$850 miljard (!) Na acht jaar Trump domineert populistische correctheid in de VS. Het verhoor van Trumps kandidaat-minister van Defensie, oud-Fox News-presentator Pete Hegseth, liet het deze week zien: hij wilde niet uitsluiten dat de krijgsmacht het vuur opent op demonstranten. Geen watjes meer in Trumps wereld.
Hegseth is een typische kandidaat van de influencersdemocratie, een televisiebekendheid wiens deskundigheid beperkt is. De man kwam in opspraak door zijn omgang met vrouwen en drankmisbruik, maar krijgt het vertrouwen van Republikeinse senatoren: hij diende eerder in talrijke (buitenlandse) militaire missies.
Toch mist hij elke ervaring in politiek en bestuur, terwijl hij straks het grootste ministerie van Washington leidt: bijna 3 miljoen medewerkers, een begroting van zo’n 850 miljard (!) dollar (825 miljard euro).
Authentiek Alsof je Amazon of Toyota laat leiden door de baas van een afdelinkje in een dorpsfabriek, schrijft Benjamin Wittes, hoofdredacteur van Lawfare. Het typeert volgens hem de the cult of unqualified authenticity die Trumps kandidaten vertegenwoordigen: in deze regering kwalificeer je vooral voor een functie als je geen kwalificaties hebt. Dat maakt je authentiek.
Zo is er ook Tulsi Gabbard, een oud-Congreslid van de Democraten zonder ervaring in inlichtingenwerk, die Directeur Nationale Inlichtingen moet worden. Ze wees eerder de VS aan als schuldige van de Russische aanval op Oekraïne, verspreidde Russische propaganda, en claimde dat Assads gebruik van chemische wapens niet is bewezen.
Deep state Of neem Trump-loyalist Kash Patel, kandidaat-directeur van de FBI. Een complotdenker die eerder onderzoek naar media bepleitte omdat ze „Joe Biden hielpen verkiezingen te manipuleren”. Vorig najaar zei hij over het FBI-hoofdkantoor in Washington: ”Ik zou het op dag één sluiten, en het de volgende dag heropenen als een museum over de deep state.„
Een bekend soort dreigementen uit Trumps wereld: repressie hoort bij het autoritaire brein. Vandaar dat een pro-Trump-denktank de Republikeinse Oorlog tegen de Media inmiddels heeft uitgebreid met onderzoek naar editors – vrijwilligers – van Wikipedia, de best gelezen niet-commerciële website ter wereld. Elke tegenmacht ondermijnen: zo denkt de Trumpiaanse influencer.
Bleekjes En die dingen werken. CNN bracht een voor Trump gunstige kop over een peiling – dat de meeste Amerikanen (55 procent) tevreden zijn over zijn voorbereiding op het presidentschap – maar als je het stuk uitlas viel dit nogal tegen.
De voorbereiding van vier voorgangers werd veel positiever beoordeeld: Clinton 62 procent, Bush 65 procent, Biden 66 procent, Obama 79 procent. De Amerikaanse publieke omroep bracht een vergelijkbaar resultaat.
Trump zal zijn successen altijd uitvergroten. Inzake Israël-Hamas zou dit niet onterecht zijn, maar de werkelijkheid is: bij zijn terugkeer staat hij er bleekjes voor.
Machtsgreep Daar komt wel iets bij. In Slow Boring, een heerlijke wonky nieuwsbrief, beschreef de gematigd-progressieve publicist Matthew Yglesias deze maand waarom zijn zorgen over Trump nu groter zijn dan vier jaar geleden op 6 januari.
Destijds kende hij geen paniek. Trumps acties waren kwaadaardig maar mislukten. De machtsoverdracht verliep uiteindelijk soepel, en bijna alle conservatieven noemden Trumps gedrag onacceptabel: van de Republikeinse leider in de senaat tot en met conservatieve zakenmensen en journalisten.
Maar nu? “Vandaag ben ik extreem gealarmeerd”, schrijft Yglesias, “want Trump krijgt binnen de partij geen betekenisvolle kritiek meer op zijn acties van vier jaar geleden.” De geschiedenis is uitgegumd en Trump zou, denkt hij, bij een nieuwe illegale machtsgreep alle ruimte krijgen.
America First? Veel aandacht ging in de transitieperiode naar de intrede van techtycoons in de Trump-regering, en de spanningen daarover met de nativistische kern van Trumps beweging, bestaande uit migratiesceptici en isolationisten: America First.
In een leerzaam overzicht van The Economist (€) zag ik dat opmerkelijk veel leden van Trumps economisch team zijn binnengehaald via Andreesen Horowitz, een bedrijf van durfinvesteerders uit Silicon Valley dat eerder start-ups als Facebook, Skype, Pinterest en Twitter financierde.
Naamgever Marc Andreesen is nu onder meer commissaris van Meta, eigenaar van Facebook, Instagram en Whattsapp. Naar eigen zeggen stemde hij bijna levenslang op Democraten en stapte hij vorig jaar over naar Trump. Openbaar opportunisme. Toen hij in 2016 Hillary Clinton nog steunde, sprak hij vol walging over Trumps plannen: „Ik word doodziek van het idee van het afknijpen van de immigratiestroom richting Silicon Valley.”
