De 21ste eeuwse literatuur laat nu al grote veranderingen zien

Kies hieronder maximaal 10 van je favoriete boeken, je mag ook minder boeken nomineren. Om mee te dingen moet het boek uitgegeven zijn in Nederland of België, na 1 januari 2000. Het boek moet oorspronkelijk in de Nederlandse taal geschreven zijn. De keuze voor het type boek is vrij: fictie, non-fictie, kinderboeken en graphic novels zijn allemaal toegestaan.  

Verschijnt het boek dat je wilt nomineren niet direct als je de titel of auteursnaam invult, probeer dan nog eens op een andere manier te zoeken (bijvoorbeeld zonder lidwoord, op voor- of achternaam van de auteurs). Je kiest uit een lijst die met hulp van de Koninklijke Bibliotheek tot stand is gekomen. Staat jouw favoriet er echt niet tussen, mail ons dan op [email protected].

Tevreden met je keuzes? Klik dan op ‘lijst versturen’. Eventueel kan je daarna nog aanpassingen maken. Vergeet daarna niet nogmaals op ‘lijst versturen’ te klikken. Alleen je laatste inzending telt mee voor de publiekslijst.

welke boeken nomineer jij voor de top-50?Stel via onderstaand zoekveld je eigen top-10 samen

Lijst verstuurd? Dankjewel!

Op de volgende pagina’s stellen we je nog wat vragen over jou en je keuzes. Deze vragen zijn niet verplicht.

boekentop-50
Dit zijn de 50 beste Nederlandstalige boeken van de 21ste eeuw

De boekenredacties van NRC en De Standaard vroegen aan professionele lezers wat zij de 50 beste Nederlandse boeken van de 21ste eeuw vonden. In delen van 10 tellen we af van 50 naar 1.

Delen

Mail de redactie

De 21ste eeuw is nog geen 25 jaar oud, maar de metamorfose die zich in de literatuur heeft voltrokken, is onmiskenbaar. De bedrieglijke rust in de boekhandel staat dan ook in schril contrast met de opmerkelijke evoluties in het boekenlandschap.

We zouden daar met plezier een heel dik boek over kunnen schrijven, maar voor de boekenredacties van NRC en De Standaard is het de aanleiding om op zoek te gaan naar de 50 Nederlandstalige boeken die nu al tot de beste van de nieuwe eeuw behoren. Om via die lijst iets te vertellen over de grotere bewegingen waar ze deel van uitmaken.

Daartoe hebben we een jury samengesteld uit zowel Nederland als Vlaanderen, bestaande uit professionele critici, academische Neerlandici, deskundigen op het gebied van non-fictie en geschiedenis, redacteuren van onze eigen kranten en publieke figuren. De komende dagen tellen we samen met u af, van 50 naar 1, naar dat ene boek waarvan we vinden dat het eeuwigheidswaarde heeft. Op vrijdag 7 maart (NRC) en zaterdag 8 maart (De Standaard) wijden we onze boekenbijlages aan de uitslag.

We zijn benieuwd naar wat u als lezer van onze bevindingen vindt. U krijgt dan ook de mogelijkheid om vanaf zaterdag 1 maart 21.30 uur uw stem uit te brengen in een publieksenquête. En het is goed mogelijk dat u er een heel andere mening op nahoudt. Graag zelfs, want we vinden niets leukers dan het uitgebreid te hebben over boeken en over de liefde voor het lezen.

Eigentijds en hoopvol

Wat maakt deze lijst dan zo eigentijds én hoopvol? Nu al is duidelijk dat er ondanks de ontlezing nog altijd geweldige boeken in de Nederlandse taal verschijnen. De auteurs ervan zijn niet langer hoofdzakelijk oudere, witte mannen die in fictie, actuele non-fictie of geschiedenisboeken hun licht over de grote thema’s van het leven en de wereld laten schijnen. Het spectrum is de afgelopen vijfentwintig jaar veel breder uitgewaaierd, zelfs meer dan ooit tevoren. Het is makkelijk om zoiets evident te vinden, maar dit alleen al is een bijzondere ontwikkeling. De opkomst van auteurs met een migratieachtergrond verrijkt het boekenlandschap: het recente succes van de roman Oroppa van de Amsterdamse schrijfster Safae el Khannoussi – genomineerd voor de Boon Literatuurprijs – is een goed voorbeeld van die trend.

