Dat er íéts plaatsvond bij het Kremlin, lijkt zeker. Maar wat en door wie? Dit zijn de theorieën

„Voor Moskou.” „Voor het Kremlin.” Op de brokstukken van een Russische drone van Iraanse makelij die donderdag ergens in Oekraïne werd onderschept stond dit met stift geschreven. Met een grote droneaanval op Oekraïne lijkt Rusland zich direct al te wreken voor een vermoedelijke droneaanval op het Moskouse Kremlin, een dag eerder.

Er is nog altijd veel onduidelijk over die aanval. Op videobeelden die Rusland zelf naar buiten bracht is te zien dat iets komt aanvliegen en dan ontploft. Dit gebeurde vlak boven het dak van het Senaatspaleis, het presidentiële kantoorgebouw in het Kremlin.

Online circuleren uit verschillende hoeken opgenomen videobeelden van de vuurbol en de brandende dakkoepel. Fotopersbureaus maakte bij daglicht een foto waarop lichte schade aan het oppervlak is te zien. Dat er iets plaatsvond lijkt zeker. Maar vanuit waar, waarmee en door wie de aanval is gepleegd, staat nog allerminst vast.

Het analistenteam van Institute for the Study of War, dat ontwikkelingen rond de oorlog op de voet volgt, is wel stelliger: „Rusland heeft deze aanval waarschijnlijk geënsceneerd.”

Rusland beschuldigde Oekraïne van de aanval. Het Kremlin sprak zelfs van een directe aanval op het leven van president Vladimir Poetin. Zo’n uitspraak kan in eigen land rechtvaardiging bieden voor een Russische aanval op het Oekraïense centrum van de macht en de bevolking mobiliseren.

Geen moordaanslag

Een aanslag op het leven van de Russische president was de droneaanval, uitgevoerd met twee drones, overigens niet. Allereerst al vanwege het tijdstip; na één uur ‘s nachts is de president niet logischerwijs aanwezig op zijn kantoor en er is ook geen beeldmateriaal opgedoken waaruit zou blijven dat hij daar wel was.

„Als je Poetin werkelijk wil ombrengen, dan is dit geen kansrijke methode”, zegt Jacco Dominicus van het Nederlands Lucht- en Ruimtevaartcentrum. Hij doelt met name op de plaatsing en omvang van het explosief. „Van de vuurbal was ik niet erg onder de indruk.” Hij noemt de explosie vergelijkbaar met „een handgranaat of een mortier. Als je met zoiets echt iemand wil uitschakelen dan moet het wapen binnen enkele meters van die persoon terechtkomen.”

Oekraïne zelf ontkent, maar het kan niet worden uitgesloten dat Kyiv toch achter de aanval zit. Het land beschikt over drones die de afstand van de Oekraïense grens tot Moskou, zo’n 500 kilometer, zouden kunnen afleggen. Oekraïne heeft bovendien al eerder aanvallen uitgevoerd op Russische militaire doelen, honderden kilometer van de grens. Uit de uit het Pentagon gelekte documenten van enkele weken terug bleek eveneens dat Oekraïne vergaande plannen zou hebben voor een aanval op Moskou. Kyiv zag hier op verzoek van de VS vanaf.

Wel zijn er kanttekeningen: zo wijst Dominicus erop dat het wel „een heel eind is” voor een drone om door een bovendien zwaar verdedigd luchtruim te vliegen. „Dat zo’n drone onopgemerkt blijft en er geen actie wordt ondernomen vind ik niet zo heel waarschijnlijk”, zegt Dominicus.

Wel twee drones

Baza, een Russisch medium met bronnen bij de veiligheidsdiensten, stelt dat dinsdagnacht buiten Moskou wel degelijk twee drones zijn gespot, maar dat er geen actie is ondernomen. Volgens Baza’s bronnen vlogen de drones erg laag, maar besloten lokale hulpdiensten dat sprake was van „drone-hysterie”. Pas toen de drones over de buitenste ringweg van Moskou vlogen zou de realisatie zijn gekomen dat er daadwerkelijk iets aan de hand was. „Vanwege het late tijdstip en de meivakantie kwam er geen onmiddellijke reactie”, stelde de bron. Een kwartier later sloegen de drones in.

Een derde theorie, die evenzeer feitelijke ondersteuning ontbeert, is dat de aanval afkomstig is van lokale ‘partizanen’. In dat geval is de drone in Rusland opgestegen, wat de kans dat hij onderweg ontdekt wordt, kleiner maakt. De partizanen-theorie wordt verkondigd door Ilja Ponomarev, een Russische oud-politicus die in ballingschap in Kyiv woont. Ook de dodelijke aanslagen op Russische propagandisten Daria Doegina en Vladlen Tatarsky , in respectievelijk Moskou en Sint-Petersburg, acht Ponomarev het werk van partizanen. Net als voor de nieuwe bewering, bood Ponomarev toen ook geen bewijsmateriaal ter ondersteuning.

Militaire doelen in Rusland

Zij het zonder duidelijke afzender beweegt het oorlogsgeweld zich wel steeds vaker richting Rusland. De laatste weken wordt het land vrijwel dagelijks opgeschrikt door aanslagen, vermoedelijk door Oekraïense droneaanvallen. Doelwitten zijn meestal olieopslagplaatsen of installaties die worden gebruikt door het Russische leger. De Oekraïense autoriteiten eisen de aanslagen nooit direct op, maar verwijzen er wel regelmatig naar.

Lees ook: Wanneer begint het langverwachte Oekraïense tegenoffensief?

Zo ontstond afgelopen weekeinde een enorme brand in een aantal olietanks in Sevastopol, de door Rusland bezette havenstad op de Krim. Volgens de Oekraïense inlichtingendienst werd het depot gebruikt voor de opslag van brandstof voor de Russische Zwarte Zeevloot. Volgens de Oekraïense legerwoordvoerder Natalia Hoemenjoek was de brand onderdeel van de „voorbereidingen” op het voorjaarsoffensief dat op handen zou zijn. Het „ondermijnen van de logistiek” van de Russen is één van de elementen waarmee het Oekraïense leger zich voorbereidt op het tegenoffensief.

De toegenomen aanvallen en de dreiging van een Oekraïense tegenoffensief zorgen voor een gespannen sfeer in Rusland. De normaliter feestelijke nationalistische militaire parades die jaarlijks op 9 mei worden gegeven, zijn in 21 steden uit veiligheidsoverwegingen geschrapt.

Het is de dag waarop in Rusland het verslaan van nazi-Duitsland herdenkt. In zijn toespraak zei Poetin vorig jaar nog dat het Russische leger in Oekraïne aan het vechten was „zodat er in de wereld geen plaats is voor slachters, moordenaars en nazi’s”.

In Moskou gaat de parade wel door. In de video van de drone-aanval op het Kremlin is te zien dat de publiekstribunes al staan opgesteld.