Democratie duurt nooit lang, schreef de voormalige Amerikaanse president John Adams in 1814, „er is nog nooit een democratie geweest die geen zelfmoord pleegde”. Het volk, dachten Adams en veel andere Founding Fathers, was te grillig en te dom om zichzelf te kunnen regeren. En aangezien er altijd meer armen waren dan rijken, berekende James Madison, zouden in een democratie de belangen van de armen prevaleren over die van de rijken.
Maar als de Amerikaanse democratie deze week een cyanidepil slikt, dan eerder om een tegengestelde reden: het systeem heeft meer weg van een plutocratie, waarin de stemmen van de rijksten sterker worden gehoord dan die van de rest.
Tegenover Musks openlijke oligarchische vrijage met Trump staan ‘progressieve’ miljardairs die in ruil voor hun geld hopen dat Harris milder zal zijn voor big tech dan Biden – niet hetzelfde, wel ondermijnend. Geen enkele kandidaat kan zonder hun geld: van de 14,4 miljard dollar die in 2020 in alle Amerikaanse campagnes omging, kwam een fors deel van de rijkste 1 procent (of zelfs 0,01 procent). Zij weten dat politici best zullen blaffen, maar zelden zullen bijten in de hand die hen voedt.
Grootbedrijven en ultrarijken zijn in de VS dan ook al decennia zeer bedreven in het krijgen van hun zin, ook als meerderheden daartegen zijn – van tabaksbedrijven die strengere regels beperkten of vertraagden tot oliebedrijven die klimaatregulering tegenwerkten, tot financiële instellingen die reguleringen afzwakten en een hoger minimumloon verhinderden. Bedrijven hebben de Amerikaanse democratie ‘veroverd’, schreef The Atlantic.
Daartegenover staat een verwaarloosbare invloed van gewone Amerikanen. Naar hen wordt in feite alleen geluisterd als hun wensen overeenkomen met die van de rijksten, bleek tien jaar geleden al uit een omvangrijke studie. En terwijl lonen stagneerden of zelfs achteruit gingen, explodeerden de inkomens en vermogens van de rijkste 0,01 procent. De rijkste 130.000 Amerikanen bezitten evenveel als de armste 117 miljoen Amerikanen samen.
Dus daarom resoneert folkliedje Rich Men North of Richmond zo sterk bij veel Amerikanen: „Overtime hours for bullshit pay (…) ‘Cause your dollar ain’t shit and it’s taxed to no end/ ‘Cause of rich men north of Richmond” (lees: Washington). Daarom vinden historisch weinig Amerikanen dat de democratie functioneert. Daarom heeft ‘de democratie’ voor de meeste kiezers weinig prioriteit. En daarom is de tegenstelling tussen ‘de democratie’ en Trumpiaanse autocratie te simpel – hoe gevaarlijk Trump ook is. De Amerikaanse democratie was al gebroken vóór ‘January 6’. Haar helen vergt meer dan alleen Trump verslaan in het stemhokje.
Mark Lievisse Adriaanse vervangt deze week Petra de Koning.