Column | Principes

Hé las je dat, zei iemand, makreel is nu ook overbevist. Ik had het nog niet gelezen en dacht meteen: ‘dat las ik niet, en dat ga ik niet lezen ook, ik wil het niet weten’. Hier zien we een plaatje van een struisvogel. Maar wie wil een struisvogel zijn, wie kán het zijn, aangezien nieuws je nu eenmaal van alle kanten bereikt, ook makreelnieuws.

Wat jammer nu toch. In alle opzichten natuurlijk, niet alleen voor de eter die het heerlijke roggebroodje met makreel, mayonaise en kappertjes (in kleine stukjes bij een koud borreltje) moet gaan missen en nog veel meer bereidingswijzen, waarover later, maar ook voor de vissen zelf, voor goedwillende vissers, voor de oceanen en eigenlijk voor alles en iedereen.

Er waren goede afspraken, er zijn goede afspraken, maar Noorwegen, de Faeroër en het Verenigd Koninkrijk houden zich er niet aan, zegt Tim Heddema, voorzitter van de Pelagic Freezer Trawler Association (PFA), de brancheorganisatie voor de visverwerkende industrie, die net als de Visfederatie, waarin de visgroothandels zich verenigd hebben, niet erg content is met het besluit van de Viswijzer. De vissector meent dat vooral de genoemde landen het probleem hebben veroorzaakt, want die hebben doodleuk eigen afspraken gemaakt die geen rekening houden met wat verantwoord is volgens wetenschappelijk onderzoek. Hun afspraken houden voornamelijk rekening met bedrijfsresultaten en verdienmodellen, die op deze manier natuurlijk nooit zo heel lang verdienstelijk kunnen blijven. Je vraagt je meteen maar weer eens af waarom de mens zo dom en inhalig is, en zo kortetermijnachtig enzovoort, maar dat is meer het soort vragen dat zich laat bespreken bij het al genoemde borreltje (met dat roggebroodje nu zonder makreel – bah).

Makreel, zo’n schitterende vis met z’n blauw en grijs gestreepte rug, zijn dynamische vormgeving en zijn fraai gevormde staart, was lang een zeer gezonde vis. Als soort. Grote scholen alom, we konden er best wat van eten en je voelde je dus ook altijd heel deugdzaam met een makreeltje: gewoon uit de Noordzee, ruim voorradig, goedkoop, geen opscheppersvis, en ook nog vol gezond vet, wat wil je meer. Maar nu slaat de Viswijzer alarm, een kantelpunt nadert, nog even en de makreelstand gaat hard teruglopen. Stoppen dus. Makreel krijgt een rood waarschuwingsteken op hun lijst, wat betekent dat consumenten wordt afgeraden de vis te kopen.

Zelfs een zo talrijk aanwezige vis als makreel dreigt uitgeroeid te worden.

De PFA raadt consumenten desondanks aan voorlopig vooral makreel te blijven eten. „Wij begrijpen en delen de grote zorgen die er zijn over makreel, maar de Viswijzer wijkt hiermee af van de huidige wetenschappelijke adviezen. De wijzigingen hebben mogelijk een grote impact op de Nederlandse vissector, die op een verantwoorde manier makreel vangt en verhandelt”, zegt voorzitter Heddema.

Consumenten moeten gewoon kijken op de verpakking of de vis in Noorwegen of in de Nederlandse Noordzee is gevangen, want de EU-vissers gedragen zich goed, meent hij. De andere landen moeten dus gestraft worden en niet alle vissers: „Wij zeggen: zet een rood merkje op die landen die zich niet aan de afspraken houden.”

Dat klinkt eenvoudiger dan het is. De Marine Conservation Society, bekend van het wereldwijd gebruikte MSC- en ASC-keurmerk voor respectievelijk in het wild gevangen en gekweekte vis, heeft net als Viswijzer ook drie stoplichtkleuren om aan te geven hoe verantwoord een vis gekocht kan worden, maar die zijn dan weer onderverdeeld in ieder twee niveaus. Bij de makreel is dat geel en oranje, waarbij oranje geldt voor in de buurt van Cornwall gevangen vis en geel voor in het zuidoosten van het VK gevangen vis, maar er is ook nog een oranje melding voor álle vis in het noordoostelijke Atlantische gebied én een rode stip voor datzelfde gebied en die beoordelingen hebben dan ook weer te maken met vangstmethodes, overigens net als bij de Viswijzer.

Je begrijpt niet makkelijk hoe een consument met één blik op een verpakking (welke verpakking trouwens? Op de markt is die er niet) zou moeten vaststellen wat precies de stand van zaken is met betrekking tot de aan te schaffen makreel. Dan is het advies van de Viswijzer wel zo duidelijk: niet doen.

