In de zomer van 1998, hij heeft het verhaal al vaak verteld, maar het slijt niet, werd zendermanager Kees Toering op een ochtend wakker met een idee. Al dagen zaten ze bij Radio 2 te denken over de aanstaande millenniumwissel, waar ze toch iets mee moesten doen. Maar wat? Als we nou eens, bedacht Toering ’s nachts in bed, in bed worden de beste ideeën geboren, als we nou eens, volgend jaar tussen Kerst en Oud en Nieuw, de allermooiste 2000 liedjes van de twintigste eeuw draaien en als we die lijst nou eens laten samenstellen door onze luisteraars.
Hij dacht zelf dat het een briljante vondst was, de rest van het zendermanagement ook, maar deejays en omroepbazen vonden het in eerste instantie geen goed idee. Waarom zou je dat doen?
„Ja, waarom”, zegt Fred Willems, destijds als projectleider werkzaam bij Radio 2. „Nou, nu weten we dat wel, maar dat was toen anders. Veel deejays, die later zeer enthousiast over de Top 2000 waren, hadden grote twijfels. Bert Kranenbarg bijvoorbeeld, die toen VARA’s Ontbijtradio presenteerde, vond het niks.
„Daarom was hij toch niet bij de publieke omroep gaan werken, om gewoon maar wat plaatjes op een rij te zetten en die te gaan draaien? Meer collega’s dachten er zo over, voor alleen maar plaatjes had je Sky Radio, Radio 2 was voor muziek met bezieling. En die Top 2000 moest dan 24 uur per dag doorgaan, dus ook ’s nachts. Belachelijk. ’s Nachts luisterde er niemand, Radio 2 zond in die tijd nog niet ’s nachts uit.
„Uiteindelijk lukte het toch iedereen te overtuigen. Dat kwam door deejay Frits Spits. Hij hield een gloedvol betoog over het gewapend met een platenkoffertje binnenwandelen van het maagdelijke sneeuwlandschap van het nieuwe millennium.”
Millenniumplaat
Maar, hoe moest het idee in de praktijk gebracht worden? „In de loop van 1999”, vertelt Willems, die intussen was aangewezen als Projectleider Top 2000, „begonnen we de luisteraars op te roepen een titel van een liedje dat mee moest naar de eenentwintigste eeuw, een ‘Millenniumplaat’, naar ons op te sturen, met een verhaal erbij waarom nou juist die plaat mee moest. Van al die platen maakten we een lijst van 2000 liedjes. Nou ja, of het er precies 2000 waren weet ik niet meer, misschien vulden we ze zelf ook wel aan. In ieder geval, we zetten een grote advertentie in de Sp!ts, dat was een gratis krant met een oplage van 450.000, die werd voornamelijk verspreid onder reizigers in het openbaar vervoer. Er zat een coupon in die advertentie waarop je tien titels van platen kon zetten, die knipte je uit, je schreef je naam en adres erop, je kon iets winnen geloof ik, en je stuurde hem naar ons op.
„Maar, nadat we die advertentie gezet hadden gebeurde er helemaal niets. Dus wij dachten al: Daar gaat ons idee, wat hebben we verkeerd gedaan? Tot we na een week een telefoontje van de postkamer kregen. Wat zijn jullie in godsnaam aan het doen, riepen ze, een actie ofzo? We hebben hier postzakken vol met bonnetjes!
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2023/12/20154522/data109410925-97a198.jpg)
„Vervolgens zaten wij dagen en dagenlang die enorme berg couponnetjes met de hand te verwerken, te turven en te turven en zo kwamen we tot De Lijst, en wat stond er op 1: Precies, Bohemian Rhapsody van Queen.”
Het was eigenlijk de bedoeling dat de Top 2000 een eenmalig evenement zou zijn, tot men de luistercijfers onder ogen kreeg. Sky Radio, dat altijd marktleider was in de periode rond Kerst, kon wel inpakken. En zo kwam er eind 2000 weer een Top 2000 en eind 2001 weer en eind 2002 ook weer… De luistercijfers logen er niet om. De editie van vorig jaar, meldt de NPO, bereikte in totaal 10 miljoen mensen.
In de eerste jaren bemoeiden deejays en het zendermanagement zich nog wel eens direct of indirect met de lijst. Lange, moeilijke songs werden soms naar de nacht verplaatst en af en toe paste het beter als het uur opende met een net iets opzwepender nummer dan er eigenlijk aan de beurt was. Frits Spits vroeg zich in 2002 op de radio af waarom nou toch altijd weer Bohemian Rhapsody op 1 moest staan. Hij haalde zich daarmee de woede van veel luisteraars op de hals. Spits bood zijn excuses aan door samen met Miracle, The Dutch Queen Cover Band, het lied De Boheemse Spijtoptant op te nemen.
