D66, GroenLinks-PvdA en SP willen einde aan levering van F-35-onderdelen aan Israël

D66, GroenLinks-PvdA en de SP willen dat Nederland per direct stopt met het leveren van reserveonderdelen voor de F-35 aan Israël. NRC onthulde dinsdag dat het demissionaire kabinet na het begin van de oorlog in Gaza besloot om de leveringen aan Israël voort te zetten, ondanks ambtelijke waarschuwingen dat Israël met de F-35’s op dit moment mogelijk „ernstige schendingen van het humanitair oorlogsrecht” begaat.

Uit onderzoek van NRC blijkt dat Israël half oktober een verzoek deed aan Nederland om reserveonderdelen voor zijn vloot van F-35-gevechtsvliegtuigen op te halen. Nederland is een belangrijk doorvoerland binnen het internationale F-35-programma: op vliegbasis Woensdrecht staat een groot logistiek centrum waar partnerlanden, waaronder Israël, onderdelen kunnen bestellen. Hoewel ministers Hanke Bruins Slot (Buitenlandse Zaken, CDA) en Liesje Schreinemacher (Buitenlandse Handel, VVD) intern werden gewaarschuwd dat er een groot risico is dat Israël met de F-35’s het oorlogsrecht schendt in Gaza, besloten zij de leveringen toch voort te zetten.

De Tweede Kamerfracties van D66, GroenLinks-PvdA en de SP hebben schriftelijke Kamervragen over de publicatie gesteld aan de ministers. D66-Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma wil dat de leveringen aan Israël worden stopgezet „zolang dat land het oorlogsrecht schendt”, zegt hij. Sjoerdsma zegt dat D66 het recht van Israël om zijn burgers te beschermen steunt, maar dat Nederland „niet kan bijdragen aan Israëlische schendingen van het oorlogsrecht”. „Daar lijden onschuldige burgers onder en dat zal onze diplomatieke betrekkingen wereldwijd schaden.”


Lees ook
Hoe een VN-resolutie over Gaza het kabinet verdeelt

De Verenigde Naties stemde op 23 oktober over een wapenstilstand in Gaza. Nederland onthield zich van stemming.

‘Speciale verantwoordelijkheid’

Kamerlid Kati Piri van GroenLinks-PvdA begrijpt niet dat de ministers de leveringen aan Israël na het uitbreken van de Gaza-oorlog niet hebben geblokkeerd. „Wapenleveranties zijn altijd heel gevoelig, zeker als een land in oorlog is.” Piri vindt dat Nederland gezien de oorlog in Gaza een speciale verantwoordelijkheid heeft. „Je kunt niet blind ja zeggen omdat je een bestaande samenwerking met Israël hebt, juist nu die wapens actief worden ingezet moet je als Nederland checks and balances inbouwen.”

Piri wijst ook op de voorwaarden die Nederland verbond aan wapenleveringen aan Oekraïne, net als Israël een belangrijke bondgenoot. „Toen zeiden we bijvoorbeeld: zet ze niet in op Russisch grondgebied. Dat vonden de Oekraïners ook niet leuk.”

In het ambtelijk advies aan Bruins Slot en Schreinemacher werd gewaarschuwd dat het blokkeren van F-35-leveringen aan Israël midden in de Gaza-oorlog de Nederlandse relatie met Israël en de Verenigde Staten zou kunnen beschadigen. SP-Kamerlid Jasper van Dijk vindt dat „een beschamend argument”. „Blijkbaar gaat de angst voor diplomatieke schade boven het feit dat burgers grootschalig worden gebombardeerd. Nederland maakt zich op deze manier medeplichtig.”

CDA-Kamerlid Derk Boswijk steunt de oproep om de F-35-leveringen stop te zetten niet. Boswijk vindt dat ook Israël mag worden aangesproken op mogelijke oorlogsmisdaden, maar wil met die beschuldiging „terughoudend” zijn omdat er rond de Gaza-oorlog volgens hem „een informatieoorlog aan de gang is”. Daarom nam Boswijk het initiatief tot een hoorzitting met specialisten humanitair oorlogsrecht die volgende week in de Tweede Kamer wordt georganiseerd.

Boswijk wijst ook op de belangrijke rol die Nederland binnen het F-35-programma vervult. „Nederland werkt binnen het F-35-programma met tientallen landen samen, dan moet je niet eigenstandig een besluit over het blokkeren van zendingen nemen. Daar moet je niet lichtvaardig over denken.”

Diplomatieke schade

VVD-Kamerlid Ruben Brekelmans vindt hetzelfde en benadrukt dat Nederland „internationale afspraken moet nakomen”. „Dat is in het belang van onze veiligheid en dat van partnerlanden. Bovendien heeft Israël het recht om zichzelf te verdedigen tegen het terrorisme van Hamas. Het stopzetten van de levering van reserve-onderdelen zou Israël vleugellam maken en Nederland een onbetrouwbare partner.”

Het ministerie van Buitenlandse Zaken liet NRC dinsdag in een reactie weten dat het onderzoekt of het mogelijk en wenselijk is om „specifieke leveringen” in het kader van het F-35-programa, zoals aan Israël, aan een „extra controle” te onderwerpen. Hierbij zal „het Israëlische recht op zelfverdediging” en „de risico’s op schendingen van het humanitair oorlogsrecht” worden meegewogen, aldus het ministerie.