De zaak
In het plaatsje Hemmen in de Betuwe wilde het Landgoed Hemmen zonnepanelen aanleggen. Dat landgoed is eigendom van de Stichting het Lijndensche Fonds voor Kerk en Zending. Nu had die stichting in 1986 een overeenkomst gesloten met de toenmalige netbeheerder om hoogspanningslijnen en vier hoogspanningsmasten toe te staan op een strook grond van ongeveer 70 bij 1.700 meter. Wegens de „hinder en schade die een gewoon gevolg is” van de leidingen en de masten, betaalde de netbeheerder de stichting ruim 40.000 gulden.
Toen de zonnepanelen eraan kwamen, in 2018, beriep de opvolgende netbeheerder (Tennet) zich op dat contract. Daardoor zou een aanzienlijk deel van het geplande ‘zonnepark’ zelfs buiten die strook niet door kunnen gaan. De hoogspanningsmasten moesten bereikbaar blijven, en uit onderzoek dat de stichting op last van Tennet moest uitvoeren, bleek bovendien dat je bij hoogspanningsleidingen vanwege elektromagnetische verschijnselen minder zonnepanelen kunt plaatsen.
Een groot deel van het zonnepark is nu aangelegd, maar niet alle panelen konden worden gelegd, wat de opbrengsten drukte. Was met deze opbrengstenderving rekening gehouden bij de schadevergoeding in 1986? Volgens Tennet wel, de stichting beweerde van niet.
Na veel overleg volgde een procedure bij de rechtbank Gelderland. En die besliste najaar 2023 dat de stichting onvoldoende had onderbouwd dat de extra hinder en schade niet was „voorzien/verdisconteerd in de reeds uitgekeerde vergoeding”.
De uitspraak: Toegewezen
In hoger beroep komt het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden tot een heel ander oordeel. In de voorwaarden bij de overeenkomst is sprake van toekomstschade: schade die ten tijde van de uitgekeerde vergoeding „niet kon worden voorzien of bepaald”.
Dit artikel zou betekenisloos worden als álle mogelijke latere schade onder de vergoeding voor gewone hinder en schade zou vallen.
Tijdens de zitting noemde Tennet als voorbeeld van mogelijke toekomstschade „lucratieve ontwikkelingen” die niet door zouden kunnen gaan omdat „kabels in de weg zitten” – daarop zou die bepaling wel van toepassing zijn. Maar dat voorbeeld wijkt volgens het hof nauwelijks af van de zonnepanelen in Hemmen.
Ook uit andere verklaringen krijgt het hof de overtuiging dat beide partijen in 1986 ervan uitgingen dat onvoorzienbare schade later aan de orde zou moeten komen – en ook vergoed moeten worden. Dus „het beroep slaagt”.
Het commentaar
Voor het hoger beroep heeft de stichting veel extra stukken boven tafel gehaald, zegt advocaat Els Harbers (Vangoud Advocaten), die voor de stichting optrad. „Daaruit bleek wat toentertijd is besproken, onder andere over eventuele toekomstige schade. Het onderzoek naar zonnepanelen bij hoogspanningsleidingen kostte bovendien veel geld, maar Tennet bleef nee zeggen tegen extra vergoedingen.”
Volgens Harbers speelt het probleem bij meer contracten uit de jaren tachtig en negentig. En de elektriciteitsverbinding waar het hier om gaat is lang. „Die loopt van Dodewaard via Doetinchem en Twente naar Groningen – als daar, net als in Hemmen, agrarische grond anders wordt geëxploiteerd, heeft het arrest zeker gevolgen bij vergelijkbare overeenkomsten.”
Woordvoerder Jorrit de Jong van Tennet is er niet bang voor. Hij mailt: „De uitkomst van deze procedure is nauw verbonden met de specifieke omstandigheden van dit bijzondere geval.” De fysieke ruimte wordt wel schaarser, en er moet „dichter bij de directe leefomgeving van mensen” worden gewerkt. Maar door leidingen bijvoorbeeld met drones te inspecteren in plaats van met hoogwerkers, kan de netbeheerder met grondeigenaren andere afspraken maken dan voorheen. Niettemin beraadt Tennet zich op cassatie bij de Hoge Raad.
Björn Hoops, hoogleraar privaatrecht en duurzaamheid in Groningen, vindt het een „interessant arrest als stok achter de deur” voor bedrijven als Tennet om zich soepeler op te stellen. „Zo ontwikkelen we hier aan de universiteit, samen met de rechtspraktijk, modelcontracten waardoor zonnepanelen sneller en goedkoper kunnen worden gefinancierd. Dit arrest kan ook dat makkelijker maken.”
Volgens Hoops moeten netbeheerders en elektriciteitsbedrijven de ruimte behouden om de infrastructuur te onderhouden en het elektriciteitsnet te verzwaren, ook gezien de noodzakelijke verduurzaming. „Maar er is altijd een grijze zone waarin je meer of minder kunt meewerken met de andere partijen. Je moet aan tafel gaan en er samen uit komen.”
Verduurzaming is volgens Hoops een actueel, en controversieel onderwerp. Samen met notarissen hebben wetenschappers van diverse universiteiten sinds 2016 een serie breed gedragen voorstellen gedaan om wetten aan te passen, mede met het oog op duurzaamheid. „Op basis van de huidige wetgeving is een kantoor in een hoog gebouw verplicht te verduurzamen, een supermarkt in hetzelfde gebouw is dat niet. Dit is maar één voorbeeld van een probleem waarop de wet nu geen antwoord heeft. Hoe kun je dat beter regelen en geld besparen voor iedereen? Maar vorige regeringen deden niks met de voorstellen – en deze regering heeft duurzaamheid ook niet hoog in het vaandel.”
Uitspraak: Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden, 21 januari 2025, ECLI:NL:GHARL:2025:286