Maar ook andere factoren laten zien dat de literatuur van de 21ste eeuw wezenlijk verschilt van die van het laatste kwart van de 20ste eeuw, waarin mannen als W.F. Hermans, Gerard Reve, Oek de Jong, Jan Wolkers, Hugo Claus, Harry Mulisch, Cees Nooteboom, A.F.Th. van der Heijden en een enkele vrouw als Hella Haasse nog volop de toon zetten. Tegenwoordig vormen vrouwen de meerderheid in het Nederlandstalige literaire landschap. Met hun veelal intieme thematiek lijken ze het Grote Verhaal van hun mannelijke collega’s uit de vorige eeuw voorgoed verslagen te hebben. Ook blijkt dat vrouwen hun inspiratie niet zelden ontlenen aan baanbrekende auteurs uit de Angelsaksische wereld, zoals Miranda July, Maggie Nelson of Leslie Jamison.

Daarnaast verschijnen er sinds tien jaar in Nederland en Vlaanderen al behoorlijk wat dystopische romans over de werkelijkheid waarmee we pas nu concreet te maken hebben, zoals de klimaatcrisis, de opkomst van extreemrechts, de vluchtelingengolf richting Europa of de oorlogen die de stabiliteit in ons werelddeel bedreigen.

Traditioneel

Veel traditioneler is de wereld van de non-fictie en de geschiedenis. Mannen maken daar nog altijd de meerderheid van de auteurs uit. Wel kunnen we besluiten dat zowel het niveau als de variatie in onderwerpen van de boeken in dit genre de afgelopen 25 jaar enorm is toegenomen. Op het gebied van de verhalende geschiedenis en non-fictie is duidelijk de invloed van de persoonlijke aanpak van de auteurs van het ‘nieuwe schrijven’ van het Britse tijdschrift Granta merkbaar. Familiegeschiedenissen, levendig vertelde (reis)verhalen over koloniale geschiedenis of over persoonlijke drama’s op het gebied van goed en fout in de Tweede Wereldoorlog zijn er tegenwoordig in overvloed.

En dan is er nog een ander belangrijk punt, dat misschien wel van alle tijden is. En dat is de vraag waarom de Nederlandse fictie toch altijd zo anders leest dan de Vlaamse? Is er soms sprake van twee verschillende literaturen? Ook op die vraag gaan we uitvoerig in.

Aan de vooravond van de Boekenweek is niets leukers dan het uitgebreid over boeken te hebben en te beseffen dat het helemaal niet zo slecht gaat met het boek. Want de top 50 die uit alle inzendingen kwam bovendrijven, blinkt uit in diversiteit: fictie en non-fictie, romans en een verhalenbundel, jeugdboeken en poëzie, debuten en gevestigde literaire waarden.

En ja, misschien is het lezerspubliek wat kleiner geworden, moeten we meer inspanningen doen om de aandacht van de volgende generaties lezers op het boek te vestigen, maar aan de kwaliteit van het geschrevene doet dat niets af. De liefde voor het lezen is van alle tijden. Zelfs de 21ste eeuw met al haar afleidingen, verleidingen en misleidingen kan daar niets aan afdoen. Want ook al leven we in tijden van grote politieke spanningen en beangstigende ontwikkelingen op het gebied van kunstmatige intelligentie, veel mensen zullen altijd troost zoeken in boeken, die door hun taal en inhoud hoop geven, alleen al omdat ze laten zien dat wat ze op hun pad tegenkomen van alle tijden is. Het voortzetten van zo’n fantastische traditie begint bij het openslaan van een boek.

boekentop-50
Dit zijn de 50 beste Nederlandstalige boeken van de 21ste eeuw

De boekenredacties van NRC en De Standaard vroegen aan professionele lezers wat zij de 50 beste Nederlandse boeken van de 21ste eeuw vonden. In delen van 10 tellen we af van 50 naar 1.