Bert Kranenbarg voerde in 2005 een enorme campagne voor het lied Avond, van Boudewijn de Groot, dat prompt Queen van nummer 1 stootte, terwijl lobbycampagnes vanuit de samenleving in die tijd nog niet waren toegestaan. Het Dagblad van het Noorden probeerde in 2007 de Groningse zanger Ede Staal op 1 te krijgen, het zendermanagement hield het tegen. Dat gold in hetzelfde jaar ook voor de christenen op Hyves, die via dat digitale platform het gospelnummer Tell The World, van Hillsong United hoog in de lijst probeerden te krijgen. „De Top 2000”, zei zendermanager Kees Toering destijds in Trouw, „is geen speelbal van welke belangenvereniging dan ook.”
„Uiteindelijk,” zegt Fred Willems, „hebben we, zo rond 2010 als ik me goed herinner, besloten: Oké, de lijst is gewoon de lijst, we laten hem helemaal aan de luisteraar. Vanaf dat moment zie je dat hij veel meer een spiegel van het afgelopen jaar wordt.”
Statisticus
Dat beaamt Tom Goris, docent wiskunde aan de Fontys Lerarenopleiding in Tilburg en al jaren huis-statisticus van de Top 2000. „Doodgaan helpt altijd voor een artiest, dan stijg je. Dat geldt dit jaar voor Tina Turner, voor Sinead O’Connor en ook voor Shane MacGowan, de leadzanger van de Pogues.”
De lijst is voor Goris, zelf Top 2000-fan van het eerste uur, één grote speeltuin. Hij heeft hem vaak gebruikt voor het maken van opdrachten voor de Wiskunde A-lympiade, een competitie voor leerlingen uit de bovenbouw HAVO/VWO die Wiskunde A in hun pakket hebben. „Zo stoft de Top 2000 de saaie wiskunde een beetje af. Hij stoft zichzelf overigens ook af. Van de 2000 nummers die er in 1999 in stonden zijn er nu nog 673 over en de stemmers worden steeds jonger, meer dan de helft is nu jonger dan 50.
„Dat zie je bijvoorbeeld aan Taylor Swift. Die staat dit jaar twaalf keer in de lijst, een verdubbeling ten opzichte van vorig jaar. Dat heeft alles te maken met haar concertfilm die dit jaar uitkwam en met TikTok natuurlijk. Over TikTok gesproken, wat dacht je van nummer 676, Twee Motten, van Dorus? Zo ontdekken jongeren, ook door Spotify en andere platforms, oude muziek. Dat is ook een functie van de Top 2000.”
Astronaut
En zo kunnen we concluderen dat dat wat voor maar één keer bedoeld was een enorme vlucht heeft genomen. Astronaut André Kuipers zal daar zeker aan bijgedragen hebben. Hij gaf vanuit ruimtestation ISS, waar hij in december 2011 verbleef, het startsein van de uitzending, met het aankondiging van nummer 2000.
Welk liedje was dat, Tom? Goris: „Torn, van Natalie Imbruglia.” Hoe hoog staat dat nummer nu? „Het is uit de lijst verdwenen.”
De magie van het allegaartje aan muziek dat de revue passeert – eerst ’t Roeie Klied, van Rowwen Hèze, dan Father & Friend van Alain Clark, gevolgd door Blue Suede Shoes van Elvis Presley en Red Mij Niet van Maarten van Roozendaal – die magie is gebleven. Zes dagen lang mogen alle radiowetten over de volgorde van de muziek in de prullenbak. De luisteraar is de baas. Die mailt of appt verhalen die bij bepaalde nummers horen naar de studio die de deejay voorleest.
We vieren de eerste liefde, we herdenken de overleden vader, de verloren vrienden, de euforie van een waanzinnige dronkenschap of we geven ons gewoon over aan de kick die de muziek ons brengt.
Leeslijst
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data123983086-a45042.jpg|https://images.nrc.nl/h1MA6x0y1NEhWMGdN29i6YdDyv4=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data123983086-a45042.jpg|https://images.nrc.nl/oCjgZfJNTMCrw0BPFftbkIIVF6o=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data123983086-a45042.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data123983128-e3d98d.jpg|https://images.nrc.nl/_3PmsNxHY5z94WFhCI3dk89CmQY=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data123983128-e3d98d.jpg|https://images.nrc.nl/RJujQPkwnOiWMTbtp2ZcdD89LEw=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data123983128-e3d98d.jpg)
