Je kunt niet zeggen dat het kabinet Rutte I (2010-2012), een VVD-CDA-coalitie met gedoogsteun van de PVV, veel op had met Bashar al-Assad. De omgang van de Syrische president met demonstrerende burgers was “afschuwelijk”, schreef toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Uri Rosenthal (VVD) zomer 2011 de Kamer. De energie van de Arabische Lente leidde in Syrië tot “ongelofelijk vergaande repressie van de eigen bevolking door het regime.”
“Wij willen daden zien”, zei het PVV-Kamerlid Raymond de Roon drie maanden later in de Kamer. Hij meende dat “de Arabische wereld” voorop moest gaan “bij het ten val brengen van president Assad.
Toch bleef Assad nog dertien jaar aan de macht tot hij vorig weekeinde dan toch werd afgezet. En de ironie is: het was vooral Europees radicaal-rechts, uiteindelijk ook de PVV, dat Assad al die jaren bleef steunen.
Dat was ook het bevreemdende van de aandacht, deze week, voor horrorgevangenissen en martelpraktijken van het Syrische schrikbewind. Toen Assads gevecht voor lijfsbehoud er mede toe leidde dat honderdduizenden Syriërs vanaf 2015 hun land ontvluchtten, won in Nederland de weerzin tegen asielzoekers, verwoord door Geert Wilders, het van de belangstelling voor de wandaden van de Syrische tiran.
Het kan verkeren.
Ali Chemicali
Het is in eerste instantie de Amerikaanse president Barack Obama die Assad na zijn misdragingen in 2011 op de been houdt.
Door de gruwelverhalen over gifgas zegt Obama zomer 2012 dat Assad “een rode lijn” overgaat wanneer hij opnieuw chemische wapens tegen eigen burgers inzet. Maar als de bewijzen tegen Assad zich daarna opstapelen, schrikt Obama terug voor militaire interventie.
De Syrische tiran weet nu dat hij vrij spel heeft. “De berichten over mogelijk gebruik van chemische wapens zijn zorgwekkend”, schrijft toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Frans Timmermans (PvdA) voorjaar 2013 de Kamer. “Dat Assad thuishoort in de categorie Ali Chemicali was allang duidelijk”, zegt PVV’er De Roon een jaar later.
Het bedrijfsleven speelt bepaald geen heldhaftige rol. NRC en RTL Nieuws onthullen in 2013 dat Syrië vanuit Nederland een grondstof voor gifgas importeert. Enkele jaren later komt via de Süddeutsche Zeitung naar buiten dat Nederlandse bedrijven via een Panamese omweg het Syrische schikbewind behulpzaam zijn bij het ontwijken van economische sancties. De Kamer reageert lauw.
Meer ophef ontstaat over jonge mensen die vanuit Nederland naar Islamitische Staat (ISIS) in Syrië afreizen. Door de Syrische burgeroorlog is een machtsvacuüm ontstaan: Assads troepen bestrijden talrijke oppositiefacties, die vaak ook elkaar bestrijden. Het biedt ook ISIS kansen.
“Assad is de bron van de ellende”, zegt toenmalig BZ-minister Timmermans najaar 2014. Had hij zich in 2011 schappelijk in plaats van gewelddadig tegenover zijn critici opgesteld, dan waren er in drie jaar geen 200.000 doden gevallen. “Dan hadden we ook niet de opkomst van ISIS hoeven betreuren.”
Maar dankzij ISIS kan Assad zijn conflict met de eigen bevolking voortaan presenteren als een existentiële strijd tegen moslim-extremisten: het zal zijn internationale positie, vooral bij radicaal-rechts, uiteindelijk versterken.
Bondgenoten
In maart 2015 is Filip Dewinter van het Vlaams Belang de eerste radicaal-rechtse politicus uit Europa die Assad in Damascus bezoekt. “Als we de oorlog tegen het salafistisch islamterrorisme willen winnen, zal samengewerkt moeten worden met het Syrische regime, of men dat nu wil of niet”, aldus Dewinter na afloop.
Een half jaar later trekt Matteo Salvini van de Italiaanse Lega een vergelijkbare conclusie. Kort daarna later spreekt ook Marine Le Pen zich uit voor Assad: hij is de enige, zegt ze, die kan voorkomen dat Syrië in een chaos vervalt.
Stuk voor stuk bondgenoten van Wilders – maar die houdt afstand. Dan nog wel. “Assad is een hele grote schurk”, zegt hij destijds.
Gaandeweg sluit Europees radicaal-rechts de rijen. In 2017 zinspeelt Thierry Baudet op Assads aanblijven. In 2018 jaar poseert een delegatie van Alternative für Deutschland (AfD) met Assad in Damascus omdat de partij wil onderzoeken of Syrische asielzoekers kunnen terugkeren. In 2019 blijkt dat premier Viktor Orbán de Hongaarse ambassade in Syrië wil heropenen.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/12/13153412/web-1612OPImachtigeTijden.jpg)
Zo krijgt Assad er steeds meer vrienden bij. Allemaal relaties van Vladimir Poetin. Dezelfde Poetin die de Syrische crisis najaar 2015 heeft veranderd in een Europees vluchtelingenvraagstuk. Hij zégt terroristen te bestrijden maar zijn bommen landen op gematigde groepen, ziekenhuizen en marktpleinen, schrijft minister Bert Koenders (Buitenlandse Zaken, PvdA) de Kamer november 2015. VVD-Kamerlid Han ten Broeke destijds: “Het zijn de clusterbommen van Poetin (…) die voor grote vluchtelingenstromen zorgen.”
