De leeuw en de bezoeker kunnen nu ‘oog in oog’ staan

Laten ze hun gezicht wel zien? Terwijl de regen uit de hemel gutst, vragen de genodigden zich eventjes vertwijfeld af of de leeuwen hun hok uit willen komen. Maar dan, om 12.03 uur, verschijnt leeuwin Kianga in de deuropening – en stapt kordaat naar buiten. De basisschoolklas die de opening heeft verricht, barst los in gejuich en gejoel.

Na 96 jaar opende de Amsterdamse dierentuin Artis dinsdag een nieuw leeuwenverblijf. Achttienhonderd vierkante meter kunstmatige savanne, met struiken, hoog gras, laurierbomen en rotspartijen die in de winter verwarmd worden. De bezoekers kunnen de drie leeuwen vanaf verschillende uitzichtpunten aanschouwen: aan de slotgracht, van binnenuit en vanaf een verhoogd terras waar je „oog in oog” kunt staan met de roofdieren, slechts gescheiden door een glaswand.

Artis wilde zijn leeuwen al jaren geleden een nieuw verblijf geven. Het verouderde, extreem krappe Kerberterras (anno 1927) werd een steeds pijnlijkere attractie, omdat het volstrekt niet meer voldeed aan de internationale standaarden voor dierenwelzijn. Maar het had weinig gescheeld of de nieuwe leeuwenbehuizing was er nooit gekomen. Miljoenentekorten door de gedwongen coronasluiting noopten Artis begin 2021 de plannen voor het nieuwe verblijf te schrappen en het afscheid aan te kondigen van de leeuwen, die sinds 1839 generaties lang in de dierentuin hadden gewoond.

Toen nam het verhaal tot twee keer toe een onverwachte wending. Eerst konden de leeuwen toch niet terecht in de Franse dierentuin waar ze naartoe zouden verhuizen. En vervolgens meldden zich twee anonieme weldoeners die bereid waren de naar schatting 5 miljoen euro voor het nieuwe verblijf te doneren. Bij de opening dinsdag kregen „de grote schenkers” een staande ovatie. Wie het zijn, blijft op hun eigen verzoek geheim.

Belonen met een geklutst eitje

In Artis wonen op dit moment drie leeuwen: twee vrouwtjes van 11 en 12 jaar oud (dochters van de legendarische Caesar, die in 2018 overleed), en een mannelijke leeuw (6), die enkele jaren geleden overkwam uit de dierentuin van Kopenhagen. Hun verhuizing naar het nieuwe verblijf, twee weken geleden, vergde nogal wat voorbereiding. „Ze moesten getraind worden om dicht bij de tralies te komen, zodat we ze een verdovend spuitje konden geven in hun bil”, vertelt Saskia Buskermolen, al 28 jaar leeuwenverzorger in Artis. „We beloonden ze met een stukje vlees of vis, of met een geklutst eitje.”

Op 18 september werden de dieren verdoofd en per auto naar hun nieuwe onderkomen gereden. Er was „een mannetje of acht” nodig om de beesten – tussen de 150 en 225 kilo – in een draagzak te tillen.

Lees ook dit interview met Rembrandt Sutorius: ‘Euthanasie op dieren, dat gaan we niet doen’

Na hun ontwaken waren de drie leeuwen aanvankelijk wat schuchter, vertelt Buskermolen, maar aangevoerd door Kianga – „de meest onbevreesde van de drie” – hebben ze zich het nieuwe verblijf inmiddels behoorlijk eigen gemaakt.

Volgens Artis-directeur Rembrandt Sutorius krijgt de dierentuin „heel veel lof” voor de diervriendelijkheid van het nieuwe verblijf. De hoop, zegt hij, is dat de leeuwen zich in dit tien keer zo grote onderkomen zo natuurlijk mogelijk gaan gedragen. De komende maanden zullen onderzoekers bekijken hoe de dieren hun – in zoölogenjargon – „activiteitenbudget” gebruiken. Eerder onderzoek bij het nieuwe verblijf van de gibbons, zegt Sutorius, wees uit dat die zich daar „precies zoals in het wild” gedroegen. Op één uitzondering na: de voedselvoorziening.

In het nieuwe verblijf, zegt Sutorius, zijn voor de leeuwen op allerlei plekken „reigers, kauwen en duiven” voorhanden. „Dat is misschien een beetje vervelend voor zo’n vogel, maar voor de leeuwen is het stimulans voor natuurlijk gedrag.”

Voor wat het waard is: een uur na de opening ziet de verslaggever twee leeuwen achter elkaar aan rennen – een activiteit die op het Kerberterras onmogelijk was.

Anticonceptie

De opening van het leeuwenverblijf luidt, als het aan Sutorius, ook een vrolijker tijdperk in voor Artis. De coronasluiting liet zware littekens achter bij de dierentuin: twintig personeelsleden weg, een reusachtig gat in de begroting en alle ambities voor de toekomst gedwongen op de lange baan. Maar inmiddels is er goed nieuws. De restauratie van het al twee jaar gesloten aquarium kan doorgaan: vorige week stelde de rijksoverheid genoeg geld beschikbaar om met die ingrijpende operatie te beginnen. Sutorius hoopt dat Artis de verbouwing „in 2025” kan voltooien.

Het volgende punt op zijn wensenlijstje, vertelt Sutorius terwijl leeuwin Kianga zich achter hem op een boomstronk nestelt, is een nieuw onderkomen voor de gorilla’s. Die zouden „meer ruimte” moeten krijgen, „liefst in een biotoop met andere dieren”.

En het oude Kerberterras? Dat ligt er zonder leeuwen een beetje verweesd bij – het enige levende wezen deze dinsdag is een vrouwtjeseend in de gracht. De mogelijkheden voor het oude verblijf zijn beperkt: het is een rijksmonument en kan dus amper vertimmerd worden. Sutorius heeft wel een plan: een luchtbrug naar het tegenovergelegen eiland van de rode vari’s, zodat die zich straks ook op het Kerberterras kunnen vermaken. „Op dit moment onderzoeken we of dat mogelijk is.”

En dan nog een laatste, prangende vraag: de voortplanting van de leeuwen. Kunnen er, nu er een ruimer verblijf is, op korte termijn welpjes worden verwacht in Artis? Verzorger Saskia Bukermolen tempert de verwachtingen. „De twee dames zijn al op leeftijd en hebben nog nooit een nestje gehad.” Bovendien is de kans op bevruchting kleiner, zegt ze, omdat de vrouwenleeuwen toen hun vader Caesar nog leefde jarenlang anticonceptie kregen om inteelt te voorkomen. „Maar zeg nooit nooit.”