De homostrips van Ralf König: ‘Als de neuzen groter zijn dan de lullen, kán het geen porno zijn’

Posted on by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.


Cartoons Al meer dan veertig jaar tekent Ralf König strips over ‘hoe de homo’s leven’. De Duitser viert dat jubileum met hilarische lezingen over zijn schaamteloos expliciete oeuvre.






Als Ralf König voorleest uit zijn boek Super Paradise (1999), het deel waar hoofdpersoon Paul aan zijn zus Edeltraut vertelt dat hij hiv heeft, zit het hele publiek met tranen in de ogen – van het lachen. „Je hebt aids?!!”, schreeuwt Edeltraut door een vol café. „O mijn god!!” Super Paradise is een stripboek (vandaar ook al die uitroeptekens); we zien mensen aan andere tafeltjes verbaasd opkijken, terwijl Edeltrauts ogen even groot worden als haar borsten. „Je blijft mijn kleine broertje!!”, roept ze. „Kijk maar, ik drink zelfs uit jouw cola-glas!!” Op het volgende plaatje zie je hoe ze sidderend een paar slokken neemt, terwijl haar blozende broer niet meer weet waar hij moet kijken.

‘40 Jahre Schwulcomix’ heet de lezing, veertig jaar homostrips, want minstens zo lang tekent König (1960) al. En je zou niet verwachten dat het leuk is om te kijken naar iemand die zijn eigen powerpoint staat voor te lezen, maar dit is een powerpoint met Königs striptekeningen. Alleen die zijn al weergaloos grappig, die expressieve gezichten met enorme Knollennasen, grote bolle neuzen.

En dan doet König ook nog stemmetjes voor de verschillende personages; het is eerder stand-upcomedy dan een lezing. Onlangs lag in zijn woonplaats Keulen heel Café Bach aan zijn voeten: zo’n honderd mannen en vijf vrouwen. („Hee, nóg een vrouw”, zei in de pauze een dame verrast tegen me in de rij voor de helaas genderneutrale toiletten.)

König leest al twintig jaar voor uit eigen werk, vertelt hij achteraf per mail, maar deze jubileumlezing, die hij na twee jaar uitstel door corona nu zo’n tien, vijftien keer heeft gehouden, voelt extra speciaal voor hem.

Zijn hele oeuvre komt langs, vanaf de tijd dat hij de pornocollectie van zijn vader ontdekte, als tiener in Westönnen („Dat ligt ten westen van Ostönnen”, zegt hij droog).

En dat oeuvre (meer dan vijftig stripboeken) is schaamteloos expliciet: de piemels zijn bijna even groot als de knollenneuzen. Er wordt regelmatig met sperma gesproeid en als in een van Königs strips twee jongens aan plasseks doen, besluiten hun hondjes, die nog niet uit geweest zijn, ook maar binnen te urineren. In Königs versie van ‘Goudlokje en de drie beren’ kunnen de drie ‘beren’ (brede, behaarde homomannen) het vet niet vinden dat ze voor het fistfucken hadden willen gebruiken, maar daar heeft Goudlokje dus tot hun grote woede een taart mee gebakken.

Hommage aan Lucky Luke

In Nederland is Ralf König niet bij een groot publiek bekend, maar intussen is hij wel een enorm succesvolle stripmaker. Hij heeft miljoenen boeken verkocht, een hele reeks aan stripprijzen gekregen, er is een documentaire over hem gemaakt (König des Comics, 2012) en zijn werk is in meer dan vijftien talen vertaald. Vooral veel in het Frans en Spaans, een klein deel ook in het Nederlands, zoals zijn vorig jaar verschenen hommage aan Lucky Luke, ter ere van de 75ste verjaardag van de poor lonesome stripcowboy.

In Zarter Schmelz, vertaald als Lekker smeuïg, beleven cowboys Terrence en Bud een romance die aan de film Brokeback Mountain (2005) doet denken en trekt Lucky Luke die eeuwige gele blouse eindelijk ook eens uit.