Andere vette vis op rood

Al moet ik toegeven dat het advies van de visserijbranche wel veel aantrekkelijker klonk. Van Heddema mogen we nog wel tot september of oktober makreel eten, van door EU-vissers gevangen makreel, omdat dan pas de nieuwe wetenschappelijke beoordeling over de stand van de makreel beschikbaar komt. Hoera! Maar ook: hmm. Want het is wel duidelijk dat er met veel vis iets aan de hand is.

Andere vette vis, zoals de paling, staat onomstreden op rood, die dreigt echt uit te sterven als we niet ophouden de paling te bevissen. Kweekzalm veroorzaakt, zoals we nog onlangs in NRC konden lezen, veel narigheid voor wilde zalm, onder meer de gevreesde zeeluis, en zalm is ook niet zo erg duurzaam omdat de vis weer gevoerd wordt met andere vis, of met krill die voor de neus van sommige walvissen en pinguïns wordt weggevist. Verder verspreiden de antibiotica die de zalm gezond moet houden zich door het zeewater met ook weer gevolgen voor andere vissen. Mijn visverkoper zegt dat je eigenlijk geen zalm moet eten, kweekzalm dan, en dat is verreweg de meeste zalm, maar hij verkoopt ’m wel. Er is simpelweg te veel vraag naar dan dat hij zich kan permitteren om steeds ‘nee’ te verkopen. Vindt hij als koopman. Als visser denkt hij anders.

Het is wel duidelijk dat er met veel vis iets aan
de hand is

Dus daar komt de consument toch weer in beeld, die weliswaar geen vangstafspraken kan afdwingen, maar wel de verkopers kan beïnvloeden en die kunnen, als ze groter zijn dan de visstal op de markt, wel degelijk invloed uitoefenen.

Albert Heijn overweegt al een makreelstop.

Niet dat ik de makreel meestal daar kocht, want die van de markt is veel lekkerder, koud gerookt, niet gestoomd (warm gerookt). Overigens rook ik zelf verse makreel wel warm, en dan vind ik dat ook weer geweldig lekker. Vette vis leent zich zo goed voor roken, juist vanwege dat vettige denk ik, daar blijft de rooksmaak lekker in hangen en vette vis droogt ook niet uit als je geen boter of olie toevoegt.

Maar daar zit ik alweer in de bereidingswijzen, en het punt is nu juist dat we op moeten houden met het bereiden van makreel, als het niet uit braafheid is omdat de Viswijzer het zegt, dan toch minstens om Albert Heijn en andere supermarkten aan te moedigen om te dreigen met een verkoopstop als er geen goede afspraken gemaakt worden.

Visslaatje

Maar wat dan nu? Vanwege die narigheid met de zalm eet ik die niet meer, alleen soms een stukje wilde, en koop ik ook geen blikjes meer (al vindt Viswijzer zalm dan weer niet zo héél erg, die krijgt een oranje beoordeling). Tonijn is ook al niet zo’n beste keus, overbevissing en schade aan de habitat, onder meer door de bijvangst van dolfijnen, dus die blikjes gebruik ik ook alleen nog maar als ze erop zweren dat deze tonijn goed gevangen is. Daarom was ik voor een lekker visslaatje voor op een toastje, dat dan weer goed smaakt bij een glaasje witte wijn, overgestapt op makreel (een stengeltje bleekselderij héél fijn snijden en ook wat lente-ui en dille fijngehakt toevoegen aan de mayonaise doet veel goed), maar nu zitten we met de handen in het haar.

De Good Fish Guide raadt aan om ansjovis of haring te nemen, maar gerookte ansjovis ben ik nog nooit tegengekomenen juist die rooksmaak is zo lekker. Spekbokking (koud gerookte haring) dan? Die is zouter dan makreel en ook veel ‘vissiger’. Dat hoeft geen bezwaar te zijn natuurlijk, ook die zal zich ongetwijfeld met wat ingrepen laten temmen tot iets dat iedereen graag geserveerd krijgt, maar tot nu toe koop je die uitsluitend op de markt en dan met alles er nog in, ingewanden enzo. Hoeft geen bezwaar te zijn (kun je zelfs wel een leuk werkje vinden als je zo iemand bent die graag mooie werkjes doet in de keuken) maar dat visje blijft wat grofstoffelijker en meer aangelegd op wodka en oude jenever dan de gebruiksvriendelijker makreel, laat staan dan de elegante zalm.