Boekentop-50
Oproep: wat zijn jóuw favoriete Nederlandstalige boeken van de 21ste eeuw?

De boekenredacties van NRC en De Standaard vroegen aan professionele lezers wat zij de 50 beste Nederlandse boeken van de 21ste eeuw vonden. Maar wat zijn jouw favoriete Nederlandstalige boeken van de 21e eeuw?

Delen

Mail de redactie

‘Als mijn moeder vroeger ziek was, las ze altijd de boeken van Cissy van Marxveldt over Joop ter Heul. Ze lachte dan altijd hardop; proestend lag ze tussen de tissues. Regelmatig citeerde ze passages uit de verhalen. Die aanstekelijke vreugde sloeg op mij over. Tegen het einde van mijn tienerjaren las ik zelf de versleten omnibus – een bundeling van de eerste vier romans over Joop ter Heul – die altijd in de boekenkast van mijn ouders stond. In de trein vanuit Lelystad, onderweg naar mijn toenmalige werk in Amsterdam, betrapte ik mezelf erop dat ik hardop moest lachen om Joop.

Er zijn vijf romans, maar met name de eerste vier zijn populair en die worden vaak gelezen als omnibus, zoals ik ook heb gedaan. Het verhaal begint bij Joops middelbareschooltijd, op de HBS. Dit eerste deel is nog in briefvorm, Joop schrijft aan een vriendin. Ze is een jongensachtig figuur en haalt graag kattenkwaad uit. In de latere delen wordt ze verliefd, trouwt ze, krijgt ze een kind en leidt ze een burgerlijker leven. Maar toch blijft ze rebelse trekken houden.

In de boeken staan heerlijke beschrijvingen van universele ervaringen; de hiërarchie tussen klasgenoten op school, die docent waarbij je het nooit goed kan doen. De stijl van het verhaal is vilein en humoristisch; Cissy van Marxveldt doet me soms denken aan Jane Austen.

Joop is als hoofdpersoon spitsvondig en snappy. Ik zou willen dat ik dat zelf meer had. Ik was vrij braaf op de middelbare school, ik zou veel gehad hebben aan een vriendin als Joop. Ze reageert ad rem op mensen die ze niet leuk vindt, zoals bij haar zus Julie, een burgertrut die alleen maar op een divan wil liggen de hele tijd.

Cissy van Marxveldt heeft niet echt talent voor de dramatische scènes. Op een gegeven moment sterft Joops bijlesdocent met wie ze een goede band heeft; dat wordt niet goed uitgewerkt. Het verhaal moet het echt hebben van de grappige, snedige dialogen.

Op het eerste oog is weinig aan dit verhaal feministisch te noemen. Maar als je wat beter leest, zie je wel degelijk een emancipatoire laag. Ja, Joop trouwt en wordt huisvrouw, maar opstandigheid zit in haar karakter. In het derde boek probeert ze los te breken uit haar saaie leven.

Ook zijn er personages die verrassend zijn voor de eerste decennia van de twintigste eeuw. Zoals Kitty, duidelijk het meest geëmancipeerde personage. Zij blijft ongehuwd en gaat in de effectenhandel werken. Ik vind haar een queer vibe hebben; ze begeeft zich helemaal buiten het gebaande pad.

De Joop ter Heul-boeken waren overigens een grote inspiratiebron voor Anne Frank, die haar dagboek Kitty noemde naar dit personage. Daar heb ik later over gelezen, waardoor ik nu pas echt doorheb hoe groot de culturele invloed van Joop ter Heul is. Dat merk ik ook aan het taalgebruik van Joop. Zij heeft van die lekkere uitspraken die mijn moeder en ik hebben overgenomen. Joop ondertekent haar brieven altijd met “En een poot van je Joop”. Dat appen mijn moeder en ik ook altijd naar elkaar. Ik pak de omnibus er eens in de twee jaar weer bij en dat vrolijkt me altijd op.”

Delen

Mail de redactie