vorig seizoen rond het veld hingen in De Kuip. Daardoor konden geen voorwerpen op het veld worden gegooid. Maar het is mogelijk ook een gevolg van de afspraken die de club maakt met de harde kern, waardoor soms incidenten op de tribune worden voorkomen.

Een prijs heeft dat wel. Zo vertelt Paul van Dorst, de oprichter van de Roze Kameraden, dat hij al langer wordt bedreigd door leden van de harde kern. Feyenoord ging wel met Van Dorst in gesprek, maar nam in zijn ogen nooit overtuigende maatregelen tegen de daders. Hij voelt zich niet meer veilig in het stadion en heeft nu, voor het eerst in ruim twintig jaar, geen seizoenskaart, terwijl de harde kern daar in zijn ogen nog altijd de dienst uitmaakt. Hij voelt zich in de steek gelaten omdat hij vindt dat Feyenoord meer luistert naar criminele fans dan naar supporters die slachtoffer van hen zijn.

Absentie

En ook de mishandelde scheidsrechter – eveneens Feyenoord-fan – heeft het gevoel dat de club voor de hardekernleden kiest die hem hebben mishandeld. Hij is niet naar de rechtszaak gekomen.

Dat geldt ook voor de verdachten. Zowel Rotterdam Radicals-eigenaar Damian K. als realityster Toon K. hebben zich ziek gemeld. Hun advocaten verzoeken de politierechter om de zaak op een ander moment te behandelen. Daar gaat de rechter niet in mee. Hij zegt dat het jammer is dat het tweetal er niet is om hun verantwoordelijkheid te nemen en vindt hun redenen voor absentie niet onderbouwd.

De advocaat van Toon K., Ziya Yeral, zegt dat zijn cliënt een trappende beweging naar de scheidsrechter heeft gemaakt, omdat Toon „een schrikreactie” zou hebben gehad. De scheids zou scheldend en dreigend op Toon af zijn gelopen en zou bier hebben gedronken, iets wat de advocaat verder niet kan onderbouwen.

De scheids zou scheldend en dreigend op Toon zijn gelopen en bier hebben gedronken, wat de advocaat verder niet kan onderbouwen

Daarop start de rechter de beelden opnieuw in. De scheids wandelt daarin met de kaart in zijn hand op Toon K. af. „Wat is hier dan intimiderend aan?”, vraagt de rechter. „Die gestrekte hand is intimiderend”, zegt advocaat Yeral. De rechter: „Ik weet niet heel veel van voetbal, maar volgens mij is het gebruikelijk om op iemand af te lopen als een scheids een kaart geeft.”

Ook voert de advocaat van Toon K. aan dat hij last heeft gehad van de media-aandacht. Hij zou door de onthullingen „gedemoniseerd” zijn en zich onveilig voelen. Volgens advocaat Yeral voelt het als een „trial by media.” Omdat K. zoveel lijdt onder de aandacht van de media, vraagt de advocaat om een rechterlijk pardon. De advocaat van Damian K. voert geen pleidooi, omdat zijn cliënt hem niet gemachtigd heeft het woord te voeren.

Dakdekker

De officier van justitie zegt dat hij geen reden ziet voor zelfverdediging. „Beide mannen zijn in de aanval.” Hij zegt te hebben overwogen een gevangenisstraf te eisen. Maar een forse taakstraf ligt meer in de lijn van de straffen voor dit soort vergrijpen. Wat ook meespeelt, is dat beide mannen een baan hebben: Damian K. als dakdekker en Toon K., naast realityster, als eigenaar van een ijzerhandel.

De politierechter vindt dat beide verdachten schuldig zijn. Ze kwamen eerder met justitie in aanraking voor geweldsincidenten. De politierechter veroordeelt zowel Toon K. als Damian K. tot een taakstraf van 150 uur, precies zoals de officier van justitie dat eiste.

De 21-jarige vrijwilliger, die er een gezwollen wenkbrauw en letsel aan zijn been aan overhield en door het incident stopte als scheidsrechter, heeft recht op een schadevergoeding van 575 euro.

Lees ook

Waarom de voorzitter van de ‘Roze Kameraden’ niet meer naar Feyenoord durft

Delen

Mail de redactie