Nu ja. Het is ook maar waar je aan wilt denken. Je kunt je altijd concentreren op wat je dan niet meer ‘mag’ – toch al het verkeerde woord –, of je kunt denken aan scholen zilverige makrelen in de oceaan, aan hoe we die gaan redden, misschien wel heel eenvoudig door gewoon een poosje verder te leven zonder makreel bij de borrel.

Delen

Mail de redactie

Moeder: „Mag mijn zoon (10) zelf bepalen met wie hij afspreekt, ook als dat betekent dat dit niet met zijn beste vriendje is? Ik heb nu al drie keer meegemaakt dat de moeder van dat vriendje boos op mij is omdat haar zoon niet mee wordt uitgenodigd op een afspraakje na school. Mijn zoon wil dan met iemand anders iets doen, of we hebben al kinderen van vrienden te spelen. We zeggen dan tegen dat vriendje: ‘Kom jij volgende keer weer.’ Maar hij moet dan heel hard huilen. Zijn moeder zegt dat ik ‘niet inclusief’ ben. Dat haar zoontje thuis nog anderhalf uur gehuild heeft. Zij is van mening dat iedereen altijd mag meedoen, ongeacht de individuele behoefte van kinderen. Zelf denk ik dat het heel normaal is om soms behoefte te hebben aan de een en dan aan de ander. Omdat het vriendje best aan hem hangt, voelt mijn zoon zich soms beklemd door die vriendschap.”

Empathie leren

Amaranta de Haan: „Ja, uw zoon mag zelf bepalen met wie hij speelt. Op de leeftijd van uw zoon veranderen vriendschappen. Die uit de kindertijd kunnen aflopen, en nieuwe komen in het vizier. Het is belangrijk dat uw kind die vrij kan kiezen.

„Gebruik deze situatie voor de empathie-ontwikkeling van uw zoon. Vraag hem zich te verplaatsen in het vriendje dat ‘nee’ te horen krijgt, en zich voor te stellen hoe hij zich zelf zou voelen.

„Leer hem empathisch ‘nee’ zeggen, dus niet: ‘Ik heb geen zin in jou’, maar: ‘Vandaag even niet, het komt niet uit. Volgende keer weer.’ Dit betekent overigens niet dat hij een andere beslissing hoeft te maken, en ook niet dat hij zich moet verontschuldigen. Dat zou suggereren dat hij iets doet wat niet klopt.

„Wees zelf een rolmodel in empathie door de moeder van dit vriendje niet te veroordelen. Laat blijken dat jullie niet weten waar deze reactie uit voortkomt, en dat dit met pijnlijke gebeurtenissen te maken kan hebben.

„Dat het vriendje huilt kan door de felle reactie van zijn moeder komen, want dat doet ook iets met de emoties van het kind. Het zou mooi zijn als ze met andere ouders over die heftige gevoelens kan praten.”

Nee accepteren

Stijn Sieckelinck: „‘Inclusie’, iedereen de ruimte geven om mee te doen, is een mooi principe, en een teken van beschaving. Maar vriendschappen kun je geen maatschappelijke principes opleggen. Oprechtheid is het sleutelwoord.

„Op deze leeftijd is het concept ‘beste vriendje’ heel veranderlijk, net als het ‘BFF’ dat je steeds hoort. Als je ziet hoe snel kinderen in deze ontwikkelingsfase vriendjes inruilen, geeft het een te zware lading aan relaties die nog volop in ontwikkeling zijn.

„Mooi dat u en uw zoon het ‘nee’ niet uit de weg gaan. Een eerlijk ‘Het komt nu niet uit’ of: ‘Ik heb met iemand anders afgesproken’ is beter dan smoesjes verzinnen om de gevoelens van het vriendje en zijn moeder te sparen. En natuurlijk zegt dit niks over de waarde van het vriendje.

„‘Nee’ te horen krijgen hoort bij het leven. Kinderen moeten leren dat ze maar zelden nummer één zijn. Kunnen omgaan met het verdriet daarover maakt weerbaar. De moeder van het vriendje kan een belangrijke rol spelen om haar zoon met die teleurstelling te leren omgaan. Met het frame ‘onrecht’ helpt ze hem in ieder geval niet.

„Als je in een vriendschap te vaak niet op de positie staat die je zou willen, ga je andere vriendschappen aan. Dat is ook een kwaliteit.”

Orthopedagoog Amaranta de Haan is als bijzonder hoogleraar Versterking van de pedagogische basis verbonden aan het Nederlands Jeugdinstituut en de Rijksuniversiteit Groningen. Stijn Sieckelinck is opvoedfilosoof en lector jongerenwerk aan de Hogeschool van Amsterdam.

Delen

Mail de redactie