Als Donald Trump op 5 november de presidentsverkiezingen wint, zitten ‘Jekyll & Hyde’ in het Witte Huis. Het is een van de mildere voorspellingen die Bob Woodward, Amerika’s beroemdste journalist, doet in zijn nieuwe boek, War. Anders dan in zijn eveneens kortaf getitelde boeken Fear, Rage en Peril, die over Trump gingen, neemt hij deze keer vooral het buitenlandbeleid van president Biden onder de loep. Uiteraard speelt Trump wel een relevante bijrol in het geheel.
Nog voordat War uit was, kwamen de opvallendste feiten al naar buiten: Trump had de Russische president Vladimir Poetin coronatestmateriaal gestuurd, terwijl er een tekort was in de Verenigde Staten zelf, en hij heeft hem na zijn presidentschap zeven keer gebeld. Het nieuws dat Mark A. Milley, voormalig commandant der strijdkrachten onder Trump, de oud-president tegenover Woodward een ‘fascist tot op het bot’ noemde en hem omschreef als een verkondiger van het ‘evangelie van Hitler’ werd breed opgepikt. Het ‘nieuws’ over Joe Biden was minder spectaculair. Deze had Netanyahu een ‘klootzak’ genoemd en Poetin de ‘belichaming van het kwaad’.
War biedt, los van een hoop herhaling en ijdelheid van Woodward (die terloops steeds laat blijken hoe graag politici met hem praten), meer interessants. Het verloop van de oorlog in Oekraïne is weliswaar genoegzaam bekend, maar het Amerikaanse perspectief is verhelderend. Je leest hoe de regering van Biden sceptisch keek naar de leugens van Poetin, dat Biden verbaasd is dat Poetin hem bij een eerste ontmoeting níét drie kwartier laat wachten, zoals hij wel bij Trump had gedaan, en hoe de VS zowel de weerstand van Oekraïne als de eensgezindheid van Europa hadden onderschat, en het Russische leger overschat.
Biden zegt over Obama en diens Oekraïne-beleid: „They fucked up in 2014”, omdat ze Poetin hadden laten wegkomen met het innemen van de Krim. „Poetin kreeg een licentie om door te gaan.” Ietwat zwaar aangezet haalt Woodward een bron – zoals vele bronnen anoniem – aan die stelt dat Oekraïne de hoofdmoot werd van Bidens presidentschap.
Poetin te vriend houden
Het staat allemaal in schril contrast tot de Jekyll & Hyde-houding van Trump. Nu eens benadrukt die dat je Poetin te vriend moet houden. „Ik denk dat hij me mag, en dat ik hem mag”, zegt hij bijvoorbeeld in 2021 tegen Woodward. Dan weer vraagt hij zich af waarom de VS niet de ‘shit out of’ Rusland bombarderen. Dat moest stiekem, Trump had bedacht dat het leger de bommenwerpers met Chinese vlaggetjes kon beschilderen. „Dan zeggen we, China deed dit, wij niet, en dan gaan ze met elkaar vechten en wij leunen achterover en bekijken hun onderlinge gevecht.”
Trump is een opportunistische januskop, waarschuwt Woodward. Zo wil hij na zijn nederlaag eerst zijn eigen partij oprichten, de Trumps Republican Party, maar wordt hij overgehaald dat niet te doen omdat de Republikeinen bang zijn nooit meer een verkiezing te kunnen winnen. Trump stemt in en gaat voor iets wat nog niemand heeft gedaan: twee keer president worden met een tussenpoos van vier jaar.
Hoewel War grotendeels over Oekraïne gaat, komt ook het Midden-Oosten aan bod. Anders dan de inval in Oekraïne kwam de Hamas-aanval van 7 oktober als een totale verrassing voor de Amerikaanse inlichtingendienst. Woodward prijst Biden, die hij een de-escalerende rol toebedeelt. Van het begin af aan wantrouwt Biden de Israëlische premier Benjamin Netanyahu, maar blijft hij Israël steunen, omdat hij vreest dat Iran anders de kans ziet om de positie van Israël in de regio te verzwakken. Binnenskamers vertelt Biden dat hij niet snapt dat Netanyahu niet wordt weggestuurd door zijn eigen bevolking. Een interessante rol is ook weggelegd voor minister Antony Blinken (Buitenlandse Zaken). Die wil veel eerder een rode lijn voor Israël trekken en mikt op samenwerking met de Arabische landen bij onder meer het oprichten van een hernieuwde Palestijnse Autoriteit.
De andere ‘oorlogen’ zijn de grensproblemen met Mexico. Woodward haalt fel uit naar de Republikeinen, die volgens hem het probleem vergroten en de oplossingen van Biden wegstemmen. En er is kort aandacht voor de ‘oorlog’ die Biden het ‘meest bezighield’: het onderzoek naar zijn zoon Hunter Biden. Dit vreet aan Biden, meer dan buitenstaanders zien, omdat zijn zoon nooit onder een vergrootglas zou zijn gelegd als zijn vader geen president was: ‘Hij wilde hem beschermen, maar faalde’. Het zijn wat emotionele passages die weinig overtuigend zijn, omdat Woodwards stijl opsommerig is.
Soedan
Opvallender is dat Woodward geen enkele keer ingaat op de oorlog in Soedan, en überhaupt geen Afrikaans land noemt. Nu heeft Biden tijdens zijn presidentschap ook nooit voet op dat continent gezet, maar dat het helemaal geen rol speelde mag verrassend heten. Als Soedan nooit ter sprake kwam, is dat immers de moeite van het benoemen waard, maar Woodward komt er niet toe.
Hij wil een positieve balans opmaken: Biden is erin geslaagd om zijn land veilig te houden en hij is de enige president in de 21ste eeuw die geen Amerikaanse soldaat liet vechten op vreemde bodem. Oekraïne noch Israël konden op troepen rekenen. Dat de VS uit Afghanistan vertrokken, had te maken met een deal van Trump met de Taliban, maar Biden heeft zich er omwille van zijn eigen bevolking aan gehouden. Afghanistan, Irak en Vietnam: het waren voor Biden voorbeelden dat je geen Amerikaans leger moet sturen. Een land helpen zich te verdedigen door wapens en afweergeschut te sturen, dat is wat anders, benadrukt Woodward.
Als Trump wordt gekozen, zal er een einde komen aan de oorlog in Oekraïne, vermoedt Woodward, maar dan staan de Russen wel binnen de kortste tijd in Kyiv. Een groot contrast met Biden, die volgens Woodward de ‘geschiedenis in zal gaan als een voorbeeld van stabiel en doelgericht leiderschap’. Het is een te vroege conclusie. Niet alleen omdat de oorlogen nog in volle gang zijn, maar vooral: als Harris niet wint, zal het presidentschap van Biden mogelijk de geschiedenis ingaan als de laatste fase van een democratie. Historici zullen dan vooral kijken naar wat er mis is gegaan.