N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Accountancyschandaal Honderden KPMG-accountants bleken te frauderen met bijscholingstoetsen, iets waarvoor het bedrijf eerder al werd beboet in de VS. Ook de drie andere kantoren van de ‘Big Four’ onderzoeken examenfraude. Wat is hier aan de hand?
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data103014623-635d05.jpg)
Het rommelt in de wereld van accountants. Het Amstelveense kantoor KPMG – samen met EY, Deloitte en PwC de zogenoemde ‘Big Four’ – blijkt de afgelopen jaren het toneel te zijn geweest van grootschalig gesjoemel. Honderden medewerkers fraudeerden bij verplichte bijscholingstoetsen door vooraf onderling de antwoorden uit te wisselen, zo bracht KPMG vrijdag naar buiten na intern onderzoek. Een onbekend aantal betrokken accountants moet om deze reden vertrekken. De beroepsgroep die bestaat om de integriteit van anderen te controleren, blijkt zelf helemaal niet zo onkreukbaar.
Ook de andere drie grote accountantskantoren doen momenteel intern onderzoek naar mogelijke fraude bij examens, zo bevestigden zij maandag aan NRC. Of bij die kantoren ook sprake is geweest van gesjoemel, zou voor het eind van dit jaar duidelijk moeten zijn.
1 Wat is er bij KPMG precies gebeurd?
Accountants zijn verplicht om met regelmaat trainingen te volgen en kennistoetsen te doen, als ze hun beschermde titel willen behouden. Permanente educatie, heet dat. Niet elke accountant zit erop te wachten. Bij KPMG kwamen al langere tijd signalen binnen dat er mogelijk gesjoemeld zou worden met deze testen. Zo kreeg de Amerikaanse KPMG-tak al in juni 2019 een boete van 50 miljoen dollar opgelegd, omdat accountants onderling antwoorden op testen uitwisselden. Een interne klokkenluider wees erop dat deze praktijken ook in Nederland plaatsvonden, waarna KPMG vorig jaar een onderzoek instelde.
En inderdaad bleken accountants ook hier op grote schaal antwoorden uit te wisselen: in de afgelopen vijf jaar maakten gemiddeld ruim honderd werknemers per jaar zich er schuldig aan. Dat wil nog niet zeggen dat ze allemaal actief fraudeerden bij hun toetsen, stelt een woordvoerder van KPMG. „Sommige mensen kregen ongevraagd setjes antwoorden toegestuurd, bijvoorbeeld via de mail, en deden daar geen melding van. Dat hadden ze wel moeten doen.” Bij wie dan het initiatief lag om zulke setjes antwoorden rond te sturen, kon de woordvoerder nog niet zeggen, omdat het interne onderzoek nog niet is afgerond.
Zeker is dat het gesjoemel bij KPMG tot in de top plaatsvond. President-commissaris Roger van Boxtel – voormalig D66-minister en oud-NS-topman – liet bij zijn aantreden in 2021 een vrijwillige toets deels door iemand anders invullen, omdat hij zelf naar een meeting moest. „Ik had een enorme time squeeze, ik moest naar een afspraak”, verklaarde hij maandag in de Volkskrant. Van Boxtel heeft zijn functie vorige maand neergelegd. Ook bestuurder Marc Hogeboom trad terug, werd vrijdag bekend, omdat hij naar eigen zeggen „meer oog” had moeten hebben voor de signalen van fraude. Topvrouw Stephanie Hottenhuis noemde de onderzoeksresultaten „onacceptabel” en kondigde meer maatregelen aan.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data103000984-75a89e.jpg)
2 Kwam dit nieuws uit het niets?
Niet helemaal, want in het buitenland was de afgelopen jaren al meer te doen om accountants die onderling – en tegen de regels – antwoorden op verplichte toetsen uitwisselden. Niet alleen KPMG kreeg eerder een boete in de VS, ook EY kreeg al eens een boete van 100 miljoen dollar opgelegd. PwC kreeg een boete in Canada, KPMG werd ook in Australië al eens door de autoriteiten op de vingers getikt. In het Verenigd Koninkrijk waarschuwde de toezichthouder eind vorig jaar dat fraude met toetsen door accountants een wijdverbreid probleem zou zijn.
Toch reageerde de Autoriteit Financiële Markten (AFM), toezichthouder op de Nederlandse accountancy, vrijdag geschrokken op de uitkomsten van het KPMG-onderzoek. „Ik ben geschokt door de omvang van deze examenfraude en door het feit dat dit door alle lagen van de organisatie speelt”, zei AFM-bestuurder Hanzo van Beusekom. „Dit raakt aan de integriteit en vakbekwaamheid van accountants.”
Ook beroepsorganisatie van accountants NBA zei in een verklaring geschrokken te zijn. „Examenfraude is niet alleen verwerpelijk vanwege de vereiste morele onkreukbaarheid, het kan ook leiden tot afname van beroepsmatige kennis binnen accountantskantoren. Dat vormt een groot risico voor de kwaliteit van de beroepsuitoefening door accountants.”
3 Wat is bekend over de andere kantoren?
Toen KPMG het interne onderzoek afgelopen december aankondigde, kregen de andere drie grote kantoren van toezichthouder AFM het nadrukkelijke verzoek een vergelijkbaar onderzoek in te stellen, zo bevestigt een AFM-woordvoerder. PwC, EY en Deloitte gaven hier gehoor aan. Die eerste twee kantoren willen voor het eind van dit jaar de resultaten presenteren, Deloitte wilde desgevraagd niets zeggen over de planning of opzet van het onderzoek.
De opzet van het PwC-onderzoek is vergelijkbaar met dat bij KPMG. Een intern team voert het onderzoek uit, maar onder toezicht van een extern advocatenkantoor. Net als KPMG doet ook PwC onderzoek naar mogelijke examenfraude gedurende de afgelopen vijf boekjaren.
EY heeft eveneens een intern team aan het werk gezet om mogelijk gesjoemel met toetsen op te sporen. Volgens een woordvoerder waren er voorafgaand aan het onderzoek „geen signalen” die op examenfraude in Nederland wezen. Of het onderzoek inmiddels wel zulke signalen aan het licht heeft gebracht, kon de woordvoerder niet zeggen. „Daarmee zouden we vooruitlopen op de resultaten.”
4 Wat is er verder te verwachten?
Het onderzoek bij KPMG is nog niet geheel afgerond, dus daar zou nog meer aan het licht kunnen komen. Waarop het vervolg zich precies richt en wanneer de resultaten te verwachten zijn, kon de woordvoerder van KPMG maandag niet zeggen. Hoeveel accountants er uiteindelijk berispt zullen worden of hun baan verliezen, is ook nog niet duidelijk. „Over de verdere resultaten zullen we zeker communiceren, maar verder kan ik niet op inhoudelijke vragen ingaan”, aldus de woordvoerder.
De AFM riep medewerkers binnen de sector afgelopen vrijdag „nadrukkelijk” op zich te melden als zij kennis hebben van misstanden. De toezichthouder zei „samen op te trekken” met de Amerikaanse toezichthouder in het opsporen van fraude binnen de sector en zo nodig straffen op de kunnen leggen. „De AFM kan van verschillende maatregelen gebruikmaken om de naleving van wet- en regelgeving af te dwingen. Voordat we overgaan tot een maatregel doen we altijd grondig onderzoek. Daarna bepalen we welke maatregel het meest passend is.”
Maar of de AFM inderdaad zelfstandig onderzoek doet, en waarop dat zich dan zou richten, wilde de woordvoerder niet zeggen. „Dat is toezichtsvertrouwelijke informatie.”
