Het is weer van groot belang om élke dag goed op Oekraïne te letten. Na weken patstelling boekt Rusland opeens zorgwekkend veel terreinwinst en neemt aan het begin van de winter de energievoorziening onder vuur. Maar om Poetins oorlog te begrijpen, moet je ook buiten Oekraïne kijken: de oorlog krijgt steeds meer mondiale vertakkingen. Na de komst van Noord-Koreaanse militairen bleek deze week dat Rusland huurlingen werft onder Houthi’s in Jemen.
De oorlog had van meet af aan internationale repercussies. Het Westen vormde een bondgenootschap met Oekraïne. China gaf Rusland politieke rugdekking. Naarmate de oorlog langer duurt, probeert Rusland op de wereldmarkt steeds weer leveranciers van wapens en mankracht te vinden. De oorlog in Oekraïne verknoopt Europa inmiddels met het Midden-Oosten en de Indo-Pacific.
Rond Rusland staan China, Iran en Noord-Korea. Vormen ze een nieuw as, vergelijkbaar met de As die Duitsland-Italië-Japan in WOII vormden? Amerikaanse denkers zien de vier in elk geval als een verbond tegen de VS. Denktank AEI doopte het kwartet de Axis of Agression en maakte een indrukwekkend schema van de onderlinge samenwerking. Een onderzoekscommissie van het Congres noemde de vier een „as van groeiende kwaadaardige partnerschappen”.
Het kwaadaardige triumviraat van WOII bezegelde de onderlinge verbondenheid met drie verdragen. De nieuwe combinatie lijkt vooralsnog vooral een groep staten die gemeen hebben dat ze zich graag afzetten tegen de VS en daarnaast bilaterale afspraken met Moskou maken als dat zo uitkomt. Het is onduidelijk of er onderlinge regie is over de Oekraïne-oorlog. Maar ook zonder dergelijke samenwerking heeft hun bemoeienis met de oorlog verstrekkende gevolgen.
Beijing houdt Rusland economisch op de been en levert dual-use goederen, onderdelen waarmee zowel civiele producten als wapens gemaakt kunnen worden. De EU zou voor het eerst overwegen om Chinese personen en bedrijven op de sanctielijst te zetten, onder andere voor de levering van drone-onderdelen. China houdt vol géén wapens te leveren aan Moskou, maar in het Westen is de hoop vervlogen dat China Rusland snel zal intomen.
Iran levert Moskou drones, raketten, granaten en glijbommen en hielp bij de bouw van een dronefabriek. Rusland ‘betaalde’ met gevechtsvliegtuigen, helikopters, radarsystemen, cyberexpertise en informatie. Het Kremlin zou ook nucleaire technologie geleverd hebben. De intensieve uitwisseling wekt de suggestie dat de twee een hecht team vormen. Dat is niet zo, zeggen experts. Zo zijn ze op de oliemarkt bijvoorbeeld elkaars concurrenten en hebben ze een andere verhouding tot Israël.
De komst van Noord-Korea op het slagveld was een waterscheiding. President Zelensky noemde de deelname van de naar schatting 12.000 militairen vorige maand „de eerste stap naar wereldoorlog”. Vorige week zei hij dat het contingent zou kunnen groeien tot 100.000. Of het zo ver komt is onduidelijk, maar het Westen kan niet meer volhouden dat Poetin geen bondgenoten heeft.
Transacties met Rusland maken Kim Jong-un sterker, of Moskou nu betaalt met olie, technologie of wapens. Bovendien doen Noord-Koreanen gevechtservaring op. En dat heeft onmiddellijk gevolgen voor de veiligheid van Zuid-Korea, waarmee Kim een bevroren conflict deelt.
Zuid-Korea leverde tot nu toe geen wapens aan Oekraïne, maar dat staat inmiddels wel ter discussie. Deze week vloog de Oekraïense minister van Defensie naar Seoel om de zaak van Kyiv te bepleiten en vermoedelijk ook om informatie te krijgen over wat zich in Noord-Korea afspeelt.
Het is verontrustend dat Kim zomaar zijn gang kan gaan. Noord-Korea leeft onder een zwaar internationaal sanctie-regime en is economisch afhankelijk van China. Beijing gedoogt de Noord-Koreaanse expeditie klaarblijkelijk.
Opeens lopen er lijntjes van de strijd in Oekraïne naar de Rode Zee en naar een bevroren conflict op een schiereiland in Azië. ‘Wereldoorlog’ is een véél te groot woord. Vooralsnog is de oorlog, met dank aan het verzet van Oekraïne, beperkt tot één land. Maar Poetins oorlog besmet intussen wel andere delen van de wereld – al was het maar omdat de hardvochtige theocratie in Teheran en de onmenselijke familiedictatuur in Pyongyang er baat bij hebben.
Redacteur geopolitiek Michel Kerres schrijft hier om de week over de kantelende wereldorde.