Hommages en parodieën vormen één deel van Königs werk, een belangrijk deel. Hij bewerkte onder meer Aristophanes (Lysistrata, 1987), Shakespeare (Jago, 1998), en de Bijbel (Prototyp, 2008). Daarnaast verstript hij ook volop onderwerpen uit het dagelijks leven. In coronatijd postte König coronagerelateerde, huiselijke stripjes op Instagram over zijn personages Konrad en Paul. Hij maakte boeken met thema’s als het homohuwelijk (Sie dürfen sich jetzt küssen, 2003) en ouder worden (Herbst in der Hose, 2017). König is altijd grappig, maar lees bijvoorbeeld Super Paradise (1999), over vrije seks, hiv en aids, en je ziet hoe ontroerend hij ook kan zijn, en hoe direct zijn knollenneuzen zich tot de echte wereld verhouden: hoe het mensen zijn met echte emoties.

Verfilming

In de loop van de tijd heeft König de houding tegenover homoseksualiteit in Duitsland enorm zien veranderen. De enige andere homo die hij als kind in Westönnen kende, werd daar als een soort dorpsgek beschouwd, en gemeden. Toen König begon met strips maken, in 1980, was het onderwerp homoseksualiteit ook nog taboe. „In het begin lazen alleen homo’s mijn strips, later ook linkse heteroseksuele studenten in het gemeenschappelijke toilet. Het was ‘politiek correct’ om erom te lachen omdat de striptekenaar zelf homo was. Daarvoor bestonden er alleen flauwe antihomograppen.”

In 1981 verruilde König zijn timmeropleiding voor de kunstacademie in Düsseldorf, waar hij in 1986 afstudeerde in de vrije kunsten, terwijl hij daarnaast steeds strips bleef maken.

Mensen wilden destijds weten hoe homo’s leefden en ik liet dat met humor zien

Zijn doorbraak voor het grote publiek kwam met zijn boek Der Bewegte Mann (1987), waarin een heteroseksuele hoofdpersoon homovrienden krijgt. „Het verhaal was precies goed voor die tijd”, zegt hij daarover. „Mensen wilden weten hoe de homo’s leefden en ik liet dat met humor zien.”

In 1994 werd het boek verfilmd; het was dat jaar de meest succesvolle film in Duitsland. Vijandige reacties kreeg König toen amper. „Maar misschien komt dat doordat internet toen nog niet bestond zoals nu.”

Hij weet niet goed hoe het in Nederland is, dus de vergelijking met ons land kan hij niet maken, maar inmiddels gaan de Duitsers wel relaxter om met homoseksualiteit dan in de jaren tachtig, zegt hij. „Toen dacht niemand dat Ehe für Alle [het homohuwelijk] ervan zou komen.” Op 1 oktober 2017 was het eindelijk zover, zestien-en-een-half jaar na Nederland. „Tegenwoordig ergeren mensen zich waarschijnlijk meer aan het trans-thema dan aan homoseksualiteit.”

In 1995 ontstond er nog wel een rel over Königs werk: het Beierse bureau voor jeugdzorg dacht dat zijn boeken pornografisch waren en onder de toonbank verkocht moesten worden. De politie nam daadwerkelijk strips in beslag, bij winkels in heel Duitsland. Niet alleen Königs strips trouwens; ook bijvoorbeeld het dramatische oorlogsverhaal Maus (1991) van Art Spiegelman werd meegenomen, de enige strip die ooit (in 1992) een Pulitzerprijs heeft gewonnen.

„Ze begrepen de swastika’s in Maus als verheerlijkende nazi-symbolen”, aldus König. „Ze hebben zichzelf goed belachelijk gemaakt met die hele actie. Het was een schandaal. Maar de media stonden achter de uitgevers en kunstenaars.” En uiteindelijk besloot een federale toetsingscommissie dat Königs boeken ‘kunst voor volwassenen’ was, en dus niet viel onder ‘voor kinderen en jongeren schadelijke geschriften’. „Zelf vind ik ook”, laat König weten, „dat als de neuzen groter zijn dan de lullen, het geen porno kán zijn.”

‘Te braaf’

Als König na veertig jaar beroepshalve nog iets te wensen over heeft, dan is het: veel meer Engelse vertalingen van zijn werk. „Dat is al die jaren niet gebeurd, zogenaamd omdat de Amerikaanse markt Europese stripboeken niet interessant vindt.”

Zelf is hij sterk beïnvloed door de Amerikaanse Underground Comix van de jaren zestig en zeventig, zoals Robert Crumbs Fritz the Cat. „Ik vind striptekenen nog steeds een beetje rock-’n-roll. Je kunt hele werelden creëren met slechts een paar tools.”

En König kan daar, als een van de weinige Duitse striptekenaars, de kost mee verdienen. „Duitsers hebben het moeilijk met strips als volwassen literatuur. Je hebt nu wel de term graphic novel, voor volwassenen die geïnteresseerd zijn in strips, maar een geliefde kunstvorm van de Duitsers is het helaas nooit geweest.”