Testosteronbommen
Die invalshoek doet het slecht. Bij de algemene beschouwingen, vlak voor de Russische bommencampagne, introduceert Wilders een andere bommensoort: “Wat is het allemaal waard als hier honderden terroristen ongestoord door de straten lopen, als onze scholen overstroomd raken met mensen die onze taal niet spreken, als Nederlandse vrouwen en meisjes zich onveilig voelen door de testosteronbommen die premier Rutte importeert?”
Het brengt hem eind 2015 instant succes in de peilingen. PVV’ers herhalen ‘testosteronbommen’ eindeloos. Huidig minister Barry Madlener (Infrastructuur en Waterstaat, PVV) ettelijke malen. Huidig Kamervoorzitter Martin Bosma (PVV). En Wilders zelf, keer op keer, nadat rond de jaarwisseling in Duitse steden incidenten met aanrandingen door asielzoekers zijn gemeld.
Zo blijft van de Syrische crisis – een verhaal van onderdrukking, marteling en gifgas – in de nationale interpretatie maar één dimensie over: een bedreiging voor Nederlanders. Een grove versimpeling als nieuwe realiteit.
Het blijkt uit het verhaal van Mazen al-Hamada dat veel media, ook NRC, deze week brengen. De man is in 2012 gruwelijk gemarteld omdat hij tegen het regime protesteert. In 2014 vestigt hij zich als asielzoeker in Hillegom. Hij vecht tegen trauma’s en depressies en doet er alles aan dat zijn verhaal bekend wordt. Hij haalt talrijke internationale media.
Maar de sociale dienst kort zijn uitkering omdat hij geen werk heeft. Hij kan zijn huur niet betalen en komt in 2019 op straat te staan. In 2020 keert hij onder mysterieuze omstandigheden terug naar Syrië.
Patriottisme
Het droevige is: Hamada’s keuze is precies wat radicaal-rechts sinds 2017 bepleit. In maart van dat jaar is de Syrische bevolking opnieuw met gifgas aangevallen (en later wijst de VN het regime aan als dader). Maar november 2017, bij het aantreden van Rutte III, bepleit Wilders uitzetting van alle Syriërs. “Ik geef het geld liever aan onze ouderen dan aan al die gelukzoekers.” Later die maand licht toenmalig PVV-Kamerlid Sietse Fritsma het toe: “De oorlog is voorbij en de wederopbouw is begonnen.”
Kort ervoor maakt Wilders in EW een vriendschapsbezoek aan Moskou bekend, waar hij begin 2018 de Doema bezoekt en een Russisch-Nederlandse vriendschapsspeld ontvangt. Hij zegt dat “wij qua patriottisme nog veel van Rusland kunnen leren”.
Het pleidooi voor terugkeer van Syriërs verhevigt. Wilders, 2019: “Stuur die Syriërs nu eindelijk eens terug!” Baudet, 2021: “In grote delen van Syrië is de rust gewoon teruggekeerd.” Kamerlid Gidi Markuszower (PVV), 2021: “Wat doen die Syriërs nog in Nederland?” Toenmalig Kamerlid Machiel de Graaf (PVV), 2023: “Ben je (..) een klagende Syriër, dan krijg je alles in de schoot geworpen. Dit land is doodziek.”
Het zelfgecreëerde beeld van testosteronbommen vertroebelt het zicht op de werkelijkheid. De Volkskrant, 2020: “Bijna een miljoen Syriërs zitten als ratten in de val in Idlib.” NRC, 2022: “Hoe een Arnhemmer verdween in een martelcel van Assad.” Etc.
Dobbelen
Het blijkt eens temeer als Wilders begin november de stap zet die de meeste van radicaal-rechtse bondgenoten in Europa eerder hebben gezet: hij bepleit in Nieuwsuur dat het kabinet de diplomatieke betrekkingen met Assad aanhaalt om terugkeer van Syriërs te vergemakkelijken. “Wat je ook van hem vindt – en fraai is het natuurlijk niet – de man zal niet weggaan.”
Het onderstreept het gebrekkige inschattingsvermogen van de leider van de grootste partij. Ook nu afgelopen week het tragische lot van Mazen al-Hamada, voormalig asielzoeker uit Hillegom, bekend werd: overleden in de nadagen van Assad in een cel, mogelijk na nieuwe martelingen.
Het onthult wat al die radicaal-rechtse pleidooien voor terugkeer van Syriërs sinds 2017 werkelijk waren: dobbelen met mensenlevens.
Mensen kunnen denken dat het in Syrië na Assad slechter zal worden. Het kan kloppen, ik ben geen kenner.
Tegelijk hoop je dat invloedrijke politici voldoende democraat zijn om hun eigen bijdragen aan dit soort debatten te wegen. Problemen met Syriërs zoals zij ze veelvuldig voorspelden hebben zich soms voorgedaan. Maar in redelijkheid kan iedereen nu zien dat vooral PVV en FVD zich ernstig hebben vergist met hun ‘analyse’ dat het Syrië van Assad sinds 2017 een grotendeels veilig land was.
Maar Wilders liet zich deze week al in de kaart kijken. Hij ontliep het dilemma door te zeggen: Assad is weg, Syriërs zijn blij, laat ze teruggaan. Alsof er niets gebeurd is.
Reacties, opmerkingen, observaties? Mail me – [email protected] – of stuur een bericht naar mijn LinkedIn.
Fijn weekeinde,
Tom-Jan Meeus
