‘You sockdologizing old man-trap.” John Wilkes Booth wist precies welke uitspraak in het toneelstuk Our American Cousin de grootste lach bij het publiek van het Ford’s Theater in Washington D.C. teweeg zou brengen. Booth was zelf een bekend theateracteur en enkele weken eerder had hij zelf nog in datzelfde theater op de planken gestaan. Dus wachtte hij op 14 april 1865, tijdens de laatste akte van de voorstelling, achter het gordijntje van de presidentiële loge tot het zinnetje van het podium klonk. Het lachsalvo dat direct na deze punchline opsteeg vanuit het geamuseerde publiek, maskeerde het schot waarmee Booth Abraham Lincoln, de president van Amerika en enthousiast theaterliefhebber, door het hoofd schoot.
De moordaanslag op de 16de president van Amerika door John Wilkes Booth staat centraal in de eerste aflevering van Manhunt, een miniserie over de dood van Lincoln en de daaropvolgende dagenlange klopjacht naar Booth. „Het is een van de bekendste misdaden van de Verenigde Staten, maar ook een van de minst begrepen”, aldus de omschrijving van dit zevendelige drama van Apple TV+. Schrijver en showrunner (serieleider) Monica Beletsky snapt wel waarom: „Er zijn zo veel aspecten van deze misdaad die we in Amerika niet op school onderwezen krijgen. Dingen waar we ons als samenleving helemaal niet bewust van zijn”, zegt ze vanuit Los Angeles tijdens een gesprek via een videoverbinding. „We weten dat een acteur met de naam John Wilkes Booth de president in een theater heeft neergeschoten. Maar ik denk niet dat heel veel mensen weten dat er die nacht ook andere aanslagen waren gepland op meerdere hooggeplaatste politici.”
Meer doelwitten
Manhunt, dat is gebaseerd op het boek Manhunt: The 12-Day Chase for Lincoln’s Killer van James L. Swanson, moet dit rechtzetten. Naast Lincoln waren namelijk ook Henry Seward, Lincolns minister van Buitenlandse Zaken, en vicepresident Andrew Johnson die avond in april het doelwit van mannen die het niet eens waren met Lincolns reconstructieplannen voor het door de burgeroorlog verdeelde Amerika. Mannen die zich niet wilden neerleggen bij de overwinning van het noorden en het bevrijden van de tot slavernij gedwongen zwarte medemens.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data112908194-37e52a.jpg|https://images.nrc.nl/uhEjCktw1rc_UELPsRMYm__uEJs=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data112908194-37e52a.jpg|https://images.nrc.nl/o7JkNKJ-M6a873idjCSQV_x0JHs=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data112908194-37e52a.jpg)
Er gebeurde meer voordat Booth de trekker overhaalde, van het presidentiële balkon sprong en – ondanks een gebroken been – via de artiesteningang op de vlucht sloeg. Een andere man drong namelijk het huis van Seward binnen en een derde lag op de wacht bij Johnsons hotel.
De minister van Buitenlandse Zaken werd bruut toegetakeld maar overleefde de aanslag op zijn leven. De vicepresident ontsnapte aan de dood omdat de man die hem moest uitschakelen op het laatste moment niet door durfde te zetten.
„We hebben eigenlijk altijd geleerd dat couppogingen in andere landen voorkomen”, zegt Beletsky. „Maar er vond die avond in Amerika een couppoging plaats, een die zelfs min of meer succesvol was. Waarom krijgen we hierover op onze scholen niets onderwezen en gaat het altijd alleen maar over Lincoln en Booth?” Deze vraag hield Beletsky, die eerder meeschreef aan veelgeprezen series als Friday Night Lights en The Leftovers, bezig tijdens het ontwikkelen van de serie. Ze was ook oprecht verbaasd, geschokt zelfs, toen ze ontdekte dat er nog steeds vraagtekens zijn rondom Lincolns moord. „De moord op John F. Kennedy, en de vele theorieën daarover zijn uitvoerig uitgeplozen. Maar over de aanslag op Lincoln bestaan ook heel veel complottheorieën, die helaas niet werden uitgezocht.
Te paard
In Manhunt is het Minister van Oorlog Edwin Stanton (gespeeld door Tobias Menzies, Prince Philip in The Crown), die deze vragen probeert te beantwoorden terwijl hij tegelijkertijd de klopjacht op Booth (een erg overtuigende Anthony Boyle) leidt. Waar de echte Stanton een man met een forse, grijze baard was die leed aan zware astma-aanvallen waaraan hij slechts enkele jaren na de aanslag op Lincoln zou overlijden, gaf Beletsky hem een meer actieve rol in haar serie. Als een soort tv-rechercheur ondervraagt Stanton meerdere verdachten en trekt hij te paard naar de plekken waar Booth gesignaleerd zou zijn.
„De echte Stanton had een heel zware baan als hoofd van de Oorlogsafdeling. Je kunt zeggen dat hij tegelijkertijd de baas van de FBI en het Pentagon was. Maar dit is een tv-serie, dus moest hij zijn werkkamer uit komen en op pad gaan.” Ze benadrukt wel dat alles wat Stanton in de serie doet, gebaseerd is op feiten. En dat de dingen die Menzies als Stanton onderzoekt en de aanknopingspunten en mogelijke handlangers die hij najaagt, ook door de echte Stanton zijn gedelegeerd. Alleen wel vanachter zijn bureau, geeft ze toe. „Maar ja, je wil Tobias toch op een paard zetten.”
Beletsky nam ook wat vrijheid in het verhaal over Mary Simms, een zwarte vrouw die een belangrijke getuige was bij het proces tegen een van Booths vermoedelijke handlangers. In de serie krijgt Simms een stuk land toebedeeld door Stantons Oorlogsafdeling – een onderdeel van Lincolns reconstructie. Booth werd na twaalf dagen gepakt en nog binnen die periode dat er wordt gezocht naar Booth, wordt haar land alweer afgepakt. Dit nadat een haastig ingezworen president Johnson de maatregel van Lincoln terugdraait onder druk van invloedrijke zuiderlingen. Dat laatste is in werkelijkheid wel gebeurd, maar niet bij Mary Simms.
Toch is deze toevoeging een goede illustratie van de ‘gedeeltelijk succesvolle couppoging’ waarover Beletsky spreekt: „Door de aanslag op Lincoln is de reconstructie nooit in z’n volledigheid uitgevoerd.” Ze wijst op Lincolns plannen waarmee de voormalig tot slaafgemaakten gelijke rechten zou krijgen als de witte Amerikaan. „Ik was geschokt toen ik ontdekte dat Lincoln en Stanton al in 1865 het plan hadden te stoppen met segregatie op scholen”, zegt Belensky. „Zeker omdat dit uiteindelijk pas honderd jaar later zou gebeuren. Wie weet hoe onze samenleving en cultuur eruit hadden gezien als Lincoln niet was vermoord.”
Manhunt is vanaf vrijdag 15 maart te zien op Apple TV+.