Zelf is hij blij dat hij humor produceert. „Dat maakt het makkelijker. Ik vind de thema’s van graphic novels vaak te zwaar. En saai. Een getekende biografie van Otto von Bismarck, wie vindt dat nou interessant? Vroeger hadden strips voor volwassenen te maken met seks, feestjes en drugs.” Net als zijn strips, nog steeds. „Maar ik ben bijna de enige stripmaker in Duitsland die daarin geïnteresseerd is.” En die andere strips? „Het is me allemaal te braaf.”

Related Posts

Kookboekschrijver Meera Sodha: ‘Als je bij mij thuis komt eten, krijg je deze gerechten’

  • admin
  • November 14, 2024
  • 0

Na drie succesvolle kookboeken, Made in India, Puur India, Azië en een veganistische receptenrubriek in de Britse krant The Guardian verloor Meera Sodha het plezier in koken. Ze schrijft openhartig over die donkere periode in haar nieuwste boek Bij Meera aan tafel. „Ik heb heel lang in bed gelegen en maanden en maanden niet gekookt”, vertelt ze tijdens een videogesprek vanuit haar huis in Londen. De oorzaak noemt ze complex, maar de vele deadlines, een jonge baby en de coronapandemie hielpen niet. „Het was een opeenstapeling van alles in mijn leven waardoor ik mijn hoofd niet meer boven water kon houden en mijn weerstand volledig verdween.”

Het omslagpunt kwam toen ze zag dat haar man, die naast zijn baan alle zorg voor hun dochters en het huishouden op zich had genomen, brak. „Ik was zo met mezelf bezig dat ik me niet had afgevraagd hoe het met hem ging.”

Ze ging naar de keuken, pakte intuïtief wat ingrediënten, linzen, curryblad, citroengras en chilipepers, en maakte dahl. „Ik voelde een nieuwe energie in mijn vingertoppen, kon mijn longen voelen en weer ademhalen. Voor het eerst in lange tijd voelde koken anders, niet als een opgave.”

Ik was zo met mezelf bezig dat ik me niet had afgevraagd hoe het met hem ging

Sodha besefte toen dat dit was hoe ze wilde koken, eenvoudige gerechten voor haar man, dochters en zichzelf. En ze realiseerde zich hoe belangrijk ze de avondmaaltijd vindt. „Niet het ontbijt, niet de lunch, ik wilde alleen nog maar het avondeten maken.”

Het vermogen om een lekkere avondmaaltijd – de Engelse titel van haar boek is Dinner – op tafel te zetten noemt ze een ‘superkracht’. Ze kreeg weer plezier in koken; het voelde als een prestatie om iedere dag een maaltijd voor te bereiden en ’s avonds met haar gezin aan tafel te zitten. „Ik weet niet of dit voor iedereen geldt die mentaal door een diep dal is gegaan, maar ik was verdoofd, ik voelde niks meer. Door het klaarmaken van het avondeten voelde ik me geaard, ik had weer een doel.”

Bij moeder nog vlees

De recepten die ze in deze periode maakte vormden de basis van Bij Meera aan tafel. Ze noemt het haar meest persoonlijke boek. „Ik kookte altijd, maar het was nooit echt het soort eten waar ik van houd.” En dan aarzelt ze even. „Ik twijfel of ik dit woord moet gebruiken, maar het ging erom andere mensen te imponeren. Heel veel in deze wereld draait om indruk maken, waarom zou je anders nieuwe recepten verzinnen? Maar ik hou juist van eenvoudig eten. Als je bij mij thuis komt eten, krijg je de gerechten in dit boek.”

Door het avondeten voelde ik me geaard, ik had weer een doel

Die zijn allemaal vegetarisch. Alleen als ze bij haar moeder eet, eet ze nog weleens vlees. „Eten is niet alleen brandstof, maar ook nostalgie, plezier, geschiedenis en traditie, dus ik hou wat ruimte vrij voor mijn moeders kip curry of kip pilav, waar ik dol op ben.”

Sodha is de dochter van Indiase ouders uit Oeganda, die in 1972 het land moesten ontvluchten, omdat dictator Idi Amin de bevolking tegen de Indiase minderheid ophitste. „Ik heb geen plek om naar terug te gaan, ik kan niet naar het huis waar mijn ouders geboren zijn, de gemeenschap van toen is er niet meer. Daarom hou ik me vast aan de verhalen en de spullen die me verbinden met dat verleden.”