Evil guy In de campagne ontliep Trump de spanningen tussen nativisten en techtycoons door de aandacht naar illegale migranten te verplaatsen: “Mass deportations now!” Illegalen werken vooral in de landbouw, de bouw en de horeca, en zoals The Economist in het eerder genoemde stuk schreef: nativisten en techtycoons hebben elk hun eigen redenen om deze aanpak te steunen. Je kunt verwachten dat het er vanaf de inauguratie maanden over zal gaan.
Toch botsten de twee groepen begin dit jaar toen Elon Musk (Andreesen Horowitz droeg ook bij aan zijn overname van Twitter/X) hamerde op de komst van kennismigranten. Influencers uit Trumps beweging reageerden ontzet, waarna ze zich beklaagden dat Musk ze op X de mond snoerde.
Nativist Steve Bannon, Trumps strateeg in zijn eerste termijn, sabelde Musk neer: “He is a truly evil guy.”
Pat Trump Het is een vaak vergeten maar klassiek conflict binnen het Amerikaans conservatisme. Zoals The American Conservative in 2017 schreef: „Sommige conservatieven zijn al eeuwen tegen het kapitalisme.”
Dat gaat om zogenoemde paleo-conservatieven. Vóór Trump was de laatste Republikein met een paleo-conservatieve agenda Pat Buchanan, oud-medewerker van de presidenten Nixon en Reagan, die in de jaren negentig in de Republikeinse voorverkiezingen streed tegen de globalisering. Volgens hem creëerde dit een soort kapitalisme dat elites bevoordeelt, migratie stimuleert, religie ondermijnt en de middenklasse doet verschrompelen.
En in Trump zag The American Conserative in 2017 de president die “oude paleo-conservatieve argumenten” – anti-migratie, isolationistisch, nativistisch – nieuw leven inblies.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/01/17140306/web-2001OPI_machtigetijden_HEGSETH.jpg)
Ultra-rijken Maar waar Trump later klaagde dat zijn agenda in zijn eerste termijn werd ondermijnd door officieel Washington, daar zijn het nu de techtycoons die hem de paleo-conservatieve pas afsnijden.
Al kan dit ook Trumps opzet zijn. Zo gaat het vaker in het Amerikaanse tweepartijenstelsel: een president die verschillende facties uit zijn partij binnenhaalt om zijn meest radicale – in dit geval nativistische – achterban te matigen.
Tegelijk zitten er natuurlijk serieuze risico’s aan de prominentie die hij techtycoons geeft. Scheidend president Biden waarschuwde deze week, vrij naar Eisenhowers militair-industrieel complex (1961), voor een tech-industrieel complex met een “gevaarlijke concentratie van macht in de handen van enkele ultra-rijken”. Geen onzin.
Wegwerp-agitator Je ziet het bij Musk die, geheel volgens Trumps voorkeur, onrust in Europa zaait door uitdagers van de zittende macht – AfD in Duitsland, Reform Party in het VK – te steunen. Amerikaanse inmenging bij landen die gewend zijn de VS als bondgenoot te zien. Gevoegd bij Trumps geflirt met landjepik (Groenland, Canada) kopieert de VS nu gedrag waar de EU Poetin al jaren om bekritiseert. Het autoritaire brein in actie: schep onzekerheid bij politici die later met je moeten onderhandelen.
Het wil niet zeggen dat Musk een grote politieke toekomst wacht. In een recente peiling was de waardering voor hem erg laag, 37 procent. Niveau Biden. Dan zijn je papieren in een influencersdemocratie niet best. Dus niemand moet verbaasd zijn als Trump in hem uiteindelijk slechts een wegwerp-agitator ziet.
Nederland Veel van bovengenoemde verschijnselen zijn in enige mate ook in Den Haag aanwezig. Minister Marjolein Faber (Asiel en Migratie, PVV) is duidelijk niet op haar deskundigheid geselecteerd, en voldoet perfect aan de cult of unqualified authenticity. Ook in Nederland wist een techbedrijf, ASML, plannen voor minder toelating van minder kennismigranten in de formatie vroegtijdig te ontmantelen.
In de Amerikaanse paleo-conservatieve geschiedenis speelden The Agrarianseen hoofdrol: zie ook BBB. En zoals Musk critici uit Trumps wereld de mond snoerde toen ze hem even niet uitkwamen, zo besloot minister Femke Wiersma (Landbouw, BBB) deze week een eerder besluit tot openbaarmaking van ongemakkelijke landbouwdata eigenhandig te schrappen.
Tegelijk is Nederland (nog?) geen influencersdemocratie zoals de VS: geen van de huidige partijleiders is gekozen op grond van bekendheid die ze, zoals Trump en Hegseth, opdeden voordat ze de politiek ingingen.
Links Wat duidelijk wel speelt: de hoop dat Musk bereid is ook radicaal-rechts in Nederland te helpen. Je zag het aan Geert Wilders’ reactie op het besluit van Volt om X te verlaten, waarin hij klaagde hoe “eenzijdig links-liberaal de media is” en eraan toevoegde – zie je mij, Elon? – “wat een zegen en feest het is dat X bestaat!”
Vraag is wel hoeveel baat Wilders zou hebben bij een bondje met Musk. Veel geslaagde politiek draait om het vinden van een geschikte vijand. En je vermoedt dat Wilders progressief Nederland zo’n vijand op een presenteerblaadje zou aanleveren als hij, politicus van Henk en Ingrid, de rijkste man ter wereld als bondgenoot neemt. Een miljardair die zijn macht alleen met zijn geld uitoefent, zonder tussenkomst van welke kiezer ook.
