Met het begin van een nieuw academisch jaar zijn ook de pro-Palestina demonstaties bij de Universiteit van Amsterdam weer begonnen. De mars ging vrijdagmiddag van Roeterseiland naar het Maagdenhuis, door het centrum van Amsterdam. Enkele honderden demonstranten riepen het universiteitsbestuur op om alle banden met Israëlische academische instellingen door te snijden. Net als afgelopen mei.
De demonstratie is georganiseerd door UvA Staff for Palestine en UvA Encampment. „Cut ties now”, scanderen ze. Demonstranten met rode hesjes zijn aanspreekpunt voor de media, een aantal demonstranten wil niet met naam in NRC. Een jonge vrouw met rossige krullen heeft op de binnenkant van een pizzadoos ‘Teachers against genocide’ geschreven. Ze wil niets zeggen.
Voor universitair docent Martijn Dekker en zijn mede-actievoerders is het klip en klaar dat academische instellingen in Israël dienstbaar zijn aan de staat. En dus medeplichtig zijn aan de tienduizenden Palestijnse doden die de Israëlische belegering, een reactie op de Hamas-terreur van 7 oktober, veroorzaakt. „Het begrip conflict doet geen recht aan de situatie. Dit is genocide.” Wel heeft Dekker begrip voor de precaire positie van het Amsterdamse bestuur in het Nederlandse politieke klimaat – de grootste regeringspartij PVV staat pal voor Israël.
Ook FNV-bestuurder Bas van Weegberg roert zich. Hij roept dat het collegebestuur „zijn hoge salarissen recht moet doen en moed moet tonen”, in plaats van zich te „verstoppen achter procedures” – dit alles in het Engels. Van Weegberg legt uit dat 92 procent van de FNV-leden die verbonden zijn aan de UvA de eisen onderschrijven. Hij juicht toe dat de UvA partnerships onderzoekt „breder dan alleen Israël”. „Maar gezien wat er zich voltrekt in Gaza, eisen wij ook dat de UvA de banden met Israëlische instellingen bevriest. Het College weigert dat. Dat vinden wij laf.”
Ook eerder deze week, bij de start van het nieuwe academisch jaar, werd op diverse universiteiten gedemonstreerd voor de Palestijnse zaak, onder meer in Groningen, Wageningen en Eindhoven. Universiteiten hebben de eis om de banden te verbreken met Israëlische partnerinstellingen vooralsnog niet ingewilligd.
Op de UvA liepen demonstraties meermaals uit op ongeregeldheden. „Het afgelopen jaar was niet gemakkelijk”, zei Edith Hooge, voorzitter van het College van Bestuur van de UvA maandag, in haar toespraak ter gelegenheid van de opening van het nieuwe academisch jaar. „We begrijpen elkaar minder goed, kunnen elkaar minder makkelijk vinden en we herkennen niet altijd meer wat ons bindt.” Om „onderlinge binding en vertrouwen te herstellen” zijn binnen de universiteit „talrijke initiatieven” in gang gezet voor „luisteren, dialoog en consultatie”.
Maar aan de eis per direct de banden met Israël te verbreken, wil de universiteit niet voldoen. „Zorgvuldigheid is belangrijker dan snelheid”, zegt een woordvoerder. De UvA heeft voor de zomer een werkgroep ingesteld die zich buigt over mogelijke aanvullingen op het ethisch toetsingskader voor internationale samenwerking. „Die heeft met een honderdtal studenten en medewerkers gesproken. Er liggen nu aanbevelingen waarmee verder gewerkt wordt. Dat heeft tijd nodig.”
Sam Hamer, junior docent sociologie, roept op de demonstratie vrijdag door zijn megafoon dat „een relatieve makkelijke stap” op een „intransparante manier” wordt gedwarsboomd. „Death by commission he”, zegt Dekker, antropoloog en onderzoeker naar verzet en activisme. Hij vreest dat het bestuur het protest smoort in commissieoverleg.
‘Meer informatie is nodig’
Ook andere universiteiten kijken, in antwoord op de studentenprotesten, naar de samenwerkingen met Israëlische universiteiten. „Bij het merendeel van de lopende onderzoekssamenwerkingen bestaat op basis van de evaluatie geen twijfel om deze voort te zetten”, maakte de Universiteit Utrecht in juli bekend. „Bij een aantal is meer informatie nodig om een goed oordeel te vellen.” Wageningen University zal geen samenwerkingsverbanden verbreken.
De Radboud Universiteit beloofde de actievoerders in Nijmegen voor de zomer een adviescommissie op te richten. „Maar we blijken meer tijd nodig te hebben”, zegt een woordvoerder. Aan Maastricht University wordt gewerkt aan een ‘Human Rights Due Diligence Assessment Tool’, een toetsingskader dat moet helpen beoordelen of er kan worden samengewerkt in landen waar de mensenrechten in het geding zijn. „Dat is nog in ontwikkeling”, vertelt een woordvoerder. De Erasmus Universiteit maakte donderdag bekend dat zij voorlopig geen nieuwe samenwerkingen aangaat met instellingen in Israël en de Palestijnse gebieden. Alle plannen daarvoor worden ‘bevroren’ en moeten eerst worden getoetst door een ethische commissie. Samenwerkingen die al langer lopen gaan voorlopig nog door, maar zullen individueel worden heroverwogen.
Bij het ABC-gebouw, op Roeterseiland, krassen twee mannen blauwe stickers weg waarop staat ‘Shalom Aleechem’, ‘vrede zij met u’ in het Hebreeuws. Beide zijn ze van de Vrije Universiteit, zeggen ze – meer willen ze niet over zichzelf kwijt. Een derde, met een balaklava in woestijncamouflage, duwt een PowNed-journalist weg als die vraagt waarom ze de Hebreeuwse groet wegkrassen.
Bij het Maagdenhuis liep de actie nog door tot ongeveer 19u. Donderdag schreef de UvA aan alle medewerkers en studenten dat wie aanwezig is bij een niet-vreedzame demonstratie, „je er onderdeel van en ook mede-verantwoordelijk voor” bent. „Dan snap ik wel dat studenten hun gezicht bedekken” zegt Dekker. „Straks word je er uitgepikt om het gedrag van een ander.”