Ze staat op en komt terug met een houten lepel die haar dierbaar is, die ze van haar moeder kreeg en waar ze in haar boek over schrijft, net over als het koperen pannetje van haar oma en de beelden van de Hindoegoden Ganesha, Lakshmi en Annapurna in haar keuken. Ze staat weer op, pakt haar telefoon en laat ze zien. Ze is niet religieus, schrijft ze in haar boek, maar ‘door verbinding, traditie of rituelen’, geven ze haar ‘troost en het geluk dat ze nooit in haar eentje staat te koken’.

Haar ouders kwamen op het Engelse platteland van Lincolnshire terecht. „Wat mijn moeder aan mij heeft doorgegeven is dat koken je verbindt met tradities en in mijn geval was dat de Indiase Gujarati-keuken.” Gujarat is een deelstaat van India die aan Pakistan grenst.

De Indiase en Aziatische keuken zijn belangrijk voor Sodha, maar in Bij Meera aan tafel is de stijl veel uiteenlopender met invloeden uit bijvoorbeeld de Italiaanse en Egyptische keuken. De 120 recepten ademen de Londense diversiteit waar ze deel van uitmaakt. „Eten verandert met de omgeving en de mensen mee en dat omarm ik. Als ik iets van een andere cultuur gebruik, doe ik dat met respect en begrip voor de oorsprong, maar eten is ook een geweldig creatief medium.”

En eten is leuk, benadrukt ze. „Het moet leuk zijn. Hoewel de aanleiding voor dit boek verdrietig was, is het boek vrolijk geworden. Ik hou nu van mijn leven en als ik niet was ingestort, was ik zonder nadenken op oude voet door blijven gaan. Nu leef ik bewust en weet ik wat me gelukkig maakt.”

Dat zijn kleine dingen als zonlicht op haar gezicht, yogalessen, om drie uur klaar zijn met werken – en eenvoudige gerechten. „Ik heb aan dit boek echt met mijn hart en buik gewerkt. Wat ik er zo fijn aan vind is dat het me weer bij mezelf heeft gebracht.”


In de Westelijke Tuinsteden zouden functioneel ingerichte woningen leiden tot ‘een gelukkiger gezinsleven en een vitale samenleving’

  • admin
  • November 13, 2024
  • 0
Foto Jordi Huisman

Een halve eeuw geleden geleden verdween de verzuiling stilletjes uit Nederland. Maar in Slotermeer, de oudste van de Westelijke Tuinsteden van Amsterdam, zijn de restanten ervan nog zichtbaar. Daar staan in de Dobbebuurt ‘katholieke’ woningblokken van vijf verdiepingen tegenover ‘algemene’. De bewoners van de algemene, rechttoe-rechtaan-blokken moeten een trappetje op naar de entree van hun woningen. De katholieke blokken hebben daarentegen op de begane grond een soort kerkportalen als ingangen, met gemetselde bogen en eenvoudige tympanen. Boven de bogen zitten veelkleurige, half abstracte mozaïeken van de kunstenaar Theo Forrer. Met enige moeite vallen hierin onder meer ploegende boeren, zwoegende werklui en de hand van god te herkennen.

De door Nielsen Spruit en Van der Kuilen ontworpen algemene blokken zijn begin jaren vijftig gebouwd voor de algemene woningbouwvereniging Rochdale. De blokken die een katholieke woningbouwvereniging liet neerzetten zijn van Aat Evers en Geert Sarlemijn, twee traditionalistische architecten die omstreeks 1950 de cursus kerkelijke architectuur van pater-architect Dom Hans van der Laan volgden. Evers en Sarlemijn gaven hun bakstenen woondozen, waarvan enkele in de jaren tachtig helaas vaal wit zijn gestuct, niet alleen stichtelijke entrees maar ook natuurstenen lateien en vier dikke, bakstenen zuilen op de kopse kanten. Een naburig, ook door hen ontworpen blok met winkels en woningen heeft zelfs rijen witte zuilen met rare ionische kapitelen aan weerszijden van een boogvormige poort.

Foto Jordi Huisman

De stedenbouwkundige Cornelis van Eesteren, hoofd stadsontwikkeling in Amsterdam, zag de architectonische gevolgen van de verzuiling in Slotermeer met lede ogen aan. De hoofdontwerper van de Westelijke Tuinsteden hield niet van diversiteit. Het liefst had hij de enorme Amsterdamse uitbreidingswijken helemaal volgezet met radicaal modernistische architectuur. Van Eesteren en Sarlemijn en andere architecten die in Slotermeer hadden gebouwd vond Van Eesteren „kwalitatief op een laag peil” staan, schrijft Ineke Teijmant in het boekje De Dobbebuurt. Ze hadden er gezorgd voor een weerzinwekkende „kakofonie”, meende hij. De bewoners dachten hier anders over: zij vonden Slotermeer juist „gezellig gevarieerd”.

Foto Jordi Huisman

Goede smaak

Om de kloof tussen de smaak van Van Eesteren en die van de toekomstige bewoners van de Westelijke Tuinsteden te dichten, was in 1946 de stichting Goed Wonen opgericht. Uitgangspunt van Goed Wonen was dat smaak een kwestie van opvoeding is en de meeste Amsterdammers onopgevoed waren. „Slechts zelden treft men een interieur aan, waarin zuivere vormgeving, innerlijk evenwicht en harmonische kleurencombinatie ons het gevoel geven van werkelijke sfeer”, schreef de voorzitter van Goed Wonen (en Amsterdamse PvdA-wethouder van Volkshuisvesting) Jan Bommer in 1948 in het eerste nummer van het gelijknamige tijdschrift.

Om de lezers bij te brengen hoe ze hun interieurs konden zuiveren van zware balpootmeubelen en andere foute huisraad, schreef Goed Wonen niet alleen over „doelmatige” woninginrichting maar ook over kitsch en de vraag of massaproductie „een gevaar was voor onze persoonlijkheid”. Ook deed het tijdschrift de lezers een proefje aan de hand om vast te stellen of hun interieur ‘zuiver’ genoeg was: de melkflestest. De dikke, onelegante melkfles was „typerend voor onze tijd en voor de stand van onze natuur- en scheikunde” en past in elk „modern” interieur, zo legde de bedenker van de melkflestest uit. „Als u het beslist nodig vindt om de melk eerst over te gieten in een ‘mooi’ kannetje, dan is er ergens iets fout òf bij u òf bij uw interieur, want de fles is goed.”

Foto Jordi Huisman

In de jaren vijftig en zestig liet Goed Wonen twaalf modelwoningen inrichten in de Westelijke Tuinsteden. Wat de toekomstige tuinstedelingen daar toen zoal aantroffen, is te zien in de Van Eesteren Museumwoning, gevestigd in een woning in een algemeen blok in de Dobbebuurt. Hier staan de woon-, eet- en slaapkamer vol met huisraad die Goed Wonen had goedgekeurd, zoals de nog altijd populaire slaapbank van Mart Visser en een fauteuil van gebogen rotan. Aan de knalrode wand van de woonkamer hangen metalen wandrekken van het merk Pilastro, de keuken heeft een modulaire Bruynzeelkeuken van Piet Zwart en in de slaapkamer staan bedden van Auping met ‘hygiënische’ metalen spiraalbodems. Boven de eettafel hangt de beroemde en nog altijd geproduceerde PH 5-lamp van de Deense ontwerper Poul Henningsen.

De eerste modelwoning van de Westelijke Tuinsteden stond in Slotermeer en was in 1955 ingericht door Johan Niegeman, die in de jaren dertig in Stalins Sovjet-Unie had gewerkt. Daar werkte hij onder meer aan ‘sotsgorods’ als Magnitogorsk, nieuwe socialistische steden waar de Nieuwe Mens gestalte moest krijgen. De sotsgorods werden een faliekante mislukking en Niegeman moest in 1937, net als eerder de communistische architect Mart Stam, de Sovjet-Unie verlaten.

Foto Jordi Huisman

Betere mensen

Ook de Westelijke Tuinsteden waren bedoeld als een soort sotsgorods. Ontwerpers als Niegeman geloofden dat ‘zuiver’ ingerichte woningen betere mensen zouden maken van de bewoners. Mensen die zich omringen met melkflessen en andere ‘neutrale’ industrieel vervaardigde voorwerpen en meubels getuigen van een sterke persoonlijkheid, schreef Goed Wonen: „Zij hebben geen opvallende meubelen nodig in hun interieur om zichzelf tot recht te laten komen. Hoe eenvoudiger de meubelen, hoe beter de mens uitkomt.” Ook zouden functioneel ingerichte en hygiënische woningen leiden tot „een gelukkiger gezinsleven, een harmonieuze opvoeding van de kinderen en een vitale samenleving”.

De modelwoningen vielen lang niet bij alle bezoekers in de smaak. Velen vonden ze ‘kaal’ en ‘ongezellig’. En de degenen die er wel in iets zagen, konden de eenvoudige, maar desondanks dure huisraad meestal niet aanschaffen. Zo bleef het zuiver vormgegeven interieur alleen weggelegd voor een elite die ermee kon getuigen van hun goede smaak.

Museumwoning Van Eesteren. Freek Oxstraat 27, Amsterdam. Info: www.vaneesterenmuseum.nl/museumwoning

Foto Jordi Huisman


Column | De oppaskat van Jan

  • admin
  • November 13, 2024
  • 0

Mijn vriend Jan kwam bij ons eten. Van tevoren zei Willem: „Ik heb echt zin in vanavond. Jan gaat in ieder geval niet zo verschrikkelijk lopen jeremiëren over de toestanden in de wereld.” Daar verheugde ik me ook op, want ik kan er alleen tegen als ik zelf jeremieer.

Jan kwam bij het vallen van de avond binnen, een en al benen en glanzend kaal hoofd. Kaas klom als een kapucijnaapje tegen hem op, nestelde zich op zijn schoot en lispelde dat hij spaghetti carbonara wilde. Die kreeg hij, in een handomdraai door Jan bereid, maar vol en vet en bevredigend. De kaarsen brandden, er werd gegeten, buiten was het zacht novemberweer.

Jan woont in Leeuwarden, maar past in Amsterdam op een kat van achttien jaar oud, die allerlei medicijnen nodig heeft om door de dag te komen. Ik had weinig begrip voor de hele situatie. Een bejaarde kat in het licht van deze tijd vraagt te veel van iedereen, zeker op een avond als deze, die eindeloos moest duren. Ook heb ik mijn vader weleens een ongelukkig kuikentje, wiens hoofd verkeerd om aan zijn lijf zat, bij geboorte de nek om zien draaien. Toen zat het hoofd weer goed, maar daar was dan ook alles mee gezegd.

De kinderen gingen slapen. Willem bracht ze naar boven, aan tafel werd het even stil. Ik begon maar weer eens over het lot van vrouwen over de hele wereld. „Het is de alsof de wapens in je handen van suiker zijn, in een heel stroperige zich eeuwig herhalende droom”, fluisterde Jan en daarna, schel: „We kunnen er helemaal niks aan doen, vergeet die linkse lente.” We deden de gordijnen dicht. Willem kwam naar beneden, we moesten het er toch nog iets langer over hebben, je komt er niet onderuit. Dus vroegen we ons af waarom er zoveel stemmen zich laven aan de steeds grotere chaos, hoe die stemmen iedereen nog verder opdrijven, de waanzin willen laten heersen, de hoofdstad vol geweld en zij, juichend achter hun schermpjes verontwaardiging fingerend. „Het is nu wachten op Gavrilo Princip, en ondertussen verdringen ze elkaar om hem te mogen zijn”, zei ik en was geheel niet ontevreden met mezelf.

Toen begon Jan nonchalant The Waste Land te citeren en daarmee keerden we terug naar onze eigen, voor velen onuitstaanbare, veiligheid van oude teksten, liedjes, luisterend, in stille bewondering. Drie sukkels aan een keukentafel, met een stapel boeken, Medea en Cavalleria Rusticana. Een grote troost, maar één die moeilijk te vinden is, en daarom in het dagelijkse leven steeds verder uit zicht leek te verdwijnen.

De kat moest haar pillen, Jan vertrok even plots als hij gekomen was. Wij zaten nog even. Ik dacht aan Antigone die haar broer wilde begraven tegen de wens van de staat in. Daarna dacht ik aan mijn vader, die weigerde onze dode hond aan de dierenarts af te geven en hem achter in de tuin onder een appelboom begroef.

De volgende dag fietste ik met Kaas en Cléo katerig door onze straat. Op de hoek stond een verwarde man naar duiven te trappen. „Rot op, tyfusbeesten” schreeuwde hij. Toen kreeg hij er eentje onder zijn laars en stond met zijn volle gewicht op het beestje. Ik fietste met kloppend hart door en dacht aan de oppaskat van Jan. Moge het lieve dier voor eeuwig leven